საპარლამენტო არჩევნები მოლდოვაში: რა უნდა ვიცოდეთ კანდიდატების შესახებ
24 თებერვალს მოლდოვა უკვე მეათედ ახალ პარლამენტს აირჩევს. თუმცა, ეს არჩევნები წინანდელს არ ჰგავს. მოლდოვური გაზეთი Ziarul de Gardă მოგვითხრობს, რა სიახლეებია ამ არჩევნებზე და რითი შეიძლება დასრულდეს ის ქვეყანაში, რომელშიც დემოკრატიის დონე დაცემას განაგრძობს.
შერეული სისტემა და ადმინისტრაციული რესურსი
გასულ წელს მოლდოვა არჩევნების პროპორციული სისტემიდან შერეულ სისტემაზე გადავიდა. ეს იმას ნიშნავს, რომ დეპუტატების ნახევარი პროპორციული, ნახევარი კი – მაჟორიტარული სისტემით იქნება არჩეული. ხელისუფლება ამ სისტემის შემოღებას რამდენიმე წელი ცდილობდა. ამ არჩევნებზე მას პირველად გამოიყენებენ – ოპოზიციის პროტესტისა და ევროპის აღშფოთების მიუხედავად.
ოპოზიცია და სამოქალაქო საზოგადოება მიიჩნევს, რომ მმართველი პარტია მაჟორიტარულ ოლქებში ადმინისტრაციულ რესურსს გამოიყენებს და ამომრჩეველთა მოსყიდვის მეთოდებს მიმართავს.
• მოლდოვაში თურქული ლიცეუმის დირექტორის მიმართ სისხლის სამართლის დევნა შეწყვიტეს
• მოლდოვა: სამი წელი ევროპაში უვიზოდ. რა შეიცვალა
• გაგაუზია – პრორუსულად განწყობილი ავტონომია მოლდოვის შემადგენლობაში
ბარემ რეფერენდუმიც, კონსტიტუციისთვის გვერდის ასავლელად
კიდევ ერთი სიახლე, რაც მოლდოველ ამომრჩეველს 24 თებერვალს საარჩევნო უბნებზე ელოდება, რეფერენდუმია. ამ საკითხშიც მთავრობა ოპოზიციისა და სამოქალაქო საზოგადოების წინააღმდეგ წავიდა. ამომრჩეველმა ორ კითხვას უნდა გასცეს პასუხი: “მხარს უჭერთ თუ არა დეპუტატთა რაოდენობის შემცირებას 101-დან 61-მდე?”; და “მიგაჩნიათ თუ არა, რომ ხალხს შეუძლია უკან გაიწვიოს (გადააყენოს) დეპუტატი, თუ ის საკუთარ დაპირებებს სათანადოდ ვერ ასრულებს”?
ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ ყველაზე მეტი რისკის შემცველი მეორე კითხვაა – არჩეული დეპუტატის გადაყენება მოლდოვის კონსტიტუციას ეწინააღმდეგება. გარდა ამისა, გაუგებარია, პროპორციული წესით არჩეული დეპუტატების გაწვევა ტექნიკურად როგორ უნდა მოხდეს.
ვინ არიან მთავარი მონაწილეები
წინასაარჩევნო კამპანიაში სამი მთავარი ძალა მონაწილეობს: ოლიგარქ ვლადიმირ პლახოტნიუკის მმართველი დემოკრატიული პარტია, სოციალისტები – მოლდოვას პრორუსი პრეზიდენტის მომხრეები; ასევე პროევროპული ოპოზიცია, რომელსაც პარლამენტში მოხვედრის შანსები აქვს.
ბოლო სოციოლოგიური გამოკითხვების თანახმად, გამარჯვების ყველაზე დიდი შანსი სოციალისტურ პარტიას აქვს – მას მხარს გამოკითხულთა 39 პროცენტი უჭერს. მოლდოვის პრეზიდენტი და პარტიის დე ფაქტო ლიდერი იგორ დოდონი საკუთარ თავს “პრომოლდოველ და არა პრორუს პოლიტიკოსს” უწოდებს, თუმცა საკუთარ ღირსებად რუსეთის პრეზიდენტ პუტინთან მეგობრობას მიიჩნევს.
თუმცა, ის მოლდოველი პოლიტიკოსებიც, რომლებიც კრემლის ინტერესებს ღიად იზიარებენ, თავიანთ განცხადებებში როგორც წესი თავს არიდებენ ისეთ გამონათქვამებს, რაც ევროინტეგრაციის მიმართ მათ ერთგულებას ეჭვქვეშ დააყენებდა.
ბოლო წლებში მოლდოვური სასოფლო-სამეურნეო ნაწარმის ექსპორტის ძირითადი მიმართულება ევროპა გახდა და ბაზარზე მოპოვებული პოზიციის დაკარგვას შესაძლოა კატასტროფული შედეგები მოჰყვეს.
დემოკრატიულ პარტიას ოლიგარქ ვლად პლახოტნიუკის მეთაურობით მხარს ამომრჩეველთა 14 პროცენტამდე უჭერს; ამ პარტიის პროგრამა ევროკავშირთან თანამშრომლობის განვითარებას ითვალისწინებს, ოღონდ – არა რუსეთთან ურთიერთობის გაფუჭების ხარჯზე.
ამომრჩევლის მხარდაჭერის მიხედვით მესამე გავლენიანი ძალა პროევროპული ოპოზიციის ბლოკია. ამ გაერთიანების სახელია ACUM, რაც რუმინულად “ახლა”-ს ნიშნავს. ბლოკში შედიან პარტია “მოქმედება და სოლიდარობა” (რომელსაც ამომრჩეველთა 13 პროცენტი უჭერს მხარს) და პლატფორმა “ღირსება და სიმართლე” (9 პროცენტი).
ოპოზიციის ასეთ გაერთიანებას, დამკვირვებლების აზრით, შესაძლოა, დემოკრატიული პარტიის და სოციალისტების ერთ კოალიციაში გაერთიანება მოჰყვეს. თუმცა, ჯერჯერობით, ასეთი კოალიცია არ შექმნილა.
საჩუქრები, კონცერტები და სხვა წინასაარჩევნო ტექნოლოგიები
კანდიდატები ამომრჩეველთა მოსყიდვის საქმეში კვლავაც ტრადიციულ საზრიანობას ავლენენ. ხალხს ისინი საჩუქრებს, კონცერტებს, ექსკურსიებს სთავაზობენ, რომლებსაც არჩევნებთან თითქოს საერთო არაფერი აქვს. ყველაზე ხშრად ასეთ შენიღბულ რეკლამას დემოკრატები, სოციალისტები და პარტია “შორ”-ი (ახალგაზრდა მეწარმის ილან შორის მიერ შექმნილი პარტია) მიმართავენ.
მაგალითად, დემოკრატებმა მოლდოველ პენსიონერებს ახალი წელი მიულოცეს და იმავდროულად აცნობეს, რომ მმართველი პარტიის ინიციატივით მათთვის 600 ლეის [დაახლოებით $34] ოდენობის შემწეობა დაწესდა.
ექსპერტებს ეჭვი არ ეპარებათ, რომ ეს ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებაა.
“ეს არის ძვალი, რომელსაც ადამიანებს ოთხ წელიწადში ერთხელ მიუგდებენ ხოლმე, – ამბობს პოლიტიკის ანალიტიკოსი ვიაჩესლავ ბერბეკა, – მიგვაჩნია, რომ ეს ხმების ყიდვის შენიღბული ფორმაა”.
გავლენიანი არასამთავრობო ორგანიზაცია Promo-LEX-ის დამკვირვებლებმა დათვალეს, რომ გასული თვენახევრის განმავლობაში დემოკრატიულმა პარტიამ, სოციალისტებმა და პარტია “შორ”-მა თითქმის 192 ათასი ევრო დახარჯეს კონცერტებზე და მსგავს ღონისძიებებზე, რომლებიც ფაქტობრივად საარჩევნო კამპანიის ნაწილს წარმოადგენდა, თუმცა წინასაარჩევნო ფონდების ანგარიშებში არ ასახულა.
მნიშვნელოვანი, მაგრამ… არა საბოლოო არჩევნები?
მთავარი კითხვა, რომელიც არჩევნებთან დაკავშირებით არსებობს – ეყოლება თუ არა მოლდოვას სოციალისტების მთავრობა? ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ ეს პარტია არჩევნებში გაიმარჯვებს, თუმცა მთავრობის დასაკომპლექტებლად საჭირო 51 მანდატს ვერ მოიპოვებს.
ამიტომაც შესაძლებელია კოალიცია სოციალისტებმა და დემოკრატებმა ჩამოაყალიბონ.
ასე თუ ისე, თუ მთავრობა არჩევნების შემდეგ სამ თვეში არ დაკომპლექტდა, პარლამენტს დაითხოვენ და რიგგარეშე არჩევნები დაინიშნება.
