გაგაუზია - პრორუსულად განწყობილი ავტონომია მოლდოვის შემადგენლობაში

მოლდოვის ავტონომიის, გაგაუზიის ავტონომიური რესპუბლიკის სიმპათიის მოსაპოვებლად ევროპა და რუსეთი 90-იანი წლებიდან იბრძვიან. ევროპა რეგიონს მეტ თანხას ახარჯავს და, როგორც წესი, კონკრეტულ, მნიშვნელოვან სფეროებს აფინანსებს: საბავშვო ბაღებისა და სკოლების რემონტს, წყალგაყვანილობას, ელექტროენერგიის ალტერნატიული წყაროების დანერგვას.

რუსეთის ფინანსური დახმარება ბევრად უფრო მოკრძალებულია და ძირითადად აბსტრაქტული კულტურულ-საგანმანათლებლო პროექტებისკენაა მიმართული. და მაინც, ადგილობრივი მაცხოვრებლების სიმპათიები აშკარად რუსეთისკენ იხრება.   

რატომ? რა ხდება გაგაუზიაში? 

გაგაუზიის რეგიონი მოლდოვის სამხრეთით მდებარეობს და აქ 100 ათასზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს, მოლდოვის მოსახლეობის დაახლოებით 2,8 პროცენტი. გაგაუზიას ავტონომია 1994 წელს მიანიჭეს. მანამდე, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, ეს რეგიონი მთელი 4 წლის განმავლობაში დნესტრისპირეთის მსგავსი არაღიარებული წარმონაქმნი იყო – მოლდოვის ცენტრალური ხელისუფლებისგან ფაქტობრივად დამოუკიდებელი. გარკვეული სირთულეების მიუხედავად, ავტონომია პოსტსაბჭოთა სივრცეში ეთნიკური კონფლიქტის წარმატებულად დარეგულირების მაგალითად მიიჩნევა.

ევროპული პროექტები გაგაუზიაში

მოლდოვაში ევროკავშირის დელეგაციის მონაცემებით, ბოლო ორი წლის განმავლობაში ევროკავშირმა გაგაუზიას 5,3 მილიონი ევრო გამოუყო.

იმის სანახავად, თუ რაში იხარჯება ევროპული ფული, კომრატის (ეს ავტონომიის მთავარი ქალაქია, გაგაუზიის დედაქალაქი) მუნიციპალიტეტის სოფელ ავდარამას მონახულება შეიძლება. ავდარამაში ლიცეუმი გაათბეს, საბავშვო ბაღი გაარემონტეს და განსაკუთრებული საჭიროების მქონე ბავშვებისთვის რემონტი გააკეთეს.

„ახლა გათბობაზე ფულის დაზოგვა შეიძლება – თერმოიზოლაციის შემდეგ ბუნებრივ აირში ნაკლებს გადავიხდით“, – თქვა  სოფლის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ივან კასიმმა.

ამავე მუნიციპალიტეტის სხვა სოფელში, ბუჯაკში, წყალგაყვანილობა მთლიანად განაახლეს.

„ჩვენ უზარმაზარი პრობლემა მოგვიგვარეს – ძველისძველი თუჯის მილები თანამედროვე მილებით შეცვალეს. ახლა წყალი მთელ სოფელს აქვს“, – თქვა სოფელ ბუჯაკის ადგილობრივი ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ნიკოლაი დუდოლგომ.

ევროპული ინვესტიციები? ამის შესახებ არაფერი გვსმენია…

მაგრამ ის, თუ რა სახსრებით კეთდება რემონტი და ახლდება ინფრასტრუქტურა, სოფლებში მხოლოდ ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა იციან – რიგითი მოქალაქეები ამაზე არ ფიქრობენ, ხოლო ფინანსური დახმარება მათთვის ძირითადად რუსეთთან ასოცირდება.

„პირადად მე რუსეთიდან შემოსული დახმარებიდან არანაირი სარგებელი არ გამაჩნია, მაგრამ რუსეთისადმი ძალიან კარგი დამოკიდებულება მაქვს”, – ამბობს სშიტა დმიტრიევნამ, სოფელ ავდარამას დაწყებითი კლასების მასწავლებელმა. “და ევროპა რაში გვეხმარება, არ ვიცი“, – აღიარა მან. 

კომრატში მოქმედი ახალგაზრდული ცენტრის „პილიგრიმ-დემოს“(„Piligrim-Demo“) თავმჯდომარე მიხაილ სირკელი მიიჩნევს, რომ ადგილობრივი მაცხოვრებლები ევროკავშირის მიმართ უფრო მეტი სიმპათიით განეწყობოდნენ, თუკი ეცოდინებოდათ, რომ მათ ცხოვრებას სწორედ ევროპა აუმჯობესებს.

„გაგაუზიის მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა არც კი იცის, რომ ევროპის კავშირი აქ თანხებს ხარჯავს – და თან, არცთუ ცოტას“, – ამბობს მიხაილი.

მისი თქმით, ადგილობრივი მოსახლეობა მოლდოვის ცხოვრებაში ცუდად არის ინტეგრირებული, ისინი სახელმწიფო ენას არ ფლობენ (მხოლოდ გაგაუზიურად და რუსულად საუბრობენ) და ამიტომ მოლდოვური მასობრივი საინფორმაციო საშუალებების კონტენტი უმრავლესობისთვის გაუგებარი რჩება. 

რას აფინანსებს რუსეთი

გაგაუზიის საგარეო კავშირების მთავარი სამმართველოს ოფიციალური მონაცემებით, 2016 წელს ავტონომიაში რუსეთიდან შემოსული დახმარების მოცულობა სამჯერ ნაკლები იყო, ვიდრე ევროკავშირის დახმარება. რეგიონმა, ევროთი დაანგარიშებით, ევროკავშირიდან 3,1 მილიონი მიიღო, რუსეთისგან კი – 1, 1 მილიონი.

2016 წელს რუსეთი ავტონომიას სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკით, სასწრაფო დახმარებისა და სახანძრო დაცვის მანქანებით დაეხმარა. თუმცა, მთავარი დაფინანსება სასკოლო ბიბლიოთეკების წიგნებს და სტუდენტების სტიპენდიებს მოხმარდა. გარდა ამისა, გაგაუზიამ რუსეთის საავადმყოფოებში 10 პაციენტის უფასო ოპერაციების კვოტა მიიღო.

გახსნილები ვართ, მაგრამ

2014 წელს გაგაუზიის ხელისუფლებამ რესპუბლიკაში რეფერენდუმი ჩაატარა, რომლის მიზანი არამხოლოდ ავტონომიის, არამედ მთელი მოლდოვის საგარეო პოლიტიკური ვექტორის განსაზღვრა იყო. გაგაუზიელებს კითხეს, სად ურჩევნიათ ყოფნა – ევროკავშირში თუ რუსეთის მიერ შექმნილ საბაჟო კავშირში. ეს რეფერენდუმი ევროკავშირისა და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების ვილნიუსში გამართულ სამიტს დაამთხვიეს, რომელზეც მოლდოვამ ევროკავშირთან შეთანხმების პარაფირება მოახდინა. კიშინიოვი ამ რეფერენდუმის წინააღმდეგი იყო და იგი სასამართლოს საგანგებო გადაწყვეტილებით შეაჩერა. თუმცა, უკანონო რეფერენდუმი, რომელსაც იურიდიული ძალა არ ჰქონდა, მაინც ჩატარდა. 

გაგაუზიელების 98%-მა საბაჟო კავშირში გაწევრიანებას მისცა ხმა.

ოფიციალურად ითქვა, რომ რეფერენდუმი „ავტონომიის მოსახლეობის მიერ შეგროვილი“ სახსრებით ჩაატარეს. თუმცა, ცნობილია, რომ იგი მოლდოვური წარმოშობის რუსმა  ბიზნესმენებმა დააფინანსეს.  

ამ რეფერენდუმის შედეგებს გაგაუზიის ხელისუფლება ხშირად იყენებს არგუმენტებად:

„ადამიანებმა თქვეს, რომ მოლდოვა საბაჟო კავშირთან ერთად უნდა იყოს, – თქვა კომრატის აღამასრულებელი კომიტეტის პირველმა ვიცე-თავმჯდომარემ, ვლადიმირ ჩებანმა, როდესაც ადგილობრივი მოსახლეობის გეოპოლიტიკური პრეფერენციების შესახებ აკეთებდა კომენტარს, – თუმცა, ჩვენ პრაგმატულები ვართ და ყველა ქვეყანასთან ვთანამშრომლობთ, მათ შორის – ევროკავშირთანაც. მაგრამ ხალხმა საკუთარი არჩევანი უკვე გააკეთა  2014 წელს “. 

„გაგაუზიის მოსახლეობა პრაქტიკულად 100 პროცენტით პრორუსულად არის განწყობილი“, – ამბობს გაგაუზიის რეგიონული ინიციატივების ცენტრის აღმასრულებელი დირექტორი, მიხაილ შალვირი. მისი თქმით, რეგიონში არათუ რიგითი მოსახლეობა, არამედ პოლიტიკოსებიც და ჩინოვნიკებიც პრორუსულად არიან განწყობილები.

„ბევრი აქ უფასო დახმარებას არ ენდობა. ამიტომ აუცილებელია ამ ადამიანებს კომუნიკაცია ჰქონდეთ ევროპულ ხელისუფლებებთან და პარტნიორებთან. გაგაუზიელებს მუდმივად აქვთ კითხვა – რად უნდა ეს ევროკავშირს? რის სანაცვლოდ გვეხმარება“ 

*  მასალა მომზადებულია მოლდოვაში JAMnews-ის პარტნიორი გაზეთის Ziarul de Gardă -ს მიერ