ცხინვალი: საბაჟოს გამო გამოწვეული სურსათის კრიზისი

ე.წ. სამხრეთ ოსეთში სურსათის დეფიციტია. ამჯერად დამნაშავეა არა თოვლი, რომელმაც უღელტეხილი ჩაკეტა, როგორც ეს ადრეც მომხდარა, არამედ რუსეთის საზღვარზე, ტვირთის გაფორმების გართულებული პროცედურები. რის გამოც, დროულად ვერ ხერხდება ყველაზე აუცილებელი პროდუქციის შეტანაც კი. უკვე წლებია, ეს პრობლემა ვერ გადაიჭრა. დღეისათვის, ცხინვალის სურსათით მომარაგება, სრულად რუსეთზეა დამოკიდებული.

მამაკაცი სწრაფი, მკვეთრი მოძრაობებით იღებს მუყაოს ყუთებს და საკუთარი „გაზელის“ საბარგულში ათავსებს – ჩაი, ყავა, ჩირი, ტკბილეული. გივი ცხინვალში, მაღაზიის მეპატრონეა. მას ვლადიკავკაზის (რუსეთის რეგიონის, ჩრდილოეთ ოსეთის დედაქალაქი – JAMnews) ბაზარში შევხვდი, სადაც ის საქონელს მცირე პარტიებად ყიდულობს.

ყუთების შემდეგ მოდის მწნილის ქილები, ვაკუუმური შეფუთვის ძეხვეული და სხვადასხვა შებოლილი პროდუქტი. გივი ხმამაღლა ხურავს კარს და ერთი მოძრაობით ავტომობილის საჭესთან ზის, მზად არის ტვირთი სახლში – საზღვრის გავლით წაიღოს.

• „ღამურების სკანდალი“ – ცხინვალში აცხადებენ, რომ საქართველოსა და აშშ-ს შეთქმულება გამოავლინეს

• აფხაზეთს, ცხინვალს, დნესტრისპირეთს და დონბასს რუსეთის მიერ ანექსიისთვის ამზადებენ?

• სტალინი კვლავ ცოცხალია ცხინვალსა და აღმოსავლეთ უკრაინაში

ბიზნესმენი გვიყვება, რომ საქონელი ყოველთვის პატარა პარტიებად დაჰქონდა – იმედი ჰქონდა მებაჟეების მხრიდან გაგების, რომლებიც ეხმარებოდნენ გაფორმების რთული და ხანგრძლივი პროცედურების თავიდან არიდებაში.

„ჩვეულებრივ, ჩვენ სრულად არ ვავსებდით ხოლმე საბაჟო დეკლარაციას იმ პროდუქციაზე, რომელიც ზარამაგის (სასაზღვრო პუნქტი) გავლით გადაგვქონდა. საბაჟო დათმობებზე მიდიოდა, ბევრ რამეზე თვალს ხუჭავდა. თუკი, მაგალითად, რამდენიმე ასეული სახეობის საქონლის ექსპორტი ხდებოდა, უფლება გვეძლეოდა მხოლოდ რამდენიმე ათეული სახეობის საქონლის დეკლარირება მოგვეხდინა. ასე ვახერხებდით დროულად შეგვეტანა საქონელი, დიდხანს არ ვიდექით რიგში და ვასწრებდით საკუთარი პროდუქციის რეალიზებას“, – ამბობს გივი.

როგორ ხვდებიან ცხინვალში ჩრდილოეთ ოსეთიდან ჩატანილ რძის პროდუქტს:

პრობლემის არსი

აგვისტოს დასაწყისიდან ყველაფერი შეიცვალა – რუსი მესაზღვრეები უფრო მკაცრები გახდნენ.

საზღვარზე ტვირთის გადატანის წესები ჯერ კიდევ 2016 წელს დამტკიცდა, როდესაც რუსეთისა და სამხრეთ ოსეთის საბაჟო ორგანოების ინტეგრაციის შესახებ შეთანხმებას მოეწერა ხელი.

დოკუმენტის თანახმად, ყველა პროცედურა უნდა შეესაბამებოდეს ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის საბაჟო წესებს – ამ კავშირში შედიან რუსეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი, სომხეთი და ყირგიზეთი. სამხრეთ ოსეთი, რომლის დამოუკიდებლობაც რუსეთმა 2008 წელს აღიარა, ამ გაერთიანებაში არ შედის. შესაბამისად, ტვირთი, რომელიც საზღვარს კვეთს, სრულფასოვნად უნდა გაფორმდეს, როგორც რუსეთის, ისე სამხრეთ ოსეთის მხარეს.

ცხინვალში საკვები და სამრეწველო პროდუქცია, ფაქტობრივად, მთლიანად რუსეთიდან შედის. მსხვილ ბიზნესმენებს პროდუქცია დიდ პარტიებად შეაქვთ, თუმცა, ბევრი ადგილობრივი დაკავებულია მცირე ბიზნესით და პატარა ოდენობით საქონელი გადააქვს.

ერთნიც და მეორენიც, პროდუქციას ძირითადად რუსეთის საბითუმო ბაზრებზე, ვლადიკავკაზსა და გორიაჩევოდსკში ყიდულობენ.

„დეკლარაცია ელექტრონული ფორმით უნდა შეავსო, პროცედურას დიდი დრო მიაქვს, ადამიანები ჩივიან – საკვები პროდუქტისა და სხვა საქონლის შეტანა გართულდა. პირველად არ ხდება ასეთი რამ, პერიოდულად ხდება ხოლმე, როდესაც მესაზღვრეები პროდუქტით არ გვიშვებენ“, – ჩივის გივი.

ამას გარდა, ევრაზიული კავშირის წესების თანახმად, ბიზნესმენებმა საქონლის გაფორმების დროს, პროდუქციის მწარმოებლისგან სპეციალური სერტიფიკატი უნდა წარმოადგინონ.

მათ მხოლოდ იმ ადამიანებს აძლევენ, რომლებიც მსხვილ პარტიებს ყიდულობენ. მაგრამ, როგორც წესი, სამხრეთ ოსეთის პატარა ბაზარზე, დიდ პარტიებზე მოთხოვნა არ არის. ამიტომ, ძირითადად, ბიზნესმენებს სამხრეთ ოსეთიდან, ასეთი სერტიფიკატები არ აქვთ.

გამოსავლის სახით, ბევრი მოვაჭრე სარგებლობს, ერთ ადამიანზე გაფორმების გარეშე, 50 კილოგრამამდე პროდუქტის შეტანის შესაძლებლობით. რუსეთის საბაჟოს თანამშრომლები ამაზე ხშირად თვალს ხუჭავენ. თუმცა, ზემდგომი უწყებებისგან კონტროლის გამო, პერიოდულად, იძულებულები ხდებიან, აიძულონ ოსი მეწარმეები, საკუთარი საქონლის სრულყოფილად დეკლარირება მოახდინონ.

ამას გარდა, მიმდინარე თვიდან, საბაჟოზე ამუშავდა სასწორები, რომლებიც სრულად წონის სატვირთო ავტომობილებს და საქონლის წონა ავტომატურად ფიქსირდება კომპიუტერზე.

საზღვარზე არსებული პრობლემით ყველაზე მეტად მოსახლეობა ზარალდება – ტვირთის შეფერხება მაშინვე იწვევს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი საკვები პროდუქტისა და მედიკამენტების დეფიციტს.

მაღაზიების თაროები ცარიელია

პროდუქციის დეფიციტი წელს უკვე შეიქმნა. 2020 წლის თებერვალში, რუსეთთან საზღვარზე ტვირთის შეფერხება დაიწყო.

მაშინ ხელისუფლებამ მეწარმეები გააფრთხილა, რომ საბაჟოზე ტვირთვის გაფორმების პროცედურები რთულდებოდა, მაგრამ საბაჟომ მათ დროებით „ძველებურად“ მუშაობის უფლება მისცა.

თუმცა, ახლა, პრობლემა გართულდა კორონავირუსის პანდემიის გამო რუსეთთან საზღვრის ჩაკეტვისა და იმის გამო, რომ ჩვეულებრივ მოქალაქეებს – არც მეწარმეებს, არ შეუძლიათ ჩრდილოეთ ოსეთში გადასვლა და იაფი პროდუქციის მომარაგება.

ადამიანებმა უკმაყოფილების გამოხატვა დაიწყეს იმის გამო, რომ მაღაზიებში თაროები დაცარიელდა, არსებული საქონლის ფასი კი გაიზარდა – გაძვირდა რძის პროდუქტი და ძეხვეული. ხელისუფლებას აკრიტიკებენ მაღაზიების მეპატრონეები, რომლებიც ზარალდებიან.

„მაგალითად, მე დამაქვს ტვირთი, 50-100 სახეობის საქონელი მაქვს და ვალდებული ვარ, თითოეულზე შევავსო დეკლარაცია, ასეთები კი ათეულები არიან და ამას ძალიან დიდი დრო მიაქვს. ჩვენ კი მალფუჭებადი საკვები მოგვაქვს, ის ფუჭდება და მისი გაყიდვა უკვე აღარ შეგვიძლია“, – ამბობს მეწარმე მურატი.

როგორ უნდა მოგვარდეს პრობლემა

18 აგვისტოს, სამ საათზე მეტხანს განიხილავდნენ ამ საკითხს საზღვარზე, სამხრეთ ოსეთისა და ჩრდილოეთ ოსეთის საბაჟო სამსახურების წარმომადგენლების შეხვედრაზე.

როგორც სამხრეთ ოსეთის ვიცე-პრემიერმა, გენადი ბეკოევმა შეხვედრის დასრულების შემდეგ განაცხადა, რუსმა კოლეგებმა მხედველობაში მიიღეს მათი წინადადება.

„შედგება საგზაო რუკა, რომელშიც მითითებული იქნება არსებული პრობლემის მოგვარებისთვის ერთობლივი ნაბიჯები და ვფიქრობ, კვირის ბოლოს, ცნობილი გახდება ზოგიერთი წინადადება, რომელიც მათი მოგვარებისკენ იქნება მიმართული“, – აღნიშნა ბეკოევმა.

მან დასძინა, რომ ეს პრობლემა დღეს არ წარმოქმნილა და უკანასკნელი 8-10 წლის განმავლობაში, ამ საკითხების გადაწყვეტა, დროებით ხასიათს ატარებდა.

„დღეს, ყველა ეს პრობლემა, საბოლოოდ და შეუქცევადად უნდა გადავწყვიტოთ, რის შესახებაც განვაცხადეთ შეხვედრის დროს. ანუ, საქმე მკვდარი წერტილიდან დაიძრა“, – განაცხადა ვიცე-პრემიერმა.

მსგავსი შეხვედრები ადრეც იმართებოდა – კერძოდ, ზამთარში, საკვების კრიზისის დროს, მაგრამ შედეგად, პრობლემა არ გადაჭრილა.

მაშინ, ჩრდილოეთ ოსეთის საბაჟოს ხელმძღვანელმა, სერგეი ტროცკომ განაცხადა, რომ აუცილებელია საკითხის „პოლიტიკური გზით“ გადაწყვეტა – არც რუსეთის საბაჟო სამსახურსა და არც სამხრეთ ოსეთის ხელმძღვანელობას არ შეუძლია ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის მოქმედ კანონმდებლობაში ცვლილებების შეტანა.

მანამდე კი მაქსიმუმი, რისი გაკეთებაც ჩრდილოეთოსეთელ მებაჟეებს შეუძლიათ – კიდევ ერთხელ დახუჭონ თვალი ცხინვალელი ვაჭრების დარღვევებზე, რათა სამხრეთ ოსეთის იზოლირებულ ბაზარს, ყველა აუცილებელი საქონელი მიეწოდოს.

ზამთარში, სამხრეთ ოსეთის პარლამენტის დეპუტატებმა უკვე მიმართეს დახმარების თხოვნით სახელმწიფო დუმასა და რუსეთის ფედერაციის საბჭოს. მოგვიანებით, პრეზიდენტმა ანატოლი ბიბილოვმა პრობლემა ვლადიმირ პუტინთან კრემლში, 13 მარტს გამართულ შეხვედრაზეც განიხილა.

„იქმნება შთაბეჭდილება, რომ პრობლემა „დამოკიდებულია“ და პასუხისმგებლობა ეკისრება დაბლამდგომი ინსტანციების ხელმძღვანელებს. ისღა დაგვრჩენია ვიმედოვნოთ, რომ ისინი გადაწყვეტილებას მიიღებენ. მეორე მხრივ, გაჩნდა კარგი შანსი ეროვნული წარმოების განსავითარებლად. ნებისმიერ შემთხვევაში, აუცილებელია სამხრეთ ოსეთის ხელისუფლების მხრიდან სწორი მართვა“, – გაგვიზიარა საკუთარი მოსაზრება სასურსათო მაღაზიის მფლობელმა, სოსლან ჯიოევმა.

კიდევ ერთი მეწარმე, სახელად ვასო, პრობლემის გადაჭრას რუსეთსა და სამხრეთ ოსეთს შორის საბაჟო ბარიერების მოხსნაში ხედავს:

„ასეთი ვითარება პერიოდულად მეორდება. თუკი ფუნდამენტურად უნდა მოგვარდეს სიტუაცია, მაშინ მხოლოდ საზღვრების წაშლის, რუსეთსა და სამხრეთ ოსეთს შორის საბაჟოს მოხსნის გზით. საზღვარი უფრო შორს, საქართველოს საზღვართან უნდა გადავიტანოთ. სამხრეთ ოსეთიდან ტრანზიტულად ისედაც არაფერი არ მიდის“.

ხელისუფლებები ცხინვალსა და მოსკოვში ჯერჯერობით საზღვრის გაუქმებას არ გეგმავენ, თუმცა, განიხილება პროცედურების შემსუბუქების შესაძლებლობა სამხრეთ ოსეთისა და რუსეთის საბაჟო ორგანოების ინტეგრაციის გზით. ეს გათვალისწინებულია შეთანხმებით, რომელსაც 2016 წელს მოეწერა ხელი.

სტატია მომზადებულია ცხინვალის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად.ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო