როგორ აღმოჩნდა "Gen Z" თაობა ქართული საპროტესტო აქციების სათავეში? რეპორტაჟი თბილისიდან
gen z პროტესტი საქართველოში
28 მაისს, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონზე საპრეზიდენტო ვეტოს დაძლევით, „ქართულმა ოცნებამ“ საბოლოოდ დაამტკიცა კანონი, რომელიც ასი ათასობით ადამიანის ორთვიანი პროტესტის, შეერთებული შტატების სანქციების და ევროკავშირის მხრიდან მკაცრი კრიტიკის საგანი გახდა.
ქართული პროტესტის წინა რიგებში ახალგაზრდა თაობა აღმოჩნდა ანუ Gen Z, როგორც მათ უწოდებენ. მათი მშობლების, მასწავლებლებისა და ბებია-ბაბუების გასაოცრად, ისინი არა მხოლოდ დაინტერესებულები აღმოჩნდნენ პოლიტიკური პროცესით, არამედ გამოავლინეს საოცარი ბრძოლისუნარიანობა, თვითორგანიზების ნიჭი და მზადყოფნა, რომ დაიცვან საქართველოს ევროპული მომავალი.
JAMnews გიამბობთ, როგორ აღმოჩნდნენ საპროტესტო აქციების სათავეში „ბავშვები“.
_________________________________________
28 მაისის დილა. თბილისში მოღრუბლული ამინდია. მთელი მაისი წვიმდა და ამ სეზონისთვის უჩვეულო სიგრილე იდგა.
პარლამენტის შენობასთან აქტივისტებმა დილის 10:00 საათიდან დაიწყეს შეკრება. საქართველოსა და ევროკავშირის დროშებში გახვეულებიი, ვუვუზელებითა და სასტვენებით, სახელდახელოდ დაწერილი პლაკატებითა და ფერადი საწვიმრებით – ისინი ხან ჯგუფებად მოდიან, ხანაც ცალ-ცალკე.
“წუხელ საერთოდ ვერ დავიძინე. ბოლომდე არ მჯერა, რომ მართლა გააკეთებენ ამას. როგორ შეუძლიათ უბრალოდ გაყიდონ საკუთარი ქვეყნის მომავალი?“ – ამბობს 23 წლის ანა დვალი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტი. ის დილით ადრე მოვიდა, სანამ პარლამენტი პრეზიდენტის ვეტოს გადალახვის პროცედურას დაიწყებდა.
რამდენიმე კვირაა ანა და მისი ჯგუფელები ლექციებს არ ესწრებიან – მათი საქმე აქციებზე სიარული გახდა.
„ჩემი მშობლები მონაწილეობდნენ 1989 წლის ისტორიულ საპროტესტო აქციებში, როდესაც საქართველო იბრძოდა დამოუკიდებლობისთვის. ისინი იხსენებენ ხოლმე 9 აპრილის ღამეს, გაზი, ხელკეტები, ნიჩბები. ამ ამბებს ისე ვუსმენდი ხოლმე, თითქოს რაღაც პრეისტორიული ქრონიკები ყოფილიყო. ვერც კი წარმოვიდგენდი, რომ ამდენი წლის შემდეგ მეც მომიწევდა ჩემი ქვეყნის დამოუკიდებლობის დაცვა“, – ამბობს ანა.
თაობა Z, ვინ არიან ისინი?
ვიკიპედიისა და სამეცნიერო ლიტერატურის მიხედვით, ესენი არიან 1997-2012 წლებში დაბადებულები.
თაობა Z, ან მოკლედ Gen Z, მათ პირველად უწოდეს ამერიკელმა თეორეტიკოსებმა ნილ ჰოუიმ და უილიამ შტრაუსმა 1991 წელს წიგნში Generations.
სოციოლოგის, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასისტენტ-პროფესორის, მარიამ დალაქიშვილის თქმით, თაობად ადამიანების ჯგუფს აქცევს არა მხოლოდ ასაკი, არამედ საერთო სოციალური, კულტურული და ისტორიული გარემო, რომელშიც ისინი იზრდებიან.
„ეს არ არის მხოლოდ დროში თანხვედრა. ეს არის საერთო გამოცდილებები, რომლებიც ცვლილებების ტემპს უკავშირდება. Gen Z-ს თაობად აქცევს პატარაობაში, გაზრდის პროცესში მიღებული და დაგროვილი საერთო გამოცდილება.“
მისი თქმით, თაობაზე საუბრისას, ლოკალური კონტექსტის გათვალისწინება მნიშვნელოვანია. საქართველოს შემთხვევაში, Gen Z-ს, მათი წინამორბედი თაობისაგან (Millennials), პირველ რიგში, განასხვავებს მშვიდობიანი გარემო, რომელშიც ისინი გაიზარდნენ.
„Gen Z თავისუფალია ბევრი ტრავმისგან, რომელიც მილენიალებს გვაქვს, რადგან ჩვენგან განსხვავებით, ისინი უსაფრთხო გარემოში გაიზარდნენ. შესაბამისად, ეს გამოცდილება უფრო „ყოჩაღებად“ და თამამებად აქცევს მათ.“
ამ თაობაზე, როგორც საინტერესო სოციალური ფენომენზე პირველად ერთი წლის წინ დაიწყეს საუბარი, როდესაც საქართველოს მთავრობამ პირველად დააინიცირა კანონი „უცხოური აგენტების შესახებ“.
ამ კანონპროექტის განხილვა აღიქმებოდა, როგორც საქართველოს ევროპული გზიდან გადასვლის თვალსაჩინო მანიშნებელი. მაშინ თბილისის ქუჩებში ათიათასობით ადამიანი გამოვიდა – ბევრი მათგანი სწორედ Gen Z თაობის წარმომადგენელი იყო.
საქართველოსთვის ქუჩის პროტესტი ჩვეულებრივი მოვლენაა. დამოუკიდებლობის 33 წლის განმავლობაში ქვეყნის მთავარ მოედანზე ასობით საპროტესტო აქცია, მიტინგი და რევოლუციაც კი გაიმართა, მაგრამ 2023 წლის პროტესტი შინაარსით და ფორმით სრულიად ახალი იყო.
ახალგაზრდები არ დაიშალნენ, როდესაც სპეციალური დანიშნულების რაზზმმა მათ ცრემლსადენი გაზი, წიწაკის სპრეი და წყლის ჭავლი დაუმიზნა. პირიქით, ისინი შეიარაღდნენ დ დაბრუნდნენ წყლის სათვალით, ხელთათმანით, აირწინაღით, ფიზიოლოგიური ხსნარით და ჩაფხუტით.
მათ იხტუნავეს წყლის ჭავლზე, იცეკვეს სირენების ხმაზე და წინ დაუდგნენ სპეციალური დანიშნულების რაზმს.
„მათ პროტესტში ახალი ფორმა შემოიტანეს.“ – ამბობს მარიამ დალაქიშვილი. „ჩვენ რომ გვკითხონ, რას გავაკეთებთ, თუ წყლის ჭავლს დაგვიმიზნებენ, სავარაუდოდ, სულ სხვა რამეს მოვიფიქრებთ, ჩვენი ტრამვებიდან გამომდინარე. Gen Z კი მასთან ხტუნვა-ხტუნვით იწყებს თამაშს.“
თამაშ-თამაშით, ახალგაზრდები არც პოლიციის მანქანის დაწვას და პარლამენტის შუშის ჩამტვრევას მოერიდნენ.
წელსაც, „რუსული კანონის“ წინააღმდეგ, Gen Z ისევ სათვალით, აირწინაღით და ფიზიოლოგიური ხსნარით შეიარაღებული დგას ქუჩაში. ეს ატრიბუტიკა ქუჩის პროტესტის ერთგვარ სიმბოლოდ იქცა, რომელსაც წელს, წვიმიანი გაზაფხულის გამო, ფერადი საწვიმრებიც დაემატა.
შარშანდელისგან განსხვავებით, წლევანდელი პროტესტი კიდევ უფრო მასშტაბურია – ქუჩას გასცდა და აუდიტორიებში გადაინაცვლა. უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტების უმეტესი ნაწილი გარკვეული პერიოდით გაიფიცა.
„ეს არის თაობა, რომელსაც არ ჰყავს ავტორიტეტები, რომლის მითითებებსაც უსიტყვოდ დაემორჩილება“ – ამბობს სოციოლოგი, იაგო კაჭკაჭიშვილი. „ისინი მხოლოდ ჰორიზონტალურ, თანასწორ ურთიერთობებს აღიარებენ და მკაფიოდ ითხოვენ იმას, რაც ეკუთვნით“.
„მათთვის ინფორმაციის წყარო არ არიან მხოლოდ უფროსები, ავტორიტეტები, ან ძალაუფლებრივად მათზე მაღლა მდგომი ადამიანები. ეს ციფრული თაობაა, რომელიც ტექნოლოგიების პერიოდში დაიბადა და ინფორმაციას დამოუკიდებლად იღებს.“ – ეუბნება Jamnews-ს მარიამ დალაქიშვილი.
ციფრული მოქალაქეები ფერად წვიმაში
70 წლის მარინა კვანჭილაშვილი 53-ე საჯარო სკოლაში მათემატიკას უკვე 30 წელიწადზე მეტია ასწავლის.
მის ხელში გაიარეს თაობამ X (1965-1980), მილენიალებმა (1981-1996) და ახლა უკვე Gen Z -მ.
„ყველა თაობას აქვს თავისი დამახასიათებელი ნიშან-თვისება და ყოველთვის, ყოველ ახალ თაობას თავისი სიახლე მოაქვს.“
Gen Z-ს მარინა კვანჭილაშვილაშვილი ახასიათებს, როგორც განსაკუთრებულად სხარტ თაობას.
„ყველა საქმეს ძალიან უცებ მოაბამენ ხოლმე თავს. მაგალითად, ექსკურსიაზე უნდათ წასვლა. ადრე, მშობელთა კრება უნდა მოგეწვია, მშობლებს ჯერ უნდა ემსჯელათ, შემდეგ გაერკვიათ ავტობუსი, მერე ეყიდათ საჭმელი. ახლა, გადაწყვეტენ ბავშვები ექსკურსიაზე წასვლას და ნახევარ საათში ყველაფერი მზადაა: ადგილი შერჩეული, ავტობუსი დაჯავშნილი, საკვები მომარაგებული. ძალიან მიზანდასახულები არიან და მარტივად აგვარებენ ყველაფერს.“
მისი თქმით, ეს თაობა ურთიერთობაში ძალიან თბილი, ერთგული და მოსიყვარულეა. ასევე, წესრიგის მოყვარული.
„ერთმანეთს არ ეჩხბუბებიან, არ არღვევენ წესებს, არ ანაგვიანებენ კლასს.“
თუმცა, Gen Z-ს არ უყვარს შენიშვნები.
„მათთვის რამის დაშლა არ შეიძლება. რაც უნდათ, ის უნდა მიიღონ. ზედიზედ თუ გავიძახებ დაფასთან, რას გადამეკიდეთ? – მეტყვიან ხოლმე. ყველას თანასწორად თვლიან და რამე თუ არ მოსწონთ, უნდა გამოხატონ.“
მარინა კვანჭილაშვილის აზრით, Gen Z-სთან შეწინააღმდეგებას აზრი არ აქვს.
„მერვე კლასელი მიყვება, რომელ უნივერსიტეტში გაივლის ბაკალავრიატს, შემდეგ რომელ ქვეყანაში ჩააბარებს მაგისტრატურაზე და აქ როდის დაბრუნდება. მათ თავისი გეგმა აქვთ – ევროპაში უნდათ სწავლა და ამ გეგმაში, სჯობს არავინ შეეწინააღმდეგოს.“
ახალი თაობის მიზანდასახულობა ქუჩის პროტესტშიც გამოიხატა. თვეზე მეტია დიდი აქციების პარალელურად, ისინი კეტავენ რუსთაველის გამზირს და მთელი ქალაქის მასშტაბით მარშით დადიან.
“დაიტოვე”
ახალი თაობის მონდომება ქუჩის საპროტესტო აქციებშიც გამოიხატა. უკვე თვეზე მეტია, დიდი აქციების პარალელურად, მცირე ჯგუფები რუსთაველის გამზირს კეტავენ და ქალაქის სხვადასხვა რაიონში მსვლელობას ახორციელებენ.
მათ გამო პროტესტი მთელ ქალაქს მოედო. მაგალითად, შეიძლება მოულოდნელად ასობით მომიტინგემ თქვენს ფანჯრებთან ჩამოიაროს „საქართველოს“, „არა რუსულ კანონს“ სკანდირებით, სასტვენებით და ყვირიან. Gen Z ამ პროცესს “მძინარეთა გაღვიძებას” უწოდებს.
თვითორგანიზაციის მთავარი ადგილი არის ფეისბუკ-ჯგუფი სახელწოდებით “დაიტოვე”. ის აპრილში, საპროტესტო აქციების დაწყებისთანავე შეიქმნა და დღეს 190 ათასზე მეტ ადამიანს აერთიანებს.
თავდაპირველად ჯგუფი შეიქმნა იმისთვის, რომ დახმარებოდა რეგიონებიდან ჩამოსულ ადამიანებს, რომლებსაც თბილისში აქციებზე ჩამოსვლა სურდათ. თბილისელები მათ ღამის გასათევს სთავაზობდნენ, ასევე მგზავრობის, ტრანსპორტის ორგანიზებისა და საკვების გადახდა. იყვნენ ისეთებიც, რომლებმაც მთელი ავტობუსების ან სამარშრუტო ტაქსების ქირაობის ფული გადაიხადეს.
ჯგუფში შეგიძლიათ წაიკითხოთ ამაღელვებელი პოსტები იმის შესახებ, თუ როგორ დააცხო ერთ-ერთი დემონსტრანტის ბებიამ ლობიანები და ხაჭაპურები და აქციის მონაწილეებს გამოუგზავნა. ან წაიკითხოთ მადლობის პოსტი ტაქსის მძღოლის მიმართ, რომელმაც აქციაზე უფასოდ მიიყვანა ახალგაზრდები. ასევე მოხალისეებზე, რომლებიც დემონსტრანტებს ნიღბებს და ფიზიოლოგიურ ხსნარს ურიგებდნენ.
დააკავეს და გაასამართლეს
შინაგან საქმეთა სამინისტროს სტატისტიკის მიხედვით, 15 აპრილიდან დღემდე საპროტესტო აქციებში 200-ზე მეტი ადამიანია დაკავებული. ბევრი მათგანი სწორედ Gen Z თაობის წარმომადგენელია და ეს მათი პირველი შეხებაა კანონთან.
ერთ-ერთი მათგანი, 24 წლის მსახიობი ნატალია ყიფშიძე მოსამართლემ 28 მაისს 500 ლარით [დაახლოებით 180 დოლარი] დააჯარიმა. სამართალდამცავებმა ის 24 აპრილს პარლამენტის წინ გზის უკანონო გადაკეტვაში დაადანაშაულეს.
როდესაც სასამართლოში დაიბარეს, ნატალიას პირველი რეაქცია შოკი იყო. სასამართლოში ის დედასთან და მამასთან ერთად მივიდა.
“დედაჩემმა თავის საუკეთესო “ლუქიც” კი ჩაიცვა, შენს ქალიშვილს ყოველ დღე ხომ არ აქვს სასამართლო პროცესი”, – იცინის ნატალია.
ის პოპულარული სამსახიობო ოჯახიდანაა. ნატალიას ბაბუა და მამა – მსახიობები ზურაბ და გიორგი ყიფშიძეები “ქართული ოცნების” ხელისუფლების დიდი ხნის მხარდამჭერები იყვნენ და წინა არჩევნებში სწორედ მმართველი პარტიის სასარგებლოდ აქტიურად აგიტირებდნენ. მათ მხარი დაუჭირეს “ოცნებას” მაშინაც კი, როდესაც დაინიცირდა “უცხოური აგენტების შესახებ” კანონი. თუმცა, ქალიშვილის სასამართლო პროცესი წითელი ხაზი აღმოჩნდა.
ბრძოლა მამებსა და შვილებს შორის
24 წლის სოფომაც [რესპოდენტის თხოვნით სახელი შეცვლილია] ზუსტად იცის, რისთვის იბრძვის.
„მე მინდა, რომ ჩემს მშობლებს ჰქონდეთ ღირსეული სიბერე.“
უკვე დიდი ხანია, სოფო და მამამისი სხვადასხვა პოზიციებზე არიან. ყოველ დილით, სოფო პირველ რიგში ტელეკომპანია იმედის და POSTV-ს ახალ ამბებს კითხულობს, რომ კარგად იცოდეს ხელისუფლების იმ დღევანდელი მესიჯ-ბოქსი და მზად ჰქონდეს პასუხი, როცა მამა დაურეკავს.
„დიდი ხანი ვცდილობდი, ამ თემაზე არ გველაპარაკა. მანაც ითმინა, ითმინა და რაღაც მომენტში ამოასხა. თუ ვიწყებთ ლაპარაკს, აზრი არ აქვს. ისე ღიზიანდება, რომ ლაპარაკის საშუალებას არ მაძლევს.“
სოფოს მამა ფიქრობს, რომ მისი შვილი მოტყუებულია და არასწორი ადამიანების გვერდით დგას.
„პრო-სახელისუფლებო გვერდები კონტექსტიდან ამოგლეჯილ ვიდეოებს ავრცელებენ და ქმნიან წარმოდგენას, რომ „ძალადობრივი დაჯგუფება Gen- Z“ ნაციონალური მოძრაობის [წინა ხელისუფლება] გვერდით დგას. ზუსტად ამ მესიჯ-ბოქსებით მელაპარაკება მამაჩემიც.“
სოფო მაქსიმალურად ცდილობს მამასთან კონფლიქტს თავი აარიდოს და ბრძოლას აგრძელებს, ზურგზე დროშაშემოხვეული.
„საქართველოს დროშა თითქოს გახდა ნიშანი, რომ აქციაზე მიდიხარ. დროშით ვცნობთ ერთმანეთს და სიმბოლურიცაა, რომ ახალგაზრდები დღეს საქართველოს დროშის ქვეშ გავერთიანდით.“
სოფომ „რუსული კანონის“ შესახებ ინფორმაცია ინტერნეტში მოიძია, შემდეგ ნაცნობ იურისტებს დაელაპარაკა. დარწმუნებულია, რომ ეს კანონი საქართველოს არასწორი მიმართულებით წაიყვანს და ფიქრობს, რომ დღეს ეს ბრძოლა მისი თაობის მოსაგებია.
„საქართველოს სიყვარული მხოლოდ ტერიტორიის და ქართული ცეკვის სიყვარული ხომ არ არის? საქართველოს სიყვარული, ადამიანების სიყვარულია და სურვილი, რომ ისინი კარგ ქვეყანაში ცხოვრობდნენ. ჩვენ გვინახავს როგორ ცხოვრობენ მოხუცები ევროპაში და ვხედავთ, როგორ ცხოვრობს ქართველი პენსიონერი. მე მათთვის უკეთესი მომავალი მინდა, თორემ ჩვენ დღესვე შეგვიძლია ევროპაში წასვლა. არ მინდა ჩვენი მშობლების თაობა წუმპეში დავტოვო და ამისთვის ვიბრძვი.“
“ძალადობრივი დაჯგუფება”
თავად პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი კობახიძემ ახალგაზრდა თაობას “Gen Z-ის ძალადობრივი დაჯგუფება” უწოდა.
„ქართული ოცნება“ და პრო-სახელისუფლებო მედია აქტიურად ცდილობს წინააღმდეგობაში მონაწილე ახალგაზრდების „გაშავებას“ და მათ წინა ხელისუფლებასთან დაკავშირებას.
„პასუხისმგებლობა ეკისრება ყველა იმ სუბიექტს, რომელიც მთელი ერთი წლის მანძილზე ძალადობისა და მოძალადეების რომანტიზებას ახდენდა და კოლექტიური „ნაცმოძრაობის“ ძალადობრივი ახალგაზრდული დაჯგუფებების წევრებს გულწრფელ ახალგაზრდებს უწოდებდა. საუბარი იყო მოძალადე ახალგაზრდებზე, რომლებიც კეზერაშვილის, ხაზარაძის და კონკრეტული უცხოელი დონორების მიერ ფინანსდებიან. ესენია: ნაცმოძრაობის, „ლელოს“ და „ახალის“ ახალგაზრდული ორგანიზაციები, რომლებიც 100-მდე მოძალადე ახალგაზრდას აერთიანებს. აგრეთვე, ესენია ძალადობრივი დაჯგუფებები: „ტალღა“, „ჯიუტები“, „ნაბიჯი“, „თბილისი პრაიდი“, „ჯენზი“, „წერტილი“, „დაფიონი“, „სტუდენტები ევროპული მომავლისთვის“, „მოძრაობა თავისუფლებისთვის“, „სირცხვილია“, „ფრანკლინის კლუბი“ და „მომავლის აკადემია“, რომლებიც კოლექტიური „ნაცმოძრაობის“ ერთგულ 200-მდე მოძალადე ახალგაზრდას აერთიანებს.“, – განაცხადა კობახიძემ.
სოციოლოგი, იაგო კაჭკაჭიშვილი მიიჩნევს, რომ დღეს, მენტალურად, უმცროსმა თაობამ გაასწრო უფროს თაობას და ახლა ახალგაზრდობა ქმნის კულტურულ ნიმუშებს, რომელსაც უფროსმა თაობამ უნდა აუღოს ალღო, და არა პირიქით.
„ეს თაობა ცხოვრობს ციფრული ტექნოლოგიების ველში. ინფორმაციაზე მათ მყისიერი ხელმისაწვდომობა აქვთ. შესაბამისად, სწრაფად ახდენენ კოლექტიური პრაქტიკების ორგანიზებას, როგორიცაა შეხვედრები, მიტინგები, ნებისმიერი კოლექტიური თავყრილობა.
ამავდროულად, ეს განათლებული თაობაა. მათ ძალიან კარგად იციან რა ხდება მსოფლიოში და ასევე, კარგად იციან ვაჟა-ფშაველა. მათ უყვართ თავიანთი ქვეყანა, თუმცა არ არიან ნაციონალისტები. უფროს თაობას სჩვევია გარკვეული მოწიწება უფროსი ადამიანის მიმართ, Gen Z-ს ეს არ აქვს. ისინი პატივს სცემენ მას, ვინც დაიმსახურა და არა ასაკის გამო.“
„ამ თაობას ხშირად აკრიტიკებენ, რომ მათ არაფერი იციან“ – ამბობს სოციოლოგი, მარიამ დალაქიშვილი. „Gen Z-მ თუ რამე არ იცის, ეს მხოლოდ ჩვენი განათლების სისტემის ბრალია.“
*მედიაქსელის მხარდაჭერით
exchange
