კორონავირუსი სომხეთში: რატომ ვერ გაუმკლავდა ქვეყანა ეპიდემიას
რატომ გახდა სომხეთი, თავისი მოკრძალებული გეოგრაფიული ზომით და პანდემიამდე მხოლოდ ორი ღია სახმელეთო საზღვრით – საქართველოსა და ირანთან – რეგიონში ინფიცირებულთა რაოდენობით ლიდერი?
რიცხვებს სომხეთში ყურადღებით აკვირდებიან და ცდილობენ, რაიმე დადებითი ტენდენცია მაინც დაინახონ, არა მხოლოდ მედიკოსები და ექსპერტები, არამედ რიგითი მოქალაქეებიც.
ყოველდღიურად, დილის 11:00 საათზე, როდესაც ჯანდაცვის სამინისტრო ინფიცირებულთა და გამოჯანმრთელებულთა რაოდენობის მონაცემებს აახლებს, ადამიანები გათვლებს უღრმავდებიან – ახალ რიცხვებს წინა დღეებისას ადარებენ. ეს გათვლები ჯერჯერობით დამამშვიდებელი არ არის.
საერთო ჯამში, ქვეყანაში, ყოველდღიურად, დაახლოებით, 2000 ტესტი კეთდება, მათგან 25-33% დადებითი პასუხია ხოლმე.
ეს სურათი, უკვე რამდენიმე კვირაა, არ იცვლება. აქედან ორი დასკვნა გამომდინარეობს:
პირველი – ხელისუფლებამ და კომენდატურამ ვერ მოახერხა ვირუსის საყოველთაო გავრცელების არდაშვება, ხოლო ზრდის დინამიკა სტაბილური გახდა. მეორე – სომხეთში ეპიდემიოლოგიური კრიზისის გადალახვისკენ კიდევ ერთი ნაბიჯის გადადგმა ვერ ხერხდება.
სიტუაციის ანალიზის მცდელობა – რა იყო შეცდომა.
● აგრორევოლუცია სომხეთში ორი სოფლის მაგალითზე
● ვის და რა დახმარებას უწევენ სომხეთში, კორონავირუსის ეკონომიკური შედეგების დასაძლევად
როგორ მკურნალობენ სომხეთში – კონკრეტული მაგალითი
თუკი ვინმეს სიმპტომები უვლინდება, თავდაპირველად ის ჩაწერის ადგილის მიხედვით პოლიკლინიკას მიმართავს. უბნის ექიმი პირველ ეტაპზე, რამდენიმე კვლევას ნიშნავს – შემდეგ კი, აუცილებლობის შემთხვევაში, ტესტს.
მგერ ბარსეგიანს ტესტის ჩაბარებისთვის 8 დღე დასჭირდა. ის დედასთან ერთად ცხოვრობს და თავდაპირველად სიმპტომები სწორედ მას გამოუვლინდა – თავის ძლიერი ტკივილი და სისუსტე, შემდეგ კი უკვე თვითონ მგერსაც აუწია ტემპერატურამ. ახალგაზრდა მამაკაცმა თავიდან იფიქრა, რომ გაცივდა:
„ვცადე, მაქსიმალურად სწრაფად გამეკეთებინა ვირუსზე ტესტი. როგორც აღმოჩნდა, ეს არც ისე ადვილია. დავურეკე პოლიკლინიკის ექიმს. პარალელურად, დედაჩემის მდგომარეობა უარესდებოდა. მან უფრო მძიმედ გადაჰქონდა ვირუსი. პოლიკლინიკაში რენტგენი გამიკეთეს და ანტიბიოტიკები დამინიშნეს. დედამ პოლიკლინიკაში წასვლა ვერ მოახერხა, რადგან ძალიან სუსტად იყო. ჩემი მდგომარეობა არ უმჯობესდებოდა და ექიმმა ორივეს ტესტი დაგვინიშნა“.
ის დადებითი აღმოჩნდა და ოჯახს ორკვირიან თვითიზოლაციის რეჟიმზე გადასვლა დაავალეს.
რამდენიმე დღის შემდეგ, დედისა და შვილის მდგომარეობამ გაუმჯობესება დაიწყო, თუმცა, სისუსტე და ტემპერატურა მათ ფაქტობრივად მთელი კვირის განმავლობაში ჰქონდათ.
„ჯანდაცვის სისტემის დატვირთვის ხარისხის გათვალისწინებით, მე კმაყოფილი ვარ ჩვენდამი გამოვლენილი ყურადღებითა და მკურნალობით. არ ვიცი, რატომ გაგვიწელეს ტესტირების პროცესი. შეიძლება, არ ჰყოფნიდათ. მაგრამ ასეთ ვითარებაში, ადამიანს მაქსიმალურად სწრაფად უნდა დიაგნოზის გაგება, რათა, გარკვეული ზომები მიიღოს“.
ივნისის დასაწყისში, სომხეთის ჯანდაცვის სისტემა დატვირთულობის პიკზე მუშაობდა. იყო შემთხვევები, როდესაც პაციენტი გარდაიცვალა, რადგან მისი დროულად ჰოსპიტალიზების შესაძლებლობა არ იყო – საავადმყოფოებში თავისუფალი ადგილების არარსებობის გამო.
თუმცა, ხელისუფლებამ მოახერხა კორონავირუსის სამკურნალოდ, რამდენიმე სამედიცინო დაწესებულების გადაწყობა და თუკი ახალი აფეთქება არ იქნება, სომხეთის ჯანდაცვის სისტემა კოლაფსში აღარ აღმოჩნდება.
რატომ ვერ შეძლო სომხეთმა კორონავირუსის საფრთხის თავიდან აცილება?
იმ ფაქტორებს შორის, რომელიც სომხეთს კორონავირუსის გავრცელების თავიდან აცილებაში უნდა დახმარებოდა, ასახელებენ 1990-იან წლებში დაკეტილ საზღვრებს – თურქეთსა და აზერბაიჯანთან. ეპიდემიის გამო, სომხეთმა უკვე 24 თებერვალს ჩაკეტა ირანთან საზღვარი, საქართველოსთან – 13 მარტს.
პოლიტოლოგ ალექსანდრ ისკანდრიანს მიაჩნია, რომ ხელისუფლებამ ძალიან გვიან დააწესა შეზღუდვები და შემოიღო საკარანტინო ზომები:
„სომხეთში, ინფიცირების პირველი შემთხვევა 1 მარტს გამოვლინდა. ეს იყო სომხეთის მოქალაქე, რომელიც ირანიდან დაბრუნდა, შემდეგ იყვნენ ინფიცირებულები, რომლებიც იტალიიდან შემოვიდნენ. თუმცა, მარტის შუა პერიოდამდე, ეპიდემიის გავრცელების შესაკავებლად არანაირი სერიოზული ზომა სომხეთში არ მიუღიათ. ხელისუფლება გამოდიოდა დამამშვიდებელი შეტყობინებებით, რომ პანიკის საფუძველი არ არის, სიტუაცია კონტროლქვეშაა. ჯერ კიდევ საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებამდე რამდენიმე დღით ადრე, ჩინოვნიკები საუბრობდნენ იმაზე, რომ არ იყო ევროპის ქვეყნებთან, მათ შორის, იტალიასთან ავიამიმოსვლის შეჩერების აუცილებლობა“.
ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ ხელისუფლება შეზღუდვებზე პოლიტიკური მიზეზების გამო არ მიდიოდა.
კორონავირუსი სომხეთში იმ დროს გავრცელდა, როდესაც საკონსტიტუციო ცვლილებებთან დაკავშირებული რეფორმების სააგიტაციო კამპანია მიმდინარეობდა. მისი ინიციატორი მმართველი პოლიტიკური ძალა იყო. საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადება კი იმას ნიშნავდა, რომ რეფერენდუმი გადაიდებოდა. საბოლოოდ, მისი შემოღება მაინც მოუწიათ, რეფერენდუმი კი, ბოლოს და ბოლოს, გადადეს.
„ჯერ კიდევ 11 მარტს, ანუ საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებამდე ხუთი დღით ადრე, პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი ქვეყანაში მოგზაურობდა და მოქალაქეებს აპრილის დასაწყისში, რეფერენდუმზე გასვლისკენ მოუწოდებდა. იმის გათვალისწინებით, თუ რამდენად მაღალია ლეგიტიმურობის დონე, ხელისუფლებას შეეძლო მსგავსი ტიპის პოლიტიკის გატარება იმ იმედით, რომ პრობლემა სომხეთს გვერდს აუვლიდა და მხოლოდ ირანთან საზღვრების ჩაკეტვით და ჩინეთთან ავიამიმოსვლის შეწყვეტით შემოიფარგლებოდნენ. მოგვიანებით, ერთ-ერთი მიმართვისას, პრემიერ-მინისტრმა თავისი ხელისუფლების შეცდომა აღიარა“.
კიდევ ერთი ფაქტორი, რომელიც ხელს უშლიდა კარანტინის დროულ შემოღებას, ეკონომიკის ჩამოშლის თავიდან აცილების სურვილი იყო.
გასული წლის შედეგების ფონზე, ფაშინიანის მთავრობამ წელს მაღალი ეკონომიკური ზრდა დაგეგმა. საწყის ეტაპზე, ამ გეგმებზე უარის თქმა ადვილი არ იყო. და მხოლოდ ეტაპობრივად გაჩნდა გაგება, რამდენად სერიოზული ვითარებაა შექმნილი ვირუსთან დაკავშირებით. მაგრამ ამ პირობებშიც კი, ხელისუფლებას არ შეეძლო საკუთარი თავისთვის ხანგრძლივი ლოკდაუნის შემოღების უფლების მიცემა. 16 მარტს შემოღებული მკაცრი კარანტინის შემსუბუქება უკვე მაისის დასაწყისში დაიწყეს.
და ახლა პრემიერ-მინისტრი დროდადრო საწარმოების ახლიდან დაკეტვისა და ეკონომიკის დროებით არდადეგებზე გაშვების მზაობას გამოთქვამს, მაგრამ რეალურად, ამის გაკეთება უკიდურესად რთული იქნება. აპრილისა და მაისის მონაცემებმა ისედაც უკვე აჩვენა, რომ წელს ეკონომიკური მაჩვენებლები მინუსში იქნება. ხელისუფლება ღიად აცხადებს, რომ შეზღუდვების დაბრუნება – მოვლენათა განვითარების ყველაზე არასასურველი ვარიანტია.
ხელისუფლება მოქალაქეებს ადანაშაულებს
სომხეთში მოქმედებას აგრძელებს ზოგიერთი შეზღუდვა. ქვეყანაში უკვე კარანტინის მოხსნის შემდეგ გაჩნდა ნიღბის ტარების მკაცრი მოთხოვნა, როგორც ღია, ისე დახურულ დაწესებულებებში. თუკი ავტომობილში მძღოლის გარდა მგზავრიც ზის, ორივე ვალდებულია ნიღაბი ეკეთოს. ნიღბის გარეშე მხოლოდ სპორტით დაკავება შეიძლება. ცოტა ხნის წინ მისცეს კონკრეტული დაავადების მქონე მოქალაქეებს ნიღბების გარეშე გადაადგილების უფლება. მათ არ დააჯარიმებენ, თუკი თან ექნებათ ჯანმრთელობის პრობლემის დამადასტურებელი ცნობა ექიმისგან.
მოქმედებას აგრძელებს მასობრივი შეკრებებისა და ღონისძიებების შეზღუდვა. ერევნის ქუჩებში პოლიცია პატრულირებს. სოციალურ ქსელებში მოქალაქეები აქვეყნებენ ვიდეოებს, რომელშიც ასახულია, როგორ იჭერენ კანონდამრღვევებს.
ხელისუფლება უკმაყოფილოა იმით, როგორ იცავენ მოქალაქეები უსაფრთხოების ზომებს და ვარაუდობენ, რომ ვირუსის გავრცელების მთავარი მიზეზი სწორედ ამასთან არის დაკავშირებული. პრემიერ-მინისტრის თქმით, ყოველდღიურად ნიღბის არტარების გამო, 3 ათას ადამიანს აჯარიმებენ.
„ჩვენი მიზანი ადამიანების დაჯარიმება არ არის. პირიქით, ვსაუბრობთ რა ჯარიმებზე, გვინდა, მოქალაქეებს ვუბიძგოთ ნიღბის ტარებისკენ, მით უფრო, რომ მისი ეფექტურობა – უკვე დამტკიცებულია საერთაშორისო დონეზე“, – განაცხადა ნიკოლ ფაშინიანმა.
ვის ადანაშაულებენ მოქალაქეები?
მართალია, სომხეთში კორონავირუსის გავრცელება გრძელდება და იმ ადამიანთა რიცხვი, რომელთა გადარჩენაც ვერ მოხერხდა, უკვე ათასს უახლოვდება. მოქალაქეები ამაში ხელისუფლებას არ ადანაშაულებენ.
JAMnews-ის მიერ ერევნის ქუჩებში ჩატარებულმა გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ვირუსის გავრცელების ძირითად მიზეზად, მათ ქვეყნის მოსახლეობის ნაწილის მხრიდან უსაფრთხოების ზომების დაუცველობა მიაჩნიათ.
აი, რას ამბობენ ადამიანები:
„ხელისუფლება ნორმალურად ებრძვის ვირუსს. ჩვენ მათ გვერდით უნდა ვიყოთ და ამ საქმეში დავეხმაროთ, არ შეიძლება მხოლოდ კრიტიკა. აი, ადამიანების ქცევას მე ცუდად ვაფასებ. იმიტომ, რომ თუკი ყველა დავიცავთ დაწესებულ ნორმებს, სიტუაცია გაუმჯობესდება“.
„ვფიქრობ, თუკი ჯარიმები უფრო დიდი იქნებოდა, მეტი ადამიანი გაიკეთებდა ნიღაბს“.
„ხელისუფლებას რაც შეუძლია, იმას აკეთებს. დანარჩენი ჩვენზეა დამოკიდებული. ხალხი უნდა დაეხმაროს ხელისუფლებას, ახლა კი ყველა ჩივის“.
ის, რომ სომხეთის მოსახლეობა ამ სიტუაციაში ხელისუფლების ბრალეულობას ვერ ხედავს, დასტურდება სოციოლოგიური გამოკითხვების შედეგებითაც. GALLUP International-ის მიერ ივნისში ჩატარებული კვლევის თანახმად, როდესაც ქვეყანაში ყოველდღიურად 500-ზე მეტი ინფიცირების ახალი შემთხვევა ფიქსირდებოდა, ხელისუფლების საქმიანობას დადებითად აფასებდა მოსახლეობის 67.9%. პრემიერ-მინისტრის, ნიკოლ ფაშინიანის პირადი რეიტინგი კი 85%-ს აღწევს.
