რატომ კლავენ ქალები სომხეთში? პირადი ისტორია, ოჯახური ძალადობის სტატისტიკა და ექსპერტის აზრი
ოჯახში ძალადობის შედეგები
სომხეთში არასდროს ყოფილა ყოვლისმომცველი კვლევა ოჯახში ძალადობის შესახებ, მაგრამ 2019 წელს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიერ ჩატარებულმა გამოკითხვებმა აჩვენა, რომ ყოველი მეოთხე ქალი განიცდის ოჯახში ძალადობას.
ქალთა დახმარების ცენტრის მონაცემებით, 2010-დან 2020 წლამდე 100-მდე ქალია მოკლული პარტნიორის, ქმრის ან ოჯახის სხვა წევრის მიერ. და აქ საუბარია მხოლოდ სამართალდამცავების გახსნილ დანაშაულებზე.
თუმცა, ბოლო 10 წლის განმავლობაში, ასევე დაფიქსირდა ხუთი შემთხვევა, როდესაც ოჯახში ძალადობა ქალის მიერ ჩადენილი მკვლელობით დასრულდა. ექსპერტები ამბობენ, რომ ყველა ამ შემთხვევაში მკვლელობები ძალადობის სასოწარკვეთილმა მსხვერპლებმა ჩაიდინეს.
პირადი ისტორია, დეტალური სტატისტიკა ოჯახში ძალადობის შემთხვევების შესახებ, ასევე ექსპერტთა კომენტარები იმის შესახებ, თუ რა იწვევს მკვლელობებს და როგორ შეიძლება მათი თავიდან აცილება.
“ჩემს მძინარე ქმარს ნაჯახი დავარტყი”
2017 წლის ივლისში არმავირის რეგიონში მანუკ სიმონიანის ცხედარი პატარა ხეობაში იპოვეს. მსხვერპლი ხელებშეკრული და რაღაცაში გახვეული იყო – ცხედარი ქვების ქვეშ იყო დამალული. ოთხი დღით ადრე მანუკ სიმონიანის ახლობლებმა პოლიციას მიმართეს და უთხრეს, რომ ის დაკარგული იყო.
ამ სისხლის სამართლის საქმეს ორი მიზეზის გამო ფართო გამოხმაურება მოჰყვა. პირველ რიგში, მსხვერპლი იყო მაღალი თანამდებობის პირი – არმავირის რეგიონის გუბერნატორის მრჩეველი. გარდა ამისა, რამდენიმე დღის შემდეგ, ამ მკვლელობის ბრალდებით, გარდაცვლილის ცოლ-შვილი დააკავეს. მოგვიანებით ბრალი მხოლოდ მის მეუღლეს, რუზანნა მკრტჩიანს წაუყენეს.
„2017 წლის 22 ივლისს, დილით, ცოლ-ქმარს შორის მოხდა მორიგი შელაპარაკება. ამის შემდეგ, როდესაც ქმარს ჩაეძინა და ცოლმა მძინარე ქმარი შეშის საჭრელი ნაჯახით დაჭრა. კაცი მიყენებული ჭრილობებით გარდაიცვალა. ამის შემდეგ ცოლმა შვილს დაურეკა – მათ კაცის ცხედარი სახლიდან გაიტანეს და გადამალეს არმავირის რაიონის სოფელ დალარიკთან, ხეობაში“, – ნათქვამია საგამოძიებო კომიტეტის განცხადებაში.
გამოძიების დროს გაირკვა, რომ ამ ოჯახში უსიამოვნებები ხშირი იყო, რუზანნა მკრტჩიანი წლების განმავლობაში მძიმე ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ძალადობას განიცდიდა.
ადვოკატი ნაირა პეტროსიანი ამბობს, რომ მისი დაცვის ქვეშ მყოფს მეუღლე წლების განმავლობაში ამცირებდა. ინციდენტამდე რამდენიმე საათით ადრე მანუკ სიმონიანმა ქალს კვლავ სასტიკად სცემა, მკვლელობის მომენტში კი ქალი მძიმე ემოციური და ფსიქოლოგიური წნეხის ქვეშ იმყოფებოდა.
„რუზანა მრავალწლიანი ძალადობის მსხვერპლია, მან წარმოუდგენელი ტანჯვა გამოიარა და პოლიციაში განცხადების შესაძლებლობაც კი წაერთვა. მისთვის ყველა კარი დაკეტილი იყო: ჩემს კლიენტს სხვა გზა არ ჰქონდა, ეს იყო თავდაცვის ერთადერთი ფორმა“, – ამბობს ადვოკატი.
მისივე განმარტებით, პროცესი ოთხი წელია გრძელდება, თუმცა ცოტა ხნის წინ სასამართლომ გადაწყვიტა გამოძიების დასრულებამდე რუზანას გირაოს სანაცვლოდ გათავისუფლება.
სტატისტიკა
2021 წელს სომხეთის საგამოძიებო კომიტეტმა ოჯახში ძალადობის 556 სისხლის სამართლის საქმე აღძრა. მათგან:
• 13 მკვლელობების შესახებ;
• ხუთი თვითმკვლელობამდე მიყვანის შესახებ;
• ორი სუიციდური ტენდენციების შესახებ;
• 12 სხეულის განზრახ მძიმე დაზიანების შესახებ;
• 285 ცემის შესახებ.
აქედან მხოლოდ 129 პირი იყო გასამართლებული, 252 სისხლის სამართლის საქმე კი დაიხურა.
ოჯახში ჩადენილი 169 დანაშაული იყო მამაკაცის ძალადობა ქალზე, შვიდი – ქალის მიერ მამაკაცის მიმართ.
სომხეთში ქალთა მიმართ ოჯახში ძალადობის 2021 წლის კვლევის მიხედვით:
• 15-59 წლის ასაკის ქალებში 14,8 პროცენტი მაინც
განიცდიდა ფიზიკური შეურაცხყოფას ქმრის ან პარტნიორის მხრიდან;
• სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი ქალების 62,5 პროცენტი ასევე განიცდიდა ფიზიკურ ძალადობას;
• სექსუალურ ძალადობას განიცდიდა ფიზიკური ძალადობის მსხვერპლთა 27,8 პროცენტიც.
ქალების 76,5 პროცენტი, რომლებიც ფიზიკურ ან სექსუალურ ძალადობას განიცდიდნენ პარტნიორის მიერ, განაგრძობენ მასთან ცხოვრებას და არასოდეს მიუტოვებიათ იგი.
ექსპერტები საუბრობენ მოძალადის ქმედებებზე რეაგირების ორ ძირითად ტიპზე:
• ან არაფერი გააკეთო და დაელოდო როგორ აგრძელებს მოძალადე “თავის საქმეს”;
• ან დაიცავი, შეეცადე უპასუხო.
სომხეთში ქალების 67 პროცენტი უპირატესობას ანიჭებს პირველ ვარიანტს, მხოლოდ 33 პროცენტს გაუწევია წინააღმდეგობა პარტნიორისთვის.
2022 წლის პირველ რვა თვეში სომხეთში ფემიციდის შვიდი შემთხვევა დაფიქსირდა.
“მკვლელობის თავიდან აცილება შეიძლებოდა”
ზოგად სტატისტიკაში, ქალების მხრიდან მამაკაცებზე ძალადობის მაჩვენებელი უკიდურესად დაბალია, ამბობს ზარუჰი ხოჰანისიანი, კოალიცია “ქალთა მიმართ ძალადობის წინააღმდეგ.” მისივე განმარტებით, როგორც წესი, ეს არის საკუთარი თავის დაცვის მცდელობები.
„სომხეთში იყო რამდენიმე შემთხვევა, როცა ქალი უკიდურესობამდე მივიდა და ქმარი მოკლა. ყველა ამ საქმეში, რომელიც გამოიკვლია კოალიციამ, აღმოჩნდა, რომ ქალები მუდმივად და დიდი ხნის განმავლობაში განიცდიდნენ ოჯახში ძალადობას.
ერთ-ერთ ასეთ საქმეში ქალი გაამართლეს კიდეც, რადგან დადასტურდა, რომ მან მკვლელობა ჩაიდინა მძიმე აღელვების დროს. ქმარი ცოლისთვის იარაღიდან სროლას აპირებდა და მან ის თავდაცვის მიზნით მოკლა. თუმცა, ყველა სხვა მკვლელობის შემთხვევაში ასევე დადგინდა, რომ ძალადობა მამაკაცმა დაიწყო“, – ამბობს ზარუჰი ჰოვანნისიანი.
უფლებადამცველი დარწმუნებულია, რომ მკვლელობების თავიდან აცილება შეიძლებოდა, თუ ოჯახი და საზოგადოება საკმარის ძალისხმევას გამოიყენებდა და ქალებს დაუჭერდა მხარს, ხოლო მოძალადეები დაისჯებოდნენ:
„უნდა გვახსოვდეს, რომ ქალები, რომლებზეც ოჯახში ძალადობენ, როგორც წესი, სხვებისთვის უხილავი არიან. მამაკაცები, როგორც წესი, უფრო გავლენიანნი არიან საზოგადოებაში – აქვთ ფინანსური შესაძლებლობები, ეკონომიკური და სოციალური კავშირები. ეს ყველაფერი პირდაპირ გავლენას ახდენს პრობლემის გადაჭრის შედეგზე. მაგრამ პრაქტიკაში ქალები უბრალოდ ვერ ხედავენ სხვა გზას თავის დასაცავად. მათ ესმით, რომ მათ არავინ დაეხმარება.”
“გაარღვიე ძალადობის ჯაჭვი”
ზარუჰი ოვანესიანი დარწმუნებულია, რომ ძალადობის ჯაჭვის გასაწყვეტად საჭიროა ოჯახში ძალადობის ღრმა გააზრება.
„ასევე აუცილებელია დაცვის ზომების გაძლიერება. პირი, რომელიც აცხადებს, რომ მასზე ძალადობენ, დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ მისი დაცვა იქნება რაც შეიძლება ხანგრძლივი და სტაბილური, ასევე უზრუნველყოფილი იქნება ყველა საჭირო სოციალური სერვისით, რათა მოძალადეს მოშორდეს და დამოუკიდებლად იცხოვროს.” – ამბობს ექსპერტი.
