მოსაზრება: ქელეხი პანდემიის დროს ცხინვალში

სამხრეთ ოსეთში, ოფიციალური მონაცემებით, კორონავირუსით 5600-ზე მეტი ადამიანი დაინფიცირდა. დაღუპულთა რაოდენობის შესახებ ოფიციალური მონაცემები ჯერჯერობით არ არსებობს. ჟურნალისტი, ბლოგერი და მეწარმე ალან პარასტაევი საუბრობს იმაზე, თუ როგორ იმოქმედა კორონავირუსით ადამიანთა გარდაცვალებამ საზოგადოების ცხოვრებაზე, მათ შორის დაკრძალვის ტრადიციებსა და რიტუალებზე.

მესამე კვირაა ამ სტატიის დასრულებას ვცდილობ – კორონავირუსის შესახებ, სამხრეთ ოსეთში პანდემიის გამო შექმნილ  ვითარებაზე. მაგრამ უბრალოდ არ შემეძლო, ბევრჯერ დავიწყე, მაგრამ ვერ დავასრულე.

დაკრძალვებზე, პანაშვიდებზე, ანუ ჰიშთებზე, როგორც ჩვენ ამ  ცერემონიას ვეძახით, სიარულმა, კალაპოტიდან ამომაგდო და წერას უბრალოდ ვერ ვახერხებდი, თუნდაც ამ დაკრძალვების მიზეზების შესახებ.

• გერის წმინდა გიორგის ტაძარი სამხრეთ ოსეთში. ვიდეობლოგი
• “პატარა ბაზარი” ცხინვალში. ვიდეობლოგი
• მოსაზრება: რა უშლის ხელს ვაქცინაციას სამხრეთ ოსეთში

იმას, რასაც ამ მასალაში მოგითხრობთ, სრულფასოვანი სტატია ძნელად შეიძლება ეწოდოს. აქ არ იქნება ანალიტიკა და ლოგიკური დასკვნები. ეს არის უფრო დაკვირვებები და შენიშვნები კორონავირუსთან ბრძოლის შესახებ.

მე არ მოვიყვან მონაცემებს ავადმყოფების, გამოჯანმრთელების და იმ უბედური ადამიანების შესახებ, რომლებმაც ვერ დაძლიეს დაავადება და ვერ გამოჯანმრთელდნენ. ჩვენი საინფორმაციო სააგენტოები რეგულარულად წერენ პირველ და მეორე კატეგორიებზე. რაც შეეხება მესამე კატეგორიას, მაშინაც კი, სრული სტატისტიკაც რომ გავიგოთ, ის მთლად ზუსტი არ იქნება  ან ზუსტი საერთოდ არ იქნება.

“ასრულებული” წყევლა

საქმე იმაში არაა, რომ ჩვენი ოფიციალური სტრუქტურები, როგორიცაა ჯანდაცვის სამინისტრო ან სანიტარიულ-ეპიდემიოლოგიური ზედამხედველობა, ცდილობენ დამალონ სიკვდილიანობა. ფაქტია, რომ ჩვენთან დაღუპულთა ძალიან დიდ პროცენტში შეუძლებელია იმის დადგენა, თუ სიკვდილის მიზეზი რა იყო.

ყოველ შემთხვევაში, დაკრძალვებზე, რომელსაც რეგულარულად ვესწრები ბოლო ერთი თვის განმავლობაში, გარდაცვლილის  ახლობლები ხშირად ვერ ამბობენ ზუსტად და გარდაცვალების კონკრეტული მიზეზის შესახებ.

მაგრამ ასეთ ვითარებაშიც კი, საუკუნოვანი ტრადიციების დარღვევით, ბევრი მიცვალებულს სახლიდან არ ასვენებს –  რათა საფრთხე არ შეუქმნას მათ, ვინც ახლობლების სანუგეშოდ და მხარდასაჭერად მოვიდა.

პანაშვიდის ცერემონია ჩვეულებისამებრ ტარდება, მაგრამ გარდაცვლილს პირდაპირ მორგიდან გამოასვენებენ ხოლმე.

მაგრამ ძველად ისე ხდებოდა, რომ ერთმანეთთან დაპირისპირებული გვარები ერთმანეთს წყევლიდნენ: „შენი მიცვალებული სახლიდან არ გაგესვენებინოს“.

ახლა კი ადამიანები თავად, ჰუმანური მოსაზრებებიდან გამომდინარე, ასეთ ნაბიჯებს დგამენ. სინამდვილეში, ხალხი ხელისუფლების მხრიდან ყოველგვარი მცდელობის გარეშე, თავად იზღუდავს ვიზიტებს სამგლოვიარო ღონისძიებებზე და მათ რაც შეიძლება იშვიათად ესწრება – მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ უბრალოდ შეუძლებელია არ წახვიდე.

და გარდაცვლილის დამწუხრებული ნათესავები ასეთ სიტუაციას გაგებით ეკიდებიან.

მაგრამ აქ სხვა ფსიქოსოციალური ასპექტი მოქმედებს. ადამიანს მაინც შეუძლია გადაწყვიტოს ჰიშთზე წასვლა არა მხოლოდ მისამძიმრების სურვილის გამო, არამედ თანაგრძნობისა და სოლიდარობის გამო. იმ გაგებით, რომ მიცვალებულთან გამოსამშვიდობებლად ისედაც ცოტა ხალხი მოდის და თუ ის არ წავა, მაშინ კიდევ უფრო ნაკლები ხალხი იქნება. და ჭირისუფლებს გაუჩნდებათ განცდა, რომ მათ საზოგადოებაში საკმარისად პატივს არ სცემენ, რაც დამწუხრებულ ახლობლებს მწუხარებას დაუმატებს.

ვირუსით გარდაცვლილთა ხსოვნის სადღეგრძელო – ახალი ტრადიცია

მაგრამ ჩემი ყველაზე მნიშვნელოვანი დაკვირვება, ჩემი აზრით, არის ის, რომ ქელეხებში უკვე ახალი ხსოვნის სადღეგრძელო გაჩნდა – კორონავირუსით დაღუპულების. ეს მართლაც მნიშვნელოვანია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ოსები ძალიან უფრთხილდებიან ტრადიციებს, რომლებიც დაკავშირებულია ადამიანის გარდაცვალებასთან. ეს ჩვენს ტრადიციულ რწმენებსა და წეს-ჩვეულებებში მთავარი კულტია.

მიცვალებულთა თემა ყველგანაა. შესაბამისად, ნებისმიერი ცვლილება, მათ შორის სუფრის წესებში, უკიდურესად რთულად და იშვიათად მიიღება.

მახსოვს, 1990 წელს, ომის დაწყების შემდეგ, საომარი მოქმედებების და დაბომბვის დროს ტყვეობაში დაღუპულთა ხსოვნის სადღეგრძელო გაჩნდა. შემდეგ მოხდა მიწისძვრა 1991 წელს – და სუფრებზე დაიწყეს დედამიწის ძალების მფარველის ხსენება. ბესლანში მომხდარი ტერაქტის შემდეგ – რა თქმა უნდა, მოკლული ბავშვების და მოზარდების სულების ხსოვნის სადღეგრძელო.

ახლა კი ამ სამწუხარო რიგს პანდემიის მსხვერპლნი შეუერთდნენ. „ჩვენ ვიცოდით, როგორ დავიცვათ ჩვენი ქალაქი 90-იან წლებში, 2000-იან წლებში, ვცდილობდით არ ვყოფილიყავით სახლებში მიწისძვრის ნიშნების დროს. მაგრამ რა ვქნათ, როცა საფრთხე არ ჩანს და მისი მკურნალობისა და პრევენციის მეთოდები  ბოლომდე არ არის აღმოჩენილი“, – თქვა გუშინ სამგლოვიარო სუფრაზე  მჯდომმა ადამიანმა. ეს ჩემი სკოლის მეგობრის დაკრძალვა იყო, რომელიც სადღაც რუსეთის ჩრდილოეთში მუშაობდა და იქ კოვიდს ემსხვერპლა.

სტატია მომზადებულია ცხინვალის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად.ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო