მოსაზრება: "ერევანი და ბაქო პირდაპირი დიალოგის ეტაპზე გადავიდნენ"
დისკუსიები ეუთოს მინსკის ჯგუფის გარშემო
სომხეთში არ წყდება დისკუსიები ეუთოს მინსკის ჯგუფის ირგვლივ. ბოლო სიახლე ის არის, რომ ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარე რუსეთიდან იგორ ხოვაევი, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობების დარეგულირებისთვის, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის სპეციალურ წარმომადგენლად დაინიშნა. მოსკოვი იუწყება, რომ ხოვაევის ახალი სტატუსი ვაშინგტონისა და პარიზის მიერ ამ ფორმატში მუშაობაზე გამოცხადებული უარის შედეგია.
ეუთოს მინსკის ჯგუფი 1992 წელს შეიქმნა. ეს არის ეუთოს წევრი ქვეყნების ჯგუფი, რომელიც ხელმძღვანელობდა სამშვიდობო შეთანხმებას, ასრულებდა შუამავლის როლს ყარაბაღის კონფლიქტის მოლაპარაკებებში 2020 წლის ომის დაწყებამდე. მინსკის ჯგუფში შედიან გერმანია, იტალია, ფინეთი, შვედეთი, ბელორუსია, თურქეთი, სომხეთი და აზერბაიჯანი. რუსეთი, აშშ და საფრანგეთი თანათავმჯდომარეა.
აშშ-სა და საფრანგეთის პოზიცია, 8 აპრილს, თავად რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა გამოაცხადა. სერგეი ლავროვმა ასეთ მიდგომას უპასუხისმგებლობა უწოდა და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ეს „მოსკოვს კალაპოტიდან ვერ ამოაგდებს“.
მისი თქმით, რუსეთი გააგრძელებს წვლილის შეტანას იმ შეთანხმებების შესრულებაში, რასაც კონფლიქტის მხარეებს შორის მისი შუამავლობით მიაღწიეს.
ლავროვის განცხადებამ სომხეთში ეუთოს მინსკის ჯგუფის მომავალზე დისკუსიები გაააქტიურა. საფრანგეთმა და შეერთებულმა შტატებმა, თითქმის ერთდროულად და ოფიციალურად გამოაცხადეს მზადყოფნა დაეხმარონ ერევანსა და ბაქოს მშვიდობის დამყარებაში. მათ შორის, როგორც მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეები.
მინსკის ჯგუფის ირგვლივ განვითარებული პროცესები და პოლიტოლოგის მოსაზრება – როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები.
- კავკასია უკრაინის ფონზე: დაკარგავს თუ არა მოსკოვი გავლენას სომხეთსა და აზერბაიჯანზე?
- “სამხელისუფლებიანობა” ყარაბაღის აღმოსავლეთით. მხარეების საპირისპირო განცხადებები
“სამხრეთ კავკასიაში შექმნილი ვითარება მოლაპარაკებების “დაპაუზების” საშუალებას არ იძლევა”
ეს არის ფრაზა რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ოფიციალური წარმომადგენლის, მარია ზახაროვას განცხადებიდან. სწორედ მან განაცხადა, მინსკის ჯგუფის რუსი თანათავმჯდომარის, იგორ ხოვაევის სპეციალურ წარმომადგენლად დანიშვნის შესახებ – „სომხეთისა და აზერბაიჯანის ურთიერთობების დარეგულირების საკითხებში”.
„ამ წლის 24 თებერვალს, ვაშინგტონმა და პარიზმა, ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეთა „სამეულის“ ფარგლებში, მოსკოვთან ყველანაირი კონტაქტი შეწყვიტეს. იმავდროულად […], რადგან შტატებმა და საფრანგეთმა თანამშრომლობა შეწყვიტეს, საჭიროა შემდგომი თანმიმდევრული ნაბიჯები რეგიონში გრძელვადიანი მშვიდობისა და სტაბილურობის აღსადგენად.
ამასთან დაკავშირებით, საგანგებო დავალებათა ელჩი ხოვაევი ახალ ხარისხში […] განაგრძობს მუშაობას. მისი ყურადღების ცენტრში იქნება სამშვიდობო ხელშეკრულების მომზადების საკითხი. იმედი გვაქვს, რომ ჩვენი მოკავშირეები და პარტნიორები ბაქოსა და ერევანში მის ძალისხმევას მხარს დაუჭერენ“.
რუსი დიპლომატის ბოლო ვიზიტი სომხეთში მარტის ბოლოს იყო. მაშინ საგარეო საქმეთა მინისტრმა არარატ მირზოიანმა და ხოვაევმა ყარაბაღის საკონტაქტო ხაზზე არსებული ვითარება განიხილეს. საუბარი იყო იმაზე, რომ აზერბაიჯანის შეიარაღებულმა ძალებმა რუსი სამშვიდობოების “უმოქმედობით ისარგებლეს” და მათი პასუხისმგებლობის ქვეშ მყოფი ტერიტორიები დაიკავეს.
შეხვედრაზე ასევე განიხილეს სომხური მხარის პოზიცია სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის სამშვიდობო შეთანხმების შესახებ მოლაპარაკებებში. სომხურმა მხარემ თქვა, რომ მას ურჩევნია ეს მოლაპარაკებები მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების შუამავლობით წარმართოს.
ფრანგი თანათავმჯდომარე ერევანში დიდხანს შეყოვნდა
ლავროვის განცხადებიდან ძალიან მალე სომხეთში ბრაის როკფეი ჩავიდა. იგი უკვე შეხვდა საგარეო საქმეთა მინისტრს, უშიშროების საბჭოს მდივანსა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრს.
მთავრობის პრესსამსახურის ცნობით, ფრანგ დიპლომატთან საუბრისას, ნიკოლ ფაშინიანმა, კიდევ ერთხელ გაამახვილა ყურადღება „ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების როლზე მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების საქმეში“.
სომხურმა მხარემ არაერთხელ ისაუბრა აზერბაიჯანთან მოლაპარაკებების ამ ფორმატში გამართვის უპირატესობაზე.
მეტიც, სომხეთის ხელისუფლება მიდრეკილია ეუთოს მინსკის ჯგუფის შუამავლობით განიხილოს არა მხოლოდ ყარაბაღის კონფლიქტი. ისინი ამ ფორმატში ხედავენ აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმების ირგვლივ გასამართ მოლაპარაკებებსაც.
ოფიციალური ანგარიშის მიხედვით, ნიკოლ ფაშინიანმა ასევე ხაზი გაუსვა „საფრანგეთის, როგორც ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარის როლს“.
ვაშინგტონი მზადაა დასახმარებლად
14 აპრილს აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის სპიკერმა ნედ პრაისმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ ვაშინგტონი მზადაა დაეხმაროს ერევანსა და ბაქოს მშვიდობის დამყარებაში, მათ შორის ეუთოს მინსკის ჯგუფის მეშვეობით:
„ჩვენ ერთგულნი ვრჩებით სამხრეთ კავკასიაში მშვიდობიანი, დემოკრატიული და აყვავებული მომავლის მიღწევის პროცესისადმი”.
სახელმწიფო დეპარტამენტის წარმომადგენელმა გაიხსენა, რომ მისი ქვეყანა მიესალმა ბრიუსელში პაშინიანსა და ალიევს შორის შეხვედრას და მათ მიერ მიღწეულ შეთანხმებებს.
“ჩვენ ვაგრძელებთ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებების წახალისებას“.
კომენტარი
ყველა ამ ფაქტორის გათვალისწინებით, პოლიტოლოგი ტიგრან გრიგორიანი ფიქრობს, რომ მოსკოვს, ვაშინგტონსა და პარიზს შორის თანამშრომლობა მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეობის ფარგლებში იქნება „პრობლემური, თუ შეუძლებელი არა“. ხოლო იგორ ხოვაევისთვის ახალი სტატუსის მინიჭება არის რუსეთის მცდელობა შეინარჩუნოს შუამავლის როლი სომხურ-აზერბაიჯანულ და ყარაბაღის კონტექსტში.
„ეს ჩვენ გვაბრუნებს 1990-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც რუსეთს მინსკის ჯგუფში წარმოადგენდა ელჩი კაზიმიროვი, მაგრამ ის ასევე იყო რუსეთის პრეზიდენტის სპეციალური წარმომადგენელი მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტში“, – განუცხადა პოლიტოლოგმა JAMnews-ს.
იგი არ ელის ხოვაევის ახალი სტატუსის გამო რუსეთის როლის შეცვლას. მისი თქმით, სამშვიდობო შეთანხმებაზე მოლაპარაკებების აქტიური ეტაპის დაწყების შემდეგ, ელჩი “აქტიურად ჩაერთვება პროცესში და ზუსტად რუსეთის ინტერესებს წარმოადგენს”.
ექსპერტის აზრით, რუსეთის შუამავლობის მისიის სარგებლიანობის შეფასება მხოლოდ სამშვიდობო შეთანხმებაზე მოსკოვის პოზიციის დაზუსტების შემდეგ შეიძლება:
„სომხეთმა მნიშვნელოვნად შეარბილა პოზიცია ყარაბაღის საკითხთან დაკავშირებით. ახლა უნდა გავიგოთ, შედის თუ არა ეს რუსეთის ინტერესებში, არის თუ არა დაინტერესებული რუსეთი, რომ ყარაბაღს ჰქონდეს სტატუსი აზერბაიჯანის შემადგენლობაში. ერთი შეხედვით, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ეს ასე არ არის, რადგან, საბოლოო ჯამში, ეს გადაწყვეტილება ან შეთანხმება, დაასრულებს რუსეთის სამხედრო ყოფნას, ყოველ შემთხვევაში, მთიან ყარაბაღში“.
ტიგრან გრიგორიანის თქმით, სიტუაცია მხოლოდ უკრაინაში ომის დასრულების შემდეგ გაირკვევა.
ამავე დროს, იგი აღნიშნავს, რომ საფრანგეთისა და შეერთებული შტატების, დანარჩენი ორი თანათავმჯდომარე ქვეყნის როლი, კვლავ განცხადებებით შემოიფარგლება.
პოლიტოლოგის თქმით, მინსკის ჯგუფი არსებობას მხოლოდ ქაღალდზე აგრძელებს, ვინაიდან მხარეები პირდაპირი დიალოგის ეტაპზე გადავიდნენ, შუამავლების როლი შემცირდა.
პირდაპირ კომუნიკაციაში ის გულისხმობს როგორც საგარეო საქმეთა მინისტრებს არარატ მირზოიანსა და ჯეიჰუნ ბაირამოვს სატელეფონო საუბარს, ასევე სომხეთის უშიშროების საბჭოს მდივნის არმენ გრიგორიანისა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტის თანაშემწის ჰიკმეტ ჰაჯიევის შეხვედრას.
თუმცა, ტიგრან გრიგორიანი არ გამორიცხავს მინსკის ჯგუფის გააქტიურებას. მისი თქმით, ამისთვის აუცილებელია, რომ სომხეთმა აქტიურად შეუწყოს ხელი მისი შენარჩუნების დღის წესრიგს:
„და საქმე მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების ფორმატის შენარჩუნება კი არ არის, არამედ თავად მინსკის ჯგუფის შენარჩუნება. სომხეთისთვის ამ ეტაპზე სწორი იქნება ასეთი მიდგომა: მთავარია მინსკის ჯგუფის გადარჩენა.
პოლიტოლოგი სომხური მხარისთვის მინსკის ჯგუფის ფორმატის შენარჩუნების აუცილებლობას იმით ხსნის, რომ ბოლო ათწლეულების განმავლობაში მან ჩამოაყალიბა პრინციპების ერთობლიობა. მათ შორისაა ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარებისთვის შემოთავაზებული ე.წ. „მადრიდული პრინციპები“.
და კონფლიქტის მხარეების შუამავლების ამ წინადადებაშია ერების თვითგამორკვევის უფლება, მთიანი ყარაბაღის სამართლებრივი და პოლიტიკური სტატუსის საკითხი, რომლის განდევნასაც „აზერბაიჯანი ცდილობს“ მოლაპარაკების პროცესიდან.
დისკუსიები ეუთოს მინსკის ჯგუფის გარშემო
