ლავროვის ვიზიტი ერევანში: ტრადიციული პროგრამა და არატრადიციული დახვედრა
ლავროვის ვიზიტი ერევანში და არატრადიციული მიღება
რუსეთის რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი 20 მაისს ორდღიანი ვიზიტით ჩავიდა სომხეთში. ეს მისი პირველი ვიზიტია ბოლო სამ წელიწადში — წინა ვიზიტი 2022 წლის ივნისში შედგა. 21 მაისს დაგეგმილია მისი შეხვედრები სომხეთის პრემიერმინისტრ ნიკოლ ფაშინიანთან, პრეზიდენტ ვააგნ ხაჩატურიანთან და საგარეო საქმეთა მინისტრ არარატ მირზოიანთან.
ვიზიტის ოფიციალური დღის წესრიგი მოიცავს სომხეთ-რუსეთის თანამშრომლობას ევრაზიულ სტრუქტურებში, მათ შორის ორგანიზაციებში, რომლებიც კრემლის ინიციატივით მოქმედებენ, პოზიციების კოორდინაციას საერთაშორისო პლატფორმებზე, განსაკუთრებით გაეროში, და მშვიდობის პროცესის პერსპექტივებს სომხეთს, აზერბაიჯანსა და თურქეთს შორის.
ლავროვი ასევე შეხვდება რუსული დიასპორის წარმომადგენლებს, სტუდენტებსა და ლექტორებს რუსული უნივერსიტეტების ადგილობრივი ფილიალებიდან. ვიზიტის ფარგლებში დაგეგმილია ყვავილების მიტანა უცნობი ჯარისკაცის საფლავზე და სომეხთა გენოციდის მემორიალთან.
მიუხედავად იმისა, რომ ვიზიტის ფორმალური ნაწილი ტრადიციული ჩანს, აშკარაა, რომ სომხეთსა და რუსეთს შორის ურთიერთობები უკვე შორს არის ძველი მოკავშირეობრივი ფორმატისგან.
ლავროვის ჩამოსვლას ერევანში მოჰყვა ღია პროტესტი. ერთ-ერთ ხიდზე გამოფენილი იყო დიდი ბანერი წარწერით “მკვლელი“, ვლადიმირ პუტინის პორტრეტით.
პარტია “რესპუბლიკის სახელით“ წევრები ბანერებით გამოჩნდნენ აეროპორტთან და რუსეთის საელჩოსთან. მსგავსი შინაარსის აქტივობები სოციალურ ქსელებშიც გავრცელდა. ამ ფონზე ლავროვის ვიზიტი კიდევ ერთხელ ცხადყოფს, რომ მოსკოვსა და ერევანს შორის ურთიერთობა დაძაბულ და გარდამტეხ ფაზაშია.
ლავროვის ვიზიტმა სომხურ საზოგადოებაში შეშფოთება გამოიწვია
ლავროვის ვიზიტმა სომხურ საზოგადოებაში შეშფოთება გამოიწვია. ბოლო პერიოდში სომხეთი აშკარად დისტანცირდებოდა რუსეთისგან, რის ფონზეც რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ჩამოსვლამ მოლოდინი გააჩინა, რომ მოსკოვი ერევანზე ზეწოლას ახდენდა. ადგილობრივებში გაჩნდა შიში, რომ სომხეთის ხელისუფლებას შესაძლოა რაღაც აიძულონ ან თავი მოახვიონ.
სოციალურ ქსელებში აქტიურად განიხილავდნენ, რატომ ჩამოვიდა ლავროვი და რატომ გახდა შესაძლებელი მისი დიდი ხნის გადადებული ვიზიტი სწორედ ახლა. ყველაზე გავრცელებული ვერსია იყო, რომ სომხეთის პრემიერ-მინისტრის, ნიკოლ ფაშინიანის, მოსკოვში გამართულ გამარჯვების აღლუმში მონაწილეობამ რუსეთის მხარე “შთაგონა“, გააგრძელოს ზეწოლა ერევანზე.
კომენტარი
სომეხი პოლიტოლოგი დავით სტეფანიანი ლავროვის ვიზიტს სომხეთში კრიტიკულად აფასებს და მას მოსკოვის მხრიდან ზეწოლის მცდელობად მიიჩნევს. მისი თქმით, რუსეთი რეალობას დამახინჯებული აღქმით უყურებს — თითქოს, თუ სხვა ქვეყნის ლიდერი 9 მაისს მოსკოვში ჩავიდა და პატივი მიაგო ღონისძიებას, ეს სიგნალია იმისა, რომ იგი სუსტია და მასზე ზეწოლა შესაძლებელია.
სტეფანიანის აზრით, ფაშინიანის მონაწილეობა გამარჯვების აღლუმში სწორედ ასე იქნა აღქმული — როგორც სისუსტე, მაშინ როცა ალიევის არჩასვლა სიძლიერედ აღიქვეს და სწორედ ამიტომ ცდილობენ რუსები მის მოზიდვას, ფაშინიანზე კი – ზეწოლას.
პოლიტოლოგის ვარაუდით, ლავროვის ვიზიტის ერთ-ერთი მთავარი მიზანი სომხეთის ხელისუფლების დათანხმებაა ე.წ. “ზანგეზურის დერეფნის“ გახსნაზე აზერბაიჯანისთვის. ამ გზით ბაქო საკუთარ ექსკლავთან — ნახიჭევანთან — პირდაპირ კავშირს დაამყარებს. აზერბაიჯანი ითხოვს ამ დერეფანზე რუსეთის (უფრო ზუსტად, მისი ფედერალური უსაფრთხოების სამსახურის — ФСБ-ის) კონტროლს, რაზეც სომხეთის ხელისუფლება კატეგორიულ უარს აცხადებს, რადგან ეს ტერიტორიული სუვერენიტეტის დაკარგვას ნიშნავს.
სტეფანიანი ამტკიცებს, რომ კორიდორის გახსნა გრძელვადიან პერსპექტივაში სომხეთის დაშლისკენ მიმართული გეგმის ნაწილია — ამ პროცესის დასაწყისი იქნებოდა სიუნიკის რეგიონიდან სეპარაცია.
მისი თქმით, რუსეთი მიზანმიმართულად მოქმედებს სომხეთის სახელმწიფოს დასასუსტებლად და ხელისუფლებამ უნდა გადადგას კონკრეტული ნაბიჯები ამ საფრთხის შესაჩერებლად — პირველ რიგში, რუსეთთან ფორმალური სამხედრო-პოლიტიკური კავშირის გაწყვეტითა და ახალი პარტნიორული ურთიერთობების ჩამოყალიბებით.
სტეფანიანი აღნიშნავს, რომ სომხეთს რეალური სამხედრო მოკავშირე ამჟამად არ ჰყავს და ქვეყნის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად მხოლოდ იარაღის შეძენა საკმარისი არ არის — საჭიროა როგორც არმიის რეფორმა, ისე ახალი სტრატეგიული ალიანსების ძიება.
რუსი მინისტრის ჩამოსვლა კიდევ ერთ მოვლენას დაემთხვა
ლავროვის ვიზიტი სომხეთში დროის მხრივ დაემთხვა კიდევ ერთ მნიშვნელოვან მოვლენას — ერევანში გაიმართა ევროკავშირის აღმოსავლეთ ევროპის და ცენტრალური აზიის ქვეყნების ელჩების რეგიონული შეკრება.
ამ კონფერენციაზე სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა არარატ მირზოიანმა ყურადღება გაამახვილა სომხეთის საგარეო კურსის დივერსიფიკაციაზე. მან აღნიშნა, რომ სომხეთი აძლიერებს სტრატეგიულ ურთიერთობებს აშშ-სა და დიდ ბრიტანეთთან, აგრძელებს პარტნიორული კავშირების ჩამოყალიბებას ევროკავშირის წევრ ქვეყნებთან და ასრულებს ახალი დღის წესრიგის ფორმირებას ევროკავშირთან პარტნიორობისთვის.
ამ კონტექსტში მირზოიანმა ხაზგასმით აღნიშნა ის ნაბიჯები, რომლებიც ქვეყანამ გადადგა რუსეთისგან დამოკიდებულების შესამცირებლად. მისი თქმით, სომხეთმა თითქმის 95%-ით შეამცირა სამხედრო პროდუქციის იმპორტზე დამოკიდებულება მხოლოდ ერთ ქვეყანაზე (ანუ რუსეთზე). ამასთან, მთავრობამ მოახერხა საზღვრის კონტროლის უფრო დამოუკიდებლად განხორციელება — მათ შორის, უარი თქვეს რუსეთის მესაზღვრეების მომსახურებაზე აეროპორტში, აზერბაიჯანთან და ირანთან საზღვრის საკონტროლო პუნქტებზე. გარდა ამისა, სომხეთი სწავლობს ენერგოუსაფრთხოების ალტერნატიულ გზებს, მათ შორის ბირთვული ენერგეტიკისა და განახლებადი წყაროების მიმართულებით.
მირზოიანმა აღნიშნა, რომ სომხეთი გადამწყვეტი მომენტის წინაშე დგას და აკეთებს შეუქცევად არჩევანს — დემოკრატიის, მშვიდობისა და ევროპის სასარგებლოდ. მან იმედი გამოთქვა, რომ ეს ნაბიჯები ეხმიანება ევროპის მხრიდან ისეთივე გაბედულ და სტრატეგიულ თანამშრომლობას.
მინისტრის თქმით, სომხეთს მხოლოდ მხარდაჭერა კი არ სჭირდება, არამედ მდგრადი და ღირებული პარტნიორობა, რომელიც ეფუძნება საერთო ღირებულებებს და ემსახურება რეგიონისა და მის ფარგლებს გარეთ სტაბილურობასა და კეთილდღეობას.
