"ჯაშუშური ვნებები" და დაბეზღების ვირუსი
რა თქმა უნდა, სომხეთის მთავრობის ახალი ხელმძღვანელის არჩევა მრავალი ფაქტორით არის განპირობებული, მაგრამ ალბათ გარკვეული გავლენა იმანაც იქონია, რომ მოსკოვი შეშფოთებულია სომხეთის საზოგადოებაში რუსეთისადმი დღეს არსებული განწყობით. ასე რომ, სომხეთის პრემიერის ცვლილება სხვა, მათ შორის იდეოლოგიურ ფრონტზე განვითარებული მოვლენების კონტექსტშიც შეიძლება განვიხილოთ.
ყოველთვის, როდესაც ტელევიზორში “ფერადი რევოლუციების” ტექნოლოგიების “კვლევასთან” დაკავშირებულ სიუჟეტებს ვაწყდები, მახსენდება შესანიშნავი საბჭოთა მულტფილმი, რომელსაც “ჯაშუშური ვნებები” ჰქვია. მისი კულმინაციური ეპიზოდია ჩვილი ბავშვის “დაზვერვის პატაკი”, რომელმაც ქვეყანას დასავლეთის ფართომასშტაბიანი დივერსია ააცილა. ბავშვის “მოხსენება კი ასე ჟღერდა: “Дядя, тетя, пук-пук, баба бум-бум, бяка!” (“ბიძა, დეიდა, პუკ-პუკ, ბაბა ბუმ-ბუმ, ცუდი კაცი”).
დაახლოებით ასეთი დონის არგუმენტები და დამაჯერებლობა ახასიათებს სომხური და რუსული მედიასაშუალებებში გამოჩენილ იმ პუბლიკაციებს, რომლებიც “მეხუთე კოლონის” მოღვაწეობას “ხდის ფარდას”. და განურჩევლად იმისა, ტყეების გადარჩენითაა დაკავებული ეს უკანასკნელი, თუ დამოუკიდებელი მართლმსაჯულების გარანტიებით, კერძო საკუთრების დაცვით, თუ არჩევნების კანონიერად ჩატარებაზე დამკვირვებლობით, ყველაფერი აღიქმება შეთქმულებად, რომელიც ყოველთვის გარედანაა მართული.
სომხეთში პოლიტიკოსების, ჟურნალისტებისა და სამოქალაქო აქტივისტების (იმ ადამიანების, რომლებიც “ქვეყნის ბატონ-პატრონებს” ხელს უშლიან, ეს ქვეყანა საკუთარი შეხედულებების შესაბამისად განაგონ) საწინააღმდეგო კომპრომატების ნაკლებობას არასდროს უჩიოდნენ. მაგრამ აქამდე ამ გზით ძირითადად შიდაეროვნული საკითხები წყდებოდა.
პოსტსაბჭოთა სივრცის მმართველი ელიტების თანამშრომლობა “პოკემონების დაჭერაში” საერთაშორისო სოლიდარობის, გამოცდილების გაზიარებისა და საკუთარი რეჟიმების საფრთხეების გაუვნებელყოფის ახალ ფორმად იქცა. “ნოუ ჰაუს” არსენალიდან საჭირო საშუალების არჩევა – დილეგში დამწყვდევა, “უცხოელი აგენტების” სიებში შეყვანა, GONGO-ს (სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციის, რომელსაც ხელისუფლება აკონტროლებს) მსგავსი ალტერნატივების შექმნა – კი გემოვნების საქმეა.
შიდა პოლიტიკამ სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობათა სფეროს “ჯაშუშური ვნებების” მთავარი არენის სტატუსი მხოლოდ ბოლო წლებში დაუთმო – როდესაც კრემლში მტკიცედ გადაწყვიტეს, შეაჩერონ გაერთიანებული ევროპის ყოფილი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიის სიღრმისკენ “მსვლელობა”.
სომხეთში 2013 წლის 3 სექტემბრის შემდეგ ვარაუდობენ, რომ რუსეთის ფედერაციის საელჩომ სპეცსამსახურებთან თანამშრომლობით ერევანში დასავლეთის აგენტების “შავი სია” შექმნა. მაშინ პრეზიდენტმა სერჟ სარგსიანმა, ყველას გასაოცრად, განაცხადა, რომ ქვეყანა ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის შექმნისკენ მიისწრაფვის. ამ ნაბიჯით პრეზიდენტმა სომხეთის ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება ნაგვის ურნაში მოისროლა. საფიქრებელია, რომ მძიმე დროება ელის ყველას, ვინც სექტემბრის “მობრუნებით” უკმაყოფილოა
რუსეთის ფედერაციის ელჩმა სომხეთის რესპუბლიკაში, იან ვოლინკინმა ერთ-ერთ ინტერვიუში ადგილობრივ ხელისუფლებას მოუწოდა, გაერკვეს იმ საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საქმიანობაში, რომლებიც რუსულ-სომხურ ურთიერთობებს “წყალს უყენებს”. სომხეთის ხელისუფლების სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ ქვეყნის ხელისუფლებამ ვოლინკინის ამ რეპლიკას საკმაოდ ღირსეული პასუხი გასცა – სომხური არასამთავრობო ორგანიზაციები კანონის ფარგლებში მუშაობენ და სახელმწიფო მათ მოღვაწეობას აფასებსო.
ის ადამიანები, რომლებიც უარყოფითად აღიქვამენ, რომ სომხეთი მოსკოვურ ორბიტაზე ბრუნავს, ხელისუფლების მხრიდან აშკარა ზეწოლას არ განიცდიან, მაგრამ სულ უფრო იზრდება ნეგტიური ემოციების ნაკადი ჩრდილოეთიდან. და რაც უფრო მეტი მიზეზი აქვს სომხეთის საზოგადოებას, რომ თავის სტრატეგიულ პარტნიორს არ ენდოს, მით უფრო აბეზარი ხდება რუსეთის საპასუხო ქმედებები, რომლებიც სიყვარულის “იძულებისკენაა” მიმართული.
გავიხსენოთ სერგეი პერმიაკოვთან, გიუმრიში განთავსებული რუსული სამხედრო ბაზის სამხედრო მოსამსახურესთან დაკავშირებული სევდიანი ისტორია. მან 2015 წლის იანვარში მთელი ოჯახი ამოწყვიტა, მაგრამ, შეიძლება ითქვას, რომ სომხეთის რესპუბლიკის იურისდიქციას მაინც არ გადაეცა. რუსულმა ტელეარხებმა მორიგად მოახდინეს თვითდისკრედიტაცია, როდესაც 2015 წლის ივნისში ელექტროენერგიის გაძვირებასთან დაკავშირებით გამართულ საპროტესტო აქციაში ამერიკის კვალი “შენიშნეს”.
რუსმა მაღალჩინოსნებმა გამომწვევად განაცხადეს, რომ აზერბაიჯანსათვის ახალ საიერიშო შეიარაღების გადაცემა გაგრძელდება. ასეთი განცხადებები რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებმა აპრილის ოთხდღიანი ომის შემდეგ გააკეთეს. ამ სამხედრო დაპირისპირების მიმდინარეობისას აზერბაიჯანი ინტენსიურად იყენებდა ზემოაღნიშნულ შეიარაღებას.
2016 წლის ივლისში რუსეთმა სომხეთის ხელისუფლებას არც ისე ორაზროვნად მიანიშნა, რომ შეიარაღებული დაჯგუფება “სასნა ცრერის” (“სასუნელი შლეგები”) წინააღმდეგ მკაცრი ძალისმიერი ზომების მიღება იყო საჭირო. ზაფხულში “სასნა ცრერის” წევრებმა ერევანში საპატრულო-საპოსტო პოლკის ტერიტორია დაიკავეს, განაცხადეს, რომ ამბოხება დაიწყეს და წამოაყენეს პოლიტიკური მოთხოვნები, რომლებსაც საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილი (ამბოხებულების მიმართ დამოკიდებულების მიუხედავად) იზიარებდა (რუსული მედიისა და რუსი პოლიტოლოგების ვერსიით, ამ პროცესშიც “დასავლეთის ხელი” ერია)
მოსახლეობას, რომელიც ევრაზიულ ეკონომიკურ კავშირში შესვლის შემდეგ უკეთეს პირობებში ცხოვრების იმედი ჰქონდა, გაწბილებული დარჩა. ეს მხოლოდ რამდენიმე მიზეზია, რის გამოც. სომხეთის მოქალაქეებს ნდობა უქრებათ იმ ქვეყნს მიმართ, რომლიდანაც ერთი ძველი ფილმისა არ იყოს, “ჩრდილოური იმედი” უნდა ამოსულიყო, ამ ქვეყნას სომხეთის პოლიტიკურ ცხოვრებაში უნდა დაემკვიდრებინა ტერმინი “დეკოლონიზაცია”.
პასუხად, მიმდინარე წლის აგვისტოს ბოლოს გავრცელდა ანონიმური მიმართვა, რომლის ადრესატიც სომხეთის ხელისუფლება გახლავთ (ამ მასალას ხელს აწერს “არდარუტიანი ტური”, რომელსაც იმის პრეტენზია აქვს, რომ სომხურ დიასპორას წარმოადგენს, მაგრამ მისი არსებობისა და რაიმე სახის მოღვაწეობის შესახებ არავის სმენია). ის, თუ სად მიდის სოციალურ ქსელებში გამოქვეყნებული ამ მასალების კვალი, კარგად იკითხება ტექსტის აუდიოვერსიაში, რომელსაც ხარკოვის “ანტიმაიდანის” ერთ-ერთი ინიციატორი, ფილიპ ეკოზიანცი კითხულობს.
ამ მიმართვა-დაბეზღებაში ჩამოთვლილია ორგანიზაციები და ადამიანები, რომლებიც, ვითომცდა ამერიკული სპეცსამსახურების დავალებით, “[სომხებს] ზურგში ლახვრის ჩარტყმას გვიპირებენ…” მიმართვა სრულდება მოწოდებით, რომლის ადრესატებიც, “პირველ რიგში, სამართალდამცავი ორგანოების წევრები” არიან. მიმართვის ავტორი აღნიშნავს, რომ “ქვეყნის მაღალ პოსტებზე მოღალატეები” არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დაიშვან. ამ ტექსტში გადაკვრით ნათქვამია, რომ “ხელისუფლების… უმოქმედობა იმის ნიშანი იქნება“, რომ ქვეყნის ხელმძღვანელობა ამ მოღალატეებს უჭერს მხარს.
დასმენისა და ჯაშუშომანიის ვირუსი სომხური ტრადიციული და ახალი მედიის სწორედ იმ ნაწილს შეეყარა, რომელიც ქვეყნის ყველა უბედურებას ევროპულ სტრუქტურებსა და შეერთებულ შტატებს აბრალებს, ხსნის გზას კი რუსეთსა და ევრაზიელობაში ხედავს. რთულია, ამ მედიაკომპანიებისა და საზოგადოებრივ ორგანიზაციების ადრინდელთან შედარებით უფრო თანმიმდევრული და დაჟინებული მოღვაწეობა სომხეთში ბოლო დროს გააქტიურებულ “Россотрудничество”-ს, საერთაშორისო საინფორმაციო სააგენტო “სპუტნიკსა” და სხვა რუსულ სტრუქტურებს არ დაუკავშირო. ეს ორგანიზაციები “რბილი ძალის” პოლიტიკის დეკლარირებას ახდენენ.
თუმცა, ბოლო დროს განვითარებულ მოვლენებს თუ გავითვალისწინებთ, ეს ძალა არც ისე რბილი გამოდის. 30 აგვისტოს მოსკოვის შერემეტიევოს აეროპორტში რუსმა მესაზღვრეებმა “გლობალიზაციისა და რეგიონული განვითარების ანალიტიკური ცენტრის” დირექტორს საზღვარზე გადასვლის უფლება არ მისცეს და განაცხადეს, რომ იმ საკანონმდებლო მდგომარეობით, რომელიც “რუსეთის ტერიტორიაზე არასასურველ საერთაშორისო ორგანიზაციებში მომუშავე უცხოელი მოქალაქეების გაგდების” პროცედურის რეგლამენტირებას ეწევა, ზემოაღნიშნულ პირს 2030 წლამდე რუსეთში ჩამოსვლა ეკრძალება.
თუ გავითვალისწინებთ, რომ “გლობალიზაციისა და რეგიონული განვითარების ანალიტიკური ცენტრი” რუსეთში არ საქმიანობს და ერთადერთი “აქტივობა”, რომლის განხორციელებასაც გრიგორიანი მომდევნო ათი საათის განმავლობაში აპირებდა მოსკოვში, მამის საფლავის მონახულება იყო, აზრი არ აქვს მარჩიელობას, თუ რამ აქცია მოსკოვში ტრანზიტით მყოფი გრიგორიანი “პერსონა ნონ გრატად”. და ეს მაშინ, როდესაც სომხეთის რესპუბლიკის დიპლომატიური უწყების შესაბამის მიმართვას რუსეთის ფედერაციის საგარეო საქმეთა სამინისტროს რეაქცია არ მოჰყოლია.
რუსეთის ელჩი ერევანში უარყოფს “შავი სიების არსებობის ფაქტს, მაგრამ, თუკი მასმედიის საშუალებებსა და სოციალურ ქსელებში “მოღვაწე” დამსმენი ენთუზიასტების ავადმყოფურ ფანტაზიებსა და არაომპეტენტურობას გავითვალისწინებთ, ადვილი წარმოსადგენია, რამდენად გაუკუღმართებული შეიძლება იყოს მათი კონფიდენციალური ინფორმაცია “დასავლეთის სომეხი აგენტების” შესახებ, რომელიც მოსკოვისკენაა მიმართული. ასე რომ, ამ დაბეზღებების ფიგურანტებისათვის რუსეთის ფედერაციის საზღვრის გადაკვეთის აკრძალვა, შესაძლოა, ლმობიერ ზომადაც კი მოეჩვენოს ვინმეს.
ამ სტრიქონების ავტორი სტუდენტობის წლებში დროდადრო ცდილობდა, წარმოედგინა, თუ როგორ მოიქცეოდა მისი რომელიმე ნაცნობი 1937 წელს. ვინ იქნებოდა – ანონიმური წერილების ავტორი, თუ რეპრესიების პოტენციური მსხვერპლი… ხშირად სწორედ ამას ეფუძნებოდა მისი დამოკიდებულება გარშემომყოფების მიმართ. არ ვისურვებდი, რომ დღეს სომხეთში ქცევის ასეთი მოდელირება აქტუალური გახდეს…
გამოქვეყნდა: 14.09.2016
