რას ფიქრობენ უცხოელი და ქართველი ექსპერტები "უცხოური აგენტების" შესახებ კანონპროექტზე. სპოილერი: კარგს არაფერს
ექსპერტები უცხოური აგენტების კანონზე
2023 წლის 14 თებერვალს საზოგადოებრივმა მოძრაობამ “ხალხის ძალა”, რომელიც “ქართული ოცნებიდან” ფორმალურად გამოყოფილი წევრებისგან შედგება, პარლამენტში ოფიციალურად დაარეგისტრირა კანონპროექტი, რომელსაც ჰქვია „კანონი უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“.
კანონპროექტის უცხოური დაფინანსებით მოქმედ არასამთავრობო
ორგანიზაციებს ეხება. იდეის მიხედვით, შემოღებული იქნება “უცხოური გავლენის აგენტის” ცნება და ასეთად გამოცხადდება ყველა ფიზიკური თუ იურიდიული პირი, რომლის საქმიანობასაც 20 პროცენტზე მეტით უცხო ქვეყანა აფინანსებს.
მმართველი პარტია “ქართული ოცნება” ამ იდეის წინააღმდეგი არ არის. მაგალითად, ადამიანის უფლებების დაცვის საპარლამენტო კომიტეტის თავმჯდომარემ, მიხეილ სარჯველაძემ “იმედის” ეთერში თქვა, რომ იდეა “ყურადღებას იმსახურებს”. შესაბამისად, უახლოეს მომავალში საქართველოს პარლამენტის მიერ ამ კანონის მიღება გამორიცხული არაა.
მთავარი კითხვაა, რა საფრთხეს შეუქმნის ეს კანონი სამოქალაქო საზოგადოებას და ქვეყნის ევროატლანტიკურ მომავალს?
არასამთავრობო ორგანიზაციამ “საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტმა” (GIP) 25 ქართველ და უცხოელ ექსპერტს ჰკითხა, თუ რას ფიქრობენ ისინი აღნიშნულ კანონპროექტზე. მოკლედ გიყვებით, რა უპასუხეს მათ:
__________________________
გამოკითხული ექსპერტების უმრავლესობა თანხმდება, რომ თუ პარლამენტი მიიღებს კანონს უცხოური გავლენის აგენტის შესახებ, ეს იქნება საქართველოს ევროინტეგრაციული პროცესისგან რადიკალური გადახრა, რაც უარყოფითად აისახება საქართველოს ფინანსურ დახმარებაზე ევროპული ინსტიტუტების მხრიდან.
უცხოელი ექსპეტების აზრი
რუსეთისა და კავკასიის ისტორიის პროფესორი კემბრიჯის უნივერსიტეტიდან, ჰუბერტუს იანი დარწმუნებულია, რომ ეს კანონი, ამოქმედების შემთხვევაში “ფაქტობრივად, გააჩერებს საქართველოს ევროინტეგრაციის პროცესს… გავლენას მოახდენს საქართველოს ეკონომიკურ განვითარებაზე… და უარყოფითად იმოქმედებს ახალგაზრდა და განათლებულ თაობაზე, რომელთაგან ბევრმა, შესაძლოა, ქვეყნიდან წასვლა მიიჩნიოს გამოსავლად (ისევე, როგორც რუსეთში)”.
ჰარვარდის უნივერსიტეტის ქართული კვლევების ცენტრის დირექტორი, სტივენ ჯონსი ამბობს, რომ აღნიშნული კანონპროექტი “შექმნილია რუსეთისა და სხვა ავტორიტარული სახელმწიფოების კანონმდებლობის მიხედვით.”
“ეს არის პროცესის დასაწყისი, რომელიც ანადგურებს საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებას”, – მიიჩნევს იგი და აღნიშნავს, რომ ეს არის “საშინელი მინიშნება საბჭოთა დროზე”
პოლიტიკის მეცნიერების ასოცირებული პროფესორი ქუინს კოლეჯიდან, ჯული ჯორჯი დიდი ხანია იკვლევს ავტორიტარულ რეჟიმებს და ამ კანონსაც იცნობს. იგი ამბობს, რომ თუ სადმე არსებობს უცხოური აგენტის შესახებ მსგავსი კანონები, იქ “დროთა განმავლობაში, სუსტდება სამოქალაქო საზოგადოება, ქრება მედიის თავისუფლება, რაც ყოველთვის ავტორიტარული რეჟიმების გაჩენით სრულდება”.
“ეს ტრაექტორია საფუძვლიანადაა შესწავლილი და კარგადაა ნაცნობი. ეს კანონი არ არის უბრალოდ კანონი – ეს არის გზავნილი დასავლეთისთვის, რომ დემოკრატიის მშენებლობის მცდელობები საქართველოში დასრულდა. მთავრობა მარტო ტოვებს საკუთარ ხალხს, რომელმაც დიდი ხნის მანძილზე იმუშავა და ამდენი გადაიტანა, რათა ღია და უსაფრთხო საქართველოს პერსპექტივა შექმნა,” – ამბობს ჯონსი.
შტეფან მაისტერი, საერთაშორისო წესრიგისა და მმართველობის ცენტრის (DGAP)
ხელმძღვანელი აღმოსავლეთ ევროპაში, რუსეთსა და ცენტრალურ აზიაში, ამბობს, რომ საქართველოს მთავრობა გადაუხვია ტრანსატლანტიკური და ევროპული ინტეგრაციის გზიდან.
უცხოური გავლენის შესახებ კანონის რუსული ანალოგის მიზანი, მისი თქმით, საზოგადოებაზე კონტროლის მოპოვებისა და მისი იზოლაციის მცდელობაა, საერთაშორისო კონტაქტებისა და სამოქალაქო საზოგადოების დაფინანსების შეწყვეტის გზით.
დღეს კი, როდესაც საქართველო ევროინტეგრაციისკენ ისწრაფვის, მას იზოლირებული კი არა, აქტიური სამოქალაქო საზოგადოება და ბევრი საერთაშორისო კონტაქტი სჭირდება. ექსპერტი პროგნოზირებს, რომ ქვეყანა დაკარგავს ბევრ მომსახურებას, რომელიც საერთაშორისო დონორების მიერ ფინანსდებოდა. შესაბამისად, გაიზრდება ახალგაზრდა ემიგრანტების რიცხვიც.
შტეფან მაისტერის თქმით, ეს კანონი საქართველოს “რუსულ რეპრესიულ პოლიტიკურ კულტურასთან” დაახლოებს და დააკარგვინებს იმ უპირატესობას, რაც ამ ქვეყანას სხვა პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებთან შედარებით ჰქონდა.
“რუსეთი დასუსტდება, და დაკარგავს გავლენას უკრაინასთან ომის გამო. რუსეთთან ნებისმიერ დაახლოებას და კომპრომისს კი… მხოლოდ უარყოფითი გავლენა ექნება პოლიტიკურ კულტურაზე ქვეყანაში და დაწვავს ხიდებს ევროპული და ატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე”.
● რუსეთში “უცხოელ აგენტად” გამოცხადებული ანა რივინა საქართველოში არ შემოუშვეს
● “საქართველოში დემოკრატიის უკუსვლა შემაშფოთებელია” – აშშ-ს სენატის საგარეო კომიტეტის სხდომა
● გადაწყვეტილება მიღებულია: უკრაინას და მოლდოვას კანდიდატის სტატუსი მისცეს. საქართველოს – მხოლოდ პერსპექტივა
კარნეგის ცენტრის უფროსი მკვლევარი ტომას დე ვაალი ამბობს, რომ შემოთავაზებული კანონპროექტი წააგავს რუსულ „უცხოური აგენტების კანონს“ და იმ შემთხვევაში, თუ მას მიიღებენ, “ეს ცალსახად ძალიან დააზიანებს საქართველოს ევროპულ მისწრაფებებს”.
თუმცა, დე ვაალს მიაჩნია, რომ კანონს რეალურად არ მიიღებენ და ეს უფრო “გამიზნულ პროვოკაციას” წააგავს.
“ეს არის პოლიტიკოსთა გუნდის იდეა, რომელსაც არ აქვთ საქართველოს ევროინტეგრაციის მიმართ ინტერესი, და რომელსაც უნდა საკუთარი დღის წესრიგის წინ წამოწევა, სახელის გათქმა დასავლელ პოლიტიკოსებთან საჯარო დაპირისპირების გზით”.
ქართველი ექსპერტების შეფასებები
ქართველი ექსპერტები, რომლებიც შიგნიდან აკვირდებიან ქვეყანაში არსებულ ვითარებას, შეფასებებში კიდევ უფრო რადიკალურები არიან.
ყველა ერთხმად თანხმდება, რომ აღნიშნული ინიციატივა რუსული კანონმდებლობის გამოძახილია და მიზნებიც დაახლოებით იგივე აქვს.
საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის დეკანი, პროფესორი ბაკურ კვაშილავა ამბობს, რომ “ეს არის პირდაპირი კალკი რუსეთში წლების წინ მიღებული კანონმდებლობისა, რომელმაც თავისი წვლილი შეიტანა ისედაც შერყეული დემოკრატიული ინსტიტუციების საბოლოო გაცამტვერებაში”.
ფონდ”ღია საზოგადოება- საქართველოს” ევროინტეგრაციის პროგრამის ხელმძღვანელი, ვანო ჩხიკვაძე, რომელიც ევროინტეგრაციულ პროცესებში აქტიურადაა ჩართული, ამბობს, რომ აღნიშნული კანონი პირდაპირ ეწინააღმდეგება ევროკომისიის რეკომენდაციების მეათე პუნქტს, სადაც საუბარია იმაზე, რომ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები გადაწყვეტილების მიღების პროცესში უნდა იყვნენ ჩართულები.
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი, დავით აფრასიძე ამბობს, რომ “ეს კანონი საფრთხეს შეუქმნის ისედაც მყიფე სამოქალაქო საზოგადოების არსებობას, რადგან გაართულებს მის დაფინანსებას და შეზღუდავს მის სამოქმედო არეალს”.
აფრასიძე ამბობს, რომ კანონი “გამოყენებული იქნება სამოქალაქო ორგანიზაციებისა და აქტივისტების დისკრედიტაციისთვის, ასევე, შექმნის სამართლებრივ საფუძველს სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების გაკონტროლებისთვის”.
ორგანიზაცია “ეგერია სოლუშენსის” დამფუძნებელი პარტნიორი თამარ ხულორდავა, რომელიც წინა მოწვევის პარლამენტში “ქართული ოცნების” დეპუტატი იყო, ასევე სახიფათოდ მიიჩნევს უცხოური გავლენის აგენტის შესახებ კანონის არა თუ მიღებას, არამედ მის სერიოზულ განხილვასაც კი.
“ეს მნიშვნელოვნად დააზიანებს საქართველოს ისედაც შერყეულ საერთაშორისო რეპუტაციას,” – ამბობს ხულოდრავა, – ქვეყანას, რომელიც ზღუდავს სამოქალაქო თავისუფლებებს და აქტივობას, რომელიც მიზანმიმართულ კამპანიას ეწევა სამოქალაქო საზოგადოების წინააღმდეგ არავინ განიხილავს ევროკავშირის წევრობის სერიოზულ კანდიდატად”.
პარიზის პოლიტიკურ მეცნიერებათა ინსტიტუტის ექსპერტი თორნიკე გორდაძე ამბობს, რომ შესაძლოა, ამ კანონპროექტის ინიცირებით, მმართველი ძალა ცდილობს ევროკავშირის და აშშ-ის გახშირებულ კრიტიკას უპასუხოს და დასავლეთს აჩვენოს, რომ შეუძლიათ ძალიან შორს წავიდნენ:
“მმართველი პარტია (“ხალხის ძალა” მის ნაწილად და ინსტრუმენტად უნდა განვიხილოთ) ამით აჩვენებს მზაობას, რომ დასავლეთიდან მომავალ წნეხზე შეუძლია ამგვარი რეაგირება: ღიად ავტორიტარული რეჟიმის დამყარება, რომლის გეოპოლიტიკური გაგრძელება იქნება საბოლოოდ რუსეთის ორბიტაზე გადასვლა.”
თორნიკე გორდაძე ამბობს, რომ ამ კანონპროექტის ინიციირებამ (მიუხედავად იმისა, დაამტკიცებენ მას თუ არა) სამი მნიშვნელოვანი რამ აჩვენა:
1. საქართველოს მთავრობისთვის ევრო-ატლანტიკური ინტეგრაცია უფრო ნაკლებად მნიშვნელოვანია, ვიდრე ხელისუფლების შენარჩუნება;
2. საქართველოს მთავრობაში სჯერათ, რომ გეოპოლიტიკურად დასავლეთი სუსტია და მას შეიძლება შანტაჟის ენით ესაუბრო.
3. საქართველოს მთავრობა საკმაოდ შორს დგას ღირებულებების კუთხით ევროკავშირსა და აშშ-სგან. მისთვის ბევრად უფრო ახლოა რუსული ან უფრო მსუბუქი უნგრული და თურქული მოდელები.
