"დასავლეთს მოუწევს შეეგუოს ახალ რეალობას რეგიონში" - კომენტარი ბაქოდან
განცხადებები ვაშინგტონიდან და ბაქოდან
აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა განაცხადა, რომ შეერთებული შტატები აზერბაიჯანისთვის სამხედრო დახმარებას შეწყვეტს, ამიერიდან აზერბაიჯანის მაღალჩინოსნებთან მოლაპარაკებები აღარ გაიმართება და აზერბაიჯანს ურჩია, ნახიჩევანში გზის აშენება სომხეთის ტერიტორიის გავლით.
ამას აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მკვეთრი პასუხი მოჰყვა. პოლიტიკური დამკვირვებლის, გაჯი ნამაზოვის თქმით, დასავლეთს მოუწევს შეეგუოს რეგიონში არსებულ ახალ რეალობას და ამის საფუძველზე ააგოს თავის პოლიტიკა.
„წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის რისკავს დაკარგოს მთელი თავისი ბერკეტები სამხრეთ კავკასიაში“, – ამბობს ექსპერტი.
აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა და აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ მკვეთრი განცხადებები გაცვალეს. JAMnews-ის აზერბაიჯანულმა რედაქციამ პოლიტიკურ კომენტატორს, გაჯი ნამაზოვს განცხადებების შინაარსზე და მათ მიზეზებზე საუბარი სთხოვა.
რა მოხდა?
„აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტსა და აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს შორის სიტყვიერი შეხლა-შემოხლა შემთხვევითი არ არის. მე ვიტყოდი, რომ სახელმწიფოებმა დააგვიანეს კიდეც თავიანთი განცხადებები და ამიტომ, გულწრფელად რომ ვთქვათ, ახლა უკვე სასაცილოდ გამოიყურებიან.
მოდით შევხედოთ რა მოხდა დეტალურად, რათა ყველაფერი ნათელი გახდეს თქვენი მკითხველისთვის, რომელიც განსაკუთრებული ყურადღებით არ ადევნებს თვალს დასავლეთის პოლიტიკის აღმავლობას და დაცემას ჩვენს რეგიონში.
აშშ-ს კონგრესმა გამართა მოსმენები „მთიან ყარაბაღში არსებულ ვითარებაზე“. კონკრეტული რეგიონის ქვეყნებში არსებული ვითარების განხილვა კონგრესში, რომლის მოქალაქეებიც არ იყვნენ და არ არიან იქ, ჩვეულებრივ ლოგიკას არ ექვემდებარება. მაგრამ შეერთებული შტატები თავს მთელი პლანეტის ბატონად თვლის, ამიტომ ამ “საოცარ ფაქტზე” ყურადღებას არ გავამახვილებთ.
შეერთებული შტატების საგარეო პოლიტიკის მდივნის მოადგილემ განხილვისას რამდენიმე მკაცრი განცხადება გააკეთა. მისი თქმით, შეერთებული შტატები აზერბაიჯანისთვის სამხედრო დახმარებას შეწყვეტს, ამიერიდან აზერბაიჯანის მაღალჩინოსნებთან მოლაპარაკებები არ გაიმართება და ოფიციალურმა ბაქომ უნდა გახსნას რეგიონული კომუნიკაციების მარშრუტები სომხეთის ტერიტორიაზე სომხეთის სუვერენიტეტის შენარჩუნების სავალდებულო პირობით.”
ვის სჭირდება ნამდვილად სამხედრო დახმარება?
„აზერბაიჯანს საერთოდ არ სჭირდება აშშ-ს სამხედრო დახმარება. იმ დროს, როდესაც ქვეყანა მილიარდობით დოლარით აფინანსებს თავდაცვის ხარჯებს, ვაშინგტონის მილიონები პრაქტიკულად არაფერს ნიშნავს. მაგრამ შეერთებული შტატები ყოველთვის ითხოვდა სამხედრო დახმარებას აზერბაიჯანისგან – ჩვენი სამხედროები მსახურობდნენ ავღანეთსა და კოსოვოში. ამერიკულმა სამხედრო თვითმფრინავებმა ბაქოს საჰაერო ნავსადგური გამოიყენეს რეგიონის ქვეყნებში ძალების გადასაყვანად. აშშ-ის ხელისუფლებამ არაერთხელ გადაუხადა მადლობა აზერბაიჯანს გაწეული სამხედრო დახმარებისთვის. ანუ ჯერ კიდევ უნდა გავარკვიოთ, ვის ვინ სჭირდება ამ მხრივ.
მინდა შევჩერდე ყბადაღებულ 907-ე შესწორებაზე, რომელიც კრძალავს აზერბაიჯანისთვის სამხედრო დახმარებას. იგი მიღებულ იქნა ვაშინგტონში 1992 წელს, ყარაბაღის პირველი ომის დროს, როდესაც აზერბაიჯანის რეგიონები ერთმანეთის მიყოლებით იყო ოკუპირებული. იმ დროს შეერთებულ შტატებს არც კი სურდა გაეგო ისეთი კონცეფცია, როგორიც იყო სახელმწიფოთა ტერიტორიული მთლიანობა და ბაქოს დახმარება არ გაუწია. სწორედ მაშინ სჭირდებოდა ახალგაზრდა სახელმწიფოს დახმარება, რომელიც უკიდურესად მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდა.
ახლა კი ისევ გაიხსენეს 907-ე შესწორება, თითქოსდა სომხეთის ტერიტორიული მთლიანობის დასაცავად. რა შეიძლება უწოდო ამას ფარისევლობის გარდა?”
აზერბაიჯანმა უარი თქვა მოლაპარაკებაზე
„რაც შეეხება აზერბაიჯანულ მხარესთან მოლაპარაკებებს, ყველაფერი ასევე არადამაჯერებლად გამოიყურება. სახელმწიფო დეპარტამენტის ანტიაზერბაიჯანული განცხადებების შემდეგ, აზერბაიჯანმა დატოვა ბაირამოვ-მირზოიანის მოლაპარაკებები, რომელიც დაგეგმილი იყო 20 ნოემბერს ვაშინგტონში. ეს საკმაოდ ლოგიკური ნაბიჯია.
მაგრამ ამ ყველაფრის შემდეგ აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის წარმომადგენლის განცხადება იმის შესახებ, რომ მისი ქვეყანა მხარს უჭერს აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო პროცესს, სრულიად ალოგიკურია. როგორ წარმოუდგენიათ ეს ყველაფერი, ალბათ ბლინკენის გარდა არავინ იცის“.
რამ გამოიწვია ეს განცხადებები?
„და ბოლოს, ყველაზე მნიშვნელოვანი: კონკრეტულად რაზეა მთელი ეს აურზაური?
მას შემდეგ, რაც სომხეთი მკვეთრად შემობრუნდა დასავლეთისკენ, ვაშინგტონი და ბრიუსელი სწრაფად მიხვდნენ, რომ შესაძლებელი იყო ამ ქვეყნის ჩამოშორება რუსეთის პატრონაჟისგან. მაგრამ ხმამაღალი განცხადებების გასაკეთებლად და შორსმიმავალი ზრახვების დასაფარად, საჭიროა დამაჯერებელი არგუმენტი. თავდაპირველად, ზანგეზურის დერეფნის თემა, რომელიც ბაქოსა და მოსკოვის დღის წესრიგში იყო, დასავლური ძალების გეგმებს შეეჯახა.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, აშშ-სა და ევროპის მთავარ თეზისად იქცა დაიცვას სომხეთი აზერბაიჯანისგან, რომელსაც ნახიჩევანის დერეფნის ძალისმიერი გზით გარღვევა უნდა.
მაშინ ეს განცხადებები შეიძლება დროული ყოფილიყო, მაგრამ არა ახლა. რატომ?
იმიტომ, რომ აზერბაიჯანმა ძალიან მტკიცე ნაბიჯი გადადგა და ზანგეზურის დერეფნის მიმართ ინტერესის დაკარგვის შესახებ განაცხადა. ბაქომ გადაწყვიტა, რომ ირანის ტერიტორიით ნახიჩევანისკენ მიმავალი გზის აშენება უფრო ადვილია, ვიდრე ერევნიდან. უპირველეს ყოვლისა, იმიტომ, რომ ერევანმა „მსოფლიოს გზაჯვარედინის“ სულისკვეთებით ლამაზი განცხადებების გარდა ბაქოს სხვა ვერაფერი შესთავაზა. თავად გზა არ არსებობს, არ შენდება და ძნელი სათქმელია, აშენდება თუ არა საერთოდ თავად სომხეთის ტერიტორიაზე.
და აი, ირანი ახლოს არის მზა ინფრასტრუქტურით, რომელიც სულაც არ ეწინააღმდეგება დამატებით მილიარდებს აღმოსავლეთისა და დასავლეთის დამაკავშირებელი პროექტისგან. სხვათა შორის, ირანი არის მოგებული ყველაფერში, რაც ხდება, რითაც აიხსნება მისი ფლირტი ოფიციალურ ერევანთან ზანგეზურის დერეფნის გახსნის შეუძლებლობასთან დაკავშირებით.
დასავლეთს არ მოეწონა ეს შემობრუნება, რადგან… ყველა მათი გეგმა ჩაიშალა. რა არის ახლა დასამალი – თუ არავის სჭირდება ზანგეზურის დერეფანი და აზერბაიჯანი არ ემზადება ახალი ომისთვის სომხეთის სამხრეთში?
ვაშინგტონმა გადაწყვიტა თავი არ დაემძიმებინა ზედმეტი ფიქრით და ერთი განცხადებით შემოიფარგლა, თითქოს აზერბაიჯანს აეკრძალა ირანის გავლით ნახიჩევანამდე გზის აშენება. მაგრამ ვის შეუძლია აუკრძალოს ბაქოს გზის აშენება საკუთარ ტერიტორიაზე მეზობელი სახელმწიფოს გავლით, რომელიც მის წინააღმდეგ არ არის განწყობილი? აქ კითხვის ნიშნები არ არსებობს.
როგორ დასრულდება ეს ყველაფერი ჯერჯერობით გაურკვეველია. ცხადია მხოლოდ ერთი რამ: დასავლეთს მოუწევს შეეგუოს რეგიონში არსებულ ახალ რეალობას და მათ საფუძველზე ააგოს თავისი პოლიტიკა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის რისკავს დაკარგოს მთელი თავისი ბერკეტები სამხრეთ კავკასიაში“.
