დახურული საზღვრები: რატომ არ სურს აზერბაიჯანის ხელისუფლებას სახმელეთო კომუნიკაცია მეზობლებთან?

ბოლო დღეებში აზერბაიჯანში გამწვავდა მეზობელ ქვეყნებთან დახურული სახმელეთო საზღვრების საკითხი, თუმცა საზღვრები ჯერ კიდევ 2020 წლის აპრილში დაიხურა. ფაქტია, რომ ხელისუფლებამ გადაწყვიტა ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის საზღვრის დაკეტვა თურქეთთან – ერთადერთი სახმელეთო სასაზღვრო პუნქტი, რომელიც ჯერ კიდევ მოქმედებს. ახლა აზერბაიჯანის დატოვება მხოლოდ თვითმფრინავით შეიძლება.

რატომ ჩაიკეტა საზღვრები? ექსპერტები სხვადასხვა მიზეზებს ასახელებენ.

აზერბაიჯანის ყველა მეზობელმა ქვეყანამ – ირანმა, თურქეთმა, საქართველომ და რუსეთმა გახსნა ან უახლოეს დღეებში გახსნის სახმელეთო საზღვრებს. აზერბაიჯანს ჯერჯერობით არ აქვს დიპლომატიური ურთიერთობა სომხეთთან და ასევ არ აქვს მოქმედი საგუშაგოები საერთო საზღვარზე.

აზერბაიჯანის მთავრობის გადაწყვეტილება ყველა სახმელეთო საზღვრის დახურვის შესახებ მიღებულ იქნა კორონავირუსის პანდემიის დასაწყისშივე, 2020 წლის აპრილში. მაგრამ მთელი შემდგომი პერიოდის განმავლობაში მოქმედებდა სიადარაკის სასაზღვრო გამშვები პუნქტი – ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის (NAR) და თურქეთის საზღვარზე. ის არ დაიხურა იმის გამო, რომ NAR ექსკლავია და არ აქვს პირდაპირი სახმელეთო კავშირი დანარჩენ აზერბაიჯანთან.

ეს სასაზღვრო პუნქტი „ფანჯარად“ იქცა მათთვის, ვისაც თურქეთში ფრენისთვის უზარმაზარი თანხების გადახდა არ სურდა.

გამოშვების ფასი

ბაქოდან სტამბოლში ცალმხრივი ბილეთი AZAL-ის ავიაკომპანიებთან 416 მანათი [დაახლოებით 245 დოლარი] ღირს, ხოლო დაბალბიუჯეტიანი ავიაკომპანია Buta-ში 364 მანათი [დაახლოებით 214 აშშ დოლარი].

აღსანიშნავია, რომ ადრე, ნახიჩევანის გავლით თურქეთში მოხვედრა ორჯერ უფრო იაფად იყო შესაძლებელი.

ამგვარად, ბაქო-ნახიჩევანის ავიაბილეთი მათთვის, ვისაც კავშირი არ აქვს ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკასთან, ღირს 70 მანათი [დაახლოებით $41], ვინც დაიბადა ან აქვს ბინადრობის ნებართვა NAR-ში – 60 მანათი [დაახლოებით $35]. ნახიჩევანიდან თურქეთის ქალაქ იგდირამდე ტაქსით მგზავრობა 10 მანათად [დაახლოებით 6$] შეიძლებოდა, ხოლო იგდირიდან უკვე თვითმფრინავით სტამბოლში მხოლოდ 90 მანეთად [დაახლოებით 53$]. სულ: 170 მანეთი [დაახლოებით $100].

მოულოდნელი გადაწყვეტილება

მას შემდეგ, რაც თურქეთმა ქვეყანაში კორონავირუსის ეპიდემიის დასრულება გამოაცხადა და მეზობელ ქვეყნებთან სახმელეთო საზღვრები გახსნა, ბაქოდან ნახიჩევანში ნაკადი მნიშვნელოვნად გაიზარდა მგზავრობის ხარჯების ამ სხვაობის გამო.

ივნისის ბოლოს თავად ნახიჩევანებმა ვერ იყიდეს ბილეთი მშობლიურ ქალაქ ბაქოში, რადგან რიგები დილიდან იწყებოდა. 30 ივნისს, საუკეთესო შემთხვევაში 15 ივლისის ბილეთის ყიდვა იყო შესაძლებელი.

მაგრამ მოულოდნელად, 1 ივლისს, აზერბაიჯანის მთავრობამ გამოაცხადა გადაწყვეტილება NAR-სა და თურქეთს შორის სახმელეთო სასაზღვრო გამშვები პუნქტის დახურვის შესახებ.

ხელისუფლებამ თავისი გადაწყვეტილება ახსნა საკარანტინო რეჟიმის გაგრძელებით, რომელიც ბოლოს 2022 წლის 1 სექტემბრამდე გაგრძელდა.

ექსპერტების ვერსიები

აზერბაიჯანელი ექსპერტები ქვეყნის მიმდინარე „თვითბლოკადის“ სხვადასხვა მიზეზს ასახელებენ.

ზოგი ამას უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად ხსნის, ზოგი – სახელმწიფო ავიაკომპანიის მონოპოლიით, ზოგი კი – ხელისუფლების მხრიდან რუსეთიდან მიგრანტთა ნაკადისადმი სიფრთხილით.

უსაფრთხოების ფაქტორი

ოფიციალურად, ხელისუფლება ეპიდემიოლოგიურ მდგომარეობას ასახელებს. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში დღე-ღამეში გამოვლენილი კორონავირუსის შემთხვევების რაოდენობა დიდი ხანია სტაბილურია და რამდენიმე ათეულს არ აღემატება.

“მაიმუნის ყვავილის” გავრცელების გამო არცერთ სასაზღვრო პუნქტზე განსაკუთრებული სიფრთხილის ზომები არ იგეგმება, განაცხადა აზერბაიჯანის ჯანდაცვის მინისტრმა თეიმურ მუსაევმა.

ნათიკ ჯაფარლი, ოპოზიციური “რესპუბლიკური ალტერნატივის” ერთ-ერთი ლიდერი, დარწმუნებულია, რომ არსებული ვითარება პანდემიასთან არაფერ შუაშია.

„სახმელეთო საზღვრების ჩაკეტვა უჩვეულო სიტუაციას ქმნის. საზოგადოებაში დიდი მოთხოვნილებაა, რათა ის გახსნილი იყოს, რადგან საზღვრები ახლა ღიაა ყველგან მსოფლიოში.

აზერბაიჯანის ხელისუფლების დაჟინებული მოთხოვნა საზღვრების დაკეტვისა და მიზეზის არ ახსნის შესახებ არასაჭირო დაძაბულობას იწვევს. ამას რაღაც ახსნა უნდა ჰქონდეს. მაგრამ ერთი რამ ცხადია: მას არანაირი კავშირი არ აქვს ეპიდემიოლოგიურ მდგომარეობასთან.

„უსაფრთხოების ფაქტორის“ ნაწილს ასევე უწოდებენ ყარაბაღის კონფლიქტის ზონაში სამხედრო ოპერაციების დაწყების ალბათობას.

„ასეთი ალბათობა უმნიშვნელოა, რადგან რუსი სამშვიდობოები ყარაბაღის იმ ნაწილში არიან განლაგებული, რომელსაც აზერბაიჯანის ხელისუფლება ვერ აკონტროლებს და ალოგიკურია იქ სამხედრო ოპერაციის ჩატარება“, – განაცხადა პოლიტიკურმა დამკვირვებელმა ილჰამ ისმაილმა.

ავიაკომპანიის მონოპოლიის ფაქტორი

ეს ნაბიჯი სერიოზულად აფერხებს მიგრანტ მუშაკთა დაბრუნების ნაკადს, თქვა მეჰმან ალიევმა, პოლიტიკურმა დამკვირვებელმა და სააგენტო Turan-ის ხელმძღვანელმა:

„მეზობელ ქვეყნებში არსებულ ვითარებაში – განსაკუთრებით რუსეთში – მიგრანტ მუშაკთა საპირისპირო ნაკადის ალბათობა მაღალია. და ამან შეიძლება გამოიწვიოს შიდა ეკონომიკური დაძაბულობა. თვითმფრინავით, არსებული ფასებით, მიგრანტები არ დაბრუნდებიან.

კიდევ ერთი მომენტი: ბევრი წავიდა ირანში და საქართველოში სამკურნალოდ. ამრიგად, შინაურმა მედიცინამ დიდი ფული დაკარგა. ახლა სამკურნალოდ მეზობელ ქვეყნებშიც შეგიძლიათ წასვლა, ოღონდ თვითმფრინავით, რაც ძვირია. ნაკადი სერიოზულად შემცირდა. მთავრობა დაინტერესებულია ამ ნაკადის შეზღუდვით.

მეორე მხრივ, მთავრობას სურს შეზღუდოს თავისი მოქალაქეების, შესაბამისად, სახსრების საზღვარგარეთ გადინება.“

შიდა ტურისტული ფაქტორი

ასევე არსებობს ხელისუფლების სურვილი, განავითაროს შიდა ტურიზმი საზღვრების დაკეტვის გზით.

ეკონომიკის ექსპერტი ხალიდ კარიმლი მიიჩნევს:

„თუ ხელისუფლებას სურდა ქვეყნიდან თანხების გატანისთვის გზის გადაკეტვა, მაშინ უფრო ლოგიკური იქნებოდა საჰაერო მიმოსვლის დახურვაც, მაგრამ ეს არ ხდება.

გარდა ამისა, ზაფხულში აზერბაიჯანში ბევრი ტურისტი ჩავიდა მეზობელი ქვეყნებიდან – თურქეთიდან და ირანიდან. პირიქით, სახმელეთო საზღვრების გახსნა ქვეყანაში შიდა ტურიზმს გააცოცხლებს.“

რუსეთიდან ემიგრანტების ნაკადის ფაქტორს
JAMnews-ის აზერბაიჯანული გამოცემის რედაქტორი, ჰუსეინ ისმაილბაილი შეუსაბამოდ მიიჩნევს:

„საზღვრების დახურვამდე და პანდემიამდე აზერბაიჯანის ეკონომიკა არ განსხვავდებოდა იმისგან, რასაც დღეს ვხედავთ. ასევე ის ორიენტირებულია ნახშირწყალბადების მარაგების იმპორტზე. ამაში ახალი არაფერია.

რაც შეეხება მიგრანტების საპირისპირო ნაკადს, უნდა აღინიშნოს, რომ დღეს სრულიად ახალი ვითარება შეიქმნა რუსული რუბლის სიძვირის გამო. ეს არის რუსეთის ფედერაციის წინააღმდეგ საერთაშორისო სანქციების ერთ-ერთი საკმაოდ მოულოდნელი ეფექტი. თუ ადრე საშუალო სამუშაოს შემსრულებელი მიგრანტი აზერბაიჯანში ოჯახს რუსეთიდან უგზავნიდა, ვთქვათ, თვეში 500 დოლარს, დღეს მას შეუძლია დაახლოებით 1000 აშშ დოლარის გაგზავნა.

სრულიად განსხვავებული სიტუაციაა თავად რუსეთის მოქალაქეებთან, რომლებიც სხვადასხვა საბაბით ცდილობენ მშობლიური ქვეყნის დატოვებას – ეს არის პოლიტიკური მიზეზებიც და სამუშაო მიზეზებიც მათთვის, ვინც უცხოელ პარტნიორებთან ურთიერთობას მოკლებულია.

სხვა საკითხია, რატომ ერიდებიან აზერბაიჯანის ხელისუფლებში რუსების ჩამოსვლას? აქ უკვე შესაძლებელია სხვადასხვა ვერსიები არსებობდეს: გულახდილები ვიყოთ, ბოლო დროს აზერბაიჯანსა და რუსეთს შორის ურთიერთობა ძალიან შორს არის მოკავშირეების ურთიერთობისგან.“