პანდემიის „პლუსები“: როგორ იმუშავეს მათ სომხეთში
კორონავირუსთან ბრძოლით ნაკარნახებმა შეზღუდვებმა სომხეთში ადამიანები აიძულა, ახალი შესაძლებლობები მოეძებნათ ბიზნესის შენარჩუნებისა და განვითარებისთვის. ზოგიერთმა ბიზნესმენმა და კომპანიამ ამ პირობებში უფრო დიდი სარგებელიც კი ნახა, გამოავლინა რა უფრო მეტი დინამიკურობა და მოქნილობა. ვიღაცამ შეძლო სწრაფად ადაპტირებულიყო ცვლილებებთან და გამოსავალი მონახა, როგორ ევლო წინ მკვეთრი შოკების გარეშე, ვიღაცებმა პროფილი შეიცვალეს და არა მხოლოდ გადალახეს კრიზისი, არამედ საგრძნობ შედეგებსაც მიაღწიეს.
რა შესაძლებლობები და უპირატესობები გაჩნდა პანდემიის პერიოდში – კონკრეტული ბიზნესმენებისა და კომპანიების მაგალითზე, ქვეყანაში არსებული საერთო ვითარების შეფასება.
- მოგზაურობის მიზანი – ვაქცინაცია: სომხეთს ირანიდან ტურისტების ნაკადი მიაწყდა
- კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია – ქუჩაში, ქალაქის ცენტრში. ვიდეო ერევნიდან
დისტანციური მუშაობის უპირატესობა
კლუბ „Excelist“-ის დამფუძნებელი მაის მარგარიანი ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელმაც პანდემიის გავრცელებიდან მალევე დახურა ერევნის ოფისი და მთელ გუნდთან ერთად ონლაინმუშაობაზე გადაერთო. კომპანია პროგრამირების სფეროში მუშაობს.
„როგორც მალევე გაირკვა, ოფისის საჭიროება უკვე აღარ იყო. მთელი ჩვენი ჯგუფი ამ დრომდე ასე მუშაობს. ახლა შორეული სოფლებიდანაც კი გვყავს თანამშრომლები, რომელთა ნაწილიც – სტუდენტები არიან. მთელ სამუშაოს ონლაინ ვახორციელებთ და მხოლოდ პერიოდულად ვიკრიბებით ხოლმე შესახვედრად“, – ამბობს მაისი.
რამდენიმე თვის წინ, მან საცხოვრებელი ადგილიც შეიცვალა და დედაქალაქიდან ლორეს პროვინციაში გადავიდა.
„დისტანციურად რაიონიდან მუშაობა ძალიან მარტივია. კომპანიის შემოსავლები არ მცირდება. ამასთან, ნაკლები ხელის შემშლელი, ყურადღების გადამტანი ფაქტორია, რაც სამუშაოს უფრო შედეგიანად აქცევს და შემოსავლები იზრდება. ამავდროულად, პროვინციებში ყველაფერი შეუდარებლად იაფია და ჩვენ ნაკლები გვეხარჯება. გამოდის, რომ გადასვლა რომელიმე შორეულ წერტილში, სადაც კარგი ინტერნეტი და ბუნებაა – ორმაგად სასარგებლოა“, – გვიზიარებს გამოცდილებას მაისი.
გარდა ამისა, პანდემიის დაწყებისთანავე მან წამოიწყო პროექტი „რეგიონებიდან ბავშვები რეგიონებში“, რომლის წყალობითაც ბოლო ერთი წლის განმავლობაში, ასობით მოზარდმა და ახალგაზრდამ დედაქალაქიდან მოშორებულ სოფელში ონლაინმუშაობის ცოდნა და უნარები მიიღო. და მათმა ნაწილმა უკვე დაიწყო ამ ცოდნის წყალობით შემოსავლის მიღება.
„კოვიდი გახდა მიზეზი, რომლის გამოც ჩვენ ქალაქებსა და სოფლებამდე მივაღწიეთ, შევკრიბეთ მიზანდასახული, აქტიური ახალგაზრდა ადამიანები, რომლებიც პანდემიის გამო კომპიუტერთან აღმოჩნდნენ.
და, რადგან იმავდროულად სახლში, კომპიუტერის წინ აღმოჩნდნენ უზარმაზარი პოტენციალის მქონე ადამიანები, რომლებსაც შეეძლოთ ახალგაზრდებისთვის დისტანციური მუშაობის ცოდნა და უნარები გაეზიარებინათ, მოხერხდა ამ ორ მხარეს შორის თანამშრომლობის ჩამოყალიბება ციფრულ მოედანზე“, – ჰყვება მაისი.
ის ხაზს უსვამს, რომ რეგიონებიდან ახალგაზრდებმა COVID-ის წყალობით მიიღეს „დისტანციურად მუშაობის“ უნარებისა და ცოდნის სრული პაკეტი. შედეგად, რეგიონებმა მუშაობისა და თანამშრომლობის დიდი შესაძლებლობები მიიღეს. პანდემიამდე კი ონლაინპლატფორმებზე მუშაობის ფართოდ გავრცელებას ხელს უშლიდა მოძველებული ტრადიციები და ჩვევები:
„მაგალითად, ახლა არ მახსოვს, როგორ შეიძლებოდა სახლიდან გასვლა თითოეული შეხვედრის გამო, ამდენი დროისა და ენერგიის დახარჯვა. ადრე თავში არ მოგვდიოდა, რომ ამ ყველაფრის ონლაინ გაკეთება შეიძლებოდა. ახლა, როდესაც პანდემიის წყალობით 10-დან მხოლოდ ერთხელ ვიკრიბებით ოფლაინ, დანარჩენ შემთხვევებში კი ონლაინ საუბრებით შემოვიფარგლებით, დედაქალაქისა და რეგიონების მცხოვრებლები თანაბარ პირობებში აღმოვჩნდით“, – ამბობს ის.
„ღია“ ტურისტული ზონების გააქტიურება
2020 წლის გაზაფხულიდან ტურიზმი იმ სფეროებს შორის აღმოჩნდა, რომლებიც სხვებზე მეტად დაზარალდა პანდემიით. შემომავალი და გამავალი ტურიზმი დიდი ხნით შეჩერდა. შიდა ტურიზმიც გარკვეული დროის განმავლობაში პარალიზებული იყო. 2020 წლის ტურისტული სეზონი სომხეთში სასტუმროებისა და სასტუმრო სახლებისთვის მძიმე იყო – თითქმის არ იყვნენ ვიზიტორები.
ამავდროულად, ძალიან პოპულარული და მონახულებადი გახდა ღია ცის ქვეშ არსებული ტურისტული ზონები. იმისთვის, რომ როგორმე დაიკმაყოფილოს დასვენების საჭიროება და თავიდან აიცილოს დაინფიცირება, ძალიან ბევრი ადამიანი გავიდა ბუნებაში.
მაგალითად, ლორეს პროვინციაში, 2020 წელს, ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ადგილი გახდა დენდროპარკი, რომელიც ქალაქ სტეფანავანთან მდებარეობს, და წმინდა ოვანესის ეკლესია სოფელ არტაგიუხში.
რაღაც მომენტში აქ ადამიანების ნაკადი იმდენად გაიზარდა, რომ უკონტროლო გახდა. და პოლიციის საკონტროლო პუნქტების დადგმა გახდა საჭირო, კოორდინირებისთვის, კონტროლისთვის, შეზღუდვისთვის, საჭიროების შემთხვევაში კი ადამიანების დიდი ნაკადებისთვის ამ ადგილებში შესვლის აკრძალვისთვის.
შიდა და შემომავალი ტურიზმის დინამიკა
2020 წლისგან განსხვავებით, წელს შემომავალი და განსაკუთრებით შიდა ტურიზმი სომხეთში მკვდარი წერტილიდან დაიძრა. და რამდენადაც ზოგიერთ ქვეყანაში შესვლაზე შეზღუდვები ჯერ ისევ მოქმედებს, იმ ქვეყნებში კი, სადაც შესვლა შეიძლება, დაინფიცირების საფრთხეა, ბევრი ამჯობინებს, რომ შვებულების დღეები სომხეთში გაატაროს.
შედეგად, ადგილობრივი სასტუმროები, სასტუმრო სახლები, კომპანიები, რომლებიც უზრუნველყოფენ ტურისტულ მომსახურებას, სტუმრების შემოდინებისა და შემოსავლის ზრდის შესახებ იტყობინებიან. დამსვენებლები კი სოციალურ ქსელებში განიხილავენ სომხეთში პოპულარულ დასასვენებელ ადგილებში თავისუფალი ადგილების არარსებობას.
რაც შეეხება შემომავალ ტურიზმს, წელს შეინიშნება ტურისტების ნაკადი ირანიდან. ისინი სომხეთში ძირითადად ვაქცინირებისთვის შემოდიან. და სომხეთში უკვე ლაპარაკობენ ტურიზმის ახალ სახეობაზე – აცრის.
ეკონომიკის მინისტრი ვაან ქერობიანი გაზაფხულის ბოლოს ამბობდა, რომ 2021 წელს შიდა ტურიზმის მაჩვენებლების 319 პროცენტით გაზრდას ელოდა. სტატისტიკის კომიტეტს ჯერჯერობით არ გამოუქვეყნებია ამ პროგნოზის დამდასტურებელი ან გამაბათილებელი მონაცემები. მაგრამ ნათელია, რომ ზრდის მაღალი მაჩვენებელი იქნება.
კურსები, გრანტები, ბიზნესის დაწყება
პანდემიის გამო სრულად ან ნაწილობრივ დისტანციურ მუშაობაზე გადავიდნენ ასევე სომხეთში მოქმედი საერთაშორისო ორგანიზაციები. თავიანთი უმნიშვნელოვანესი პროგრამების ნაწილი მათ ონლაინრეჟიმში გადაიტანეს და ამან მათში მონაწილეობის საშუალება შორეული პროვინციების მცხოვრებლებსაც მისცა.
სირანუშ ამირაღიანმა ნომებერიანიდან, პანდემიის დღეებში, საგრანტო პროგრამების ფარგლებში, მონაწილეობა მიიღო ბიზნესინკუბატორ IRIS-ის ონლაინკურსებში. ამბობს, რომ პროგრამაში მონაწილეობა მხოლოდ იმის წყალობით შეძლო, რომ ისინი ონლაინ იმართებოდა:
„მე უბრალოდ გამიმართლა, რომ პანდემიის გამო კურსი ონლაინრეჟიმში წარიმართა. სხვაგვარად, ვერ შევძლებდი ჩემს პატარასთან ერთად ზედიზედ რამდენიმე თვის განმავლობაში კვირაში არაერთხელ გაკვეთილებზე სიარულს ნოემბერიანიდან ერევანში. ასე კი მონაწილეობა მივიღე ტრენინგში, და გავიმარჯვე საგრანტო პროგრამაში, რითაც ჩემი ბიზნესოცნების ასრულების შესაძლებლობა მომეცა“.
ლაპარაკია ხის ჩარჩოში ჩასმულ საკუთარი ხელით მოხატულ ვიტრაჟებზე. სირანუშის აზრით, ონლაინპროგრამები მეტად მნიშვნელოვანია სწორედ შორეული და საზღვრისპირა რაიონების მცხოვრებთათვის. მსგავსი პროექტების წყალობით წყდება ყველა რეგიონის თანაბრად განვითარების პრობლემა, და მათში მონაწილეობს უფრო მეტი ადამიანი, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე.
ონლაინვაჭრობის ბუმი
ხელნაკეთი ჩანთების ბრენდის „დაიანის“ დამფუძნებელი ანჟელა დაიანი ამბობს, რომ პანდემიის დღეებში შეკვეთების იმედი არც კი ჰქონდა. მაგრამ ონლაინსივრცეებში აქტიური კამპანიის წყალობით, უფრო მეტი შეკვეთის მიღება დაიწყო, ვიდრე ოდესმე ჰქონია:
„უცნაურია, მაგრამ გაყიდვების საყოველთაო ვარდნის პერიოდში, ჩემს შემთხვევაში ყველაფერი პირიქით იყო. ლოკდაუნის დღეებში, ნართის დიდი პარტია ვიყიდე. ვფიქრობდი, სახლში ვიქნები, ვიმუშავებ, და შეზღუდვებს რომ მოხსნიან, ჩემს ახალ ჩანთებს გავყიდი-მეთქი. მაგრამ იმდენი შეკვეთა მქონდა, რომ მთელი დღე მიწოდებაზე ვმუშაობდი, ძლივს ვასწრებდი“.
ანჟელა ამას იმით ხსნის, რომ პანდემიის დღეებში ადამიანები აქტიურ კონტაქტს შეძლებისდაგვარად ერიდებოდნენ, დიდ დროს ატარებდნენ სახლში. შედეგად, მეტი ფული და დრო რჩებოდათ საკუთარი თავისთვის. ამიტომ, დიდ დროს ატარებდნენ სოციალურ ქსელებში, სადაც იგი თავისი პროდუქციის შესახებ ინფორმაციას აქვეყნებდა.
