ჩხუბი სომხეთის პარლამენტში და საავადმყოფოში გადაყვანილი დეპუტატი
სომხეთის პარლამენტში მეორე დღეა მთავრობის უახლოესი ხუთწლიანი პროგრამის განხილვა მიმდინარეობს. სიტუაცია უკიდურესად დაძაბულია, რადგან პროსახელისუფლებო და ოპოზიციონერ დეპუტატებს შორის სიტყვიერი და ფიზიკური დაპირისპირებები ხდება. მეორე დღეს საქმე უკვე ბოთლების სროლასა და ჩხუბამდე მივიდა.
მთავრობის პროგრამის პრეზენტაცია ასევე დაგვამახსოვრდა საპროტესტო აქციით, რომელიც პარლამენტში აკრედიტებულმა ჟურნალისტებმა გამართეს.
მედიის წარმომადგენლები ეროვნული კრების მუშაობის გასაშუქებლად მათთვის გამოყოფილ ლოჟაში პლაკატებით ხელში იდგნენ, რომელზეც ეწერა: „პრესა არასოდეს ყოფილა ისეთი არათავისუფალი, როგორც ნიკოლის დროს.“
თუკი პირველ დღეს, პარლამენტის უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომლები მათ პლაკატების გამოფენასა და იმ კედელზე გაკვრას უშლიდნენ, რომელიც პროტესრის მონაწილეებს სხდომათა დარბაზიდან გამოყოფდა, მეორე დღეს, მათ ჟურნალისტები უხეში ძალის გამოყენებით ლოჟიდან გააძევეს.
თავად პროგრამა ოპოზიციას ფაქტობრივად არ განუხილავს, შეაფასა რა ის, როგორც „ყალბი დოკუმენტი, რომელიც რეალობას მალავს.“
თუმცა, განხილვა და პროგრამის მიღება 26 აგვისტოსაც გაგრძელდება. ოპოზიციას ეჭვი არ ეპარება, რომ მას მიიღებენ, რადგან მმართველ პარტიას ამისათვის საკმარისი მანდატები აქვს.
ინციდენტების დეტალები და პროგრამის ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი პუნქტები.
პირველი დღე. რით დაიწყო ყველაფერი
პირველ დღეს, მთავრობის პროგრამას სამი საათის განმავლობაში პირადად პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი წარადგენდა. შემდეგ, მწვავე განხილვა დაიწყო. დარბაზში ატმოსფერო იმდენად დაძაბული იყო, რომ პარლამენტის სპიკერმა, ალენ სიმონიანმა დაცვას უბრძანა, სხდომათა დარბაზიდან გაეძევებინა ოპოზიციური ბლოკის „მაქვს პატივი“ დეპუტატი, ანა მკრტიჩიანი.
ყველაფერი იმით დაიწყო, რომ კითხვის დასმის ნაცვლად, მან პრემიერ-მინისტრის შეცდომების ჩამოთვლა დაიწყო, ბოლოს კი აღნიშნა, რომ პარლამენტშიც კი ნიკოლ ფაშინიანი დიდი დაცვით მიდის.
ამ შენიშვნამ ფაშინიანის პარტიის, „სამოქალაქო შეთანხმების“ დეპუტატები აღაშფოთა, სიტყვიერი დაპირისპირებისას, ანა მკრტიჩიანმა მათ „კაპიტულანტის“ მხარდამჭერები უწოდა.
ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც ის პრემიერს ასე უწოდებს იმის გამო, რომ 2020 წლის შემოდგომაზე, მან ხელი მოაწერა ყარაბაღში საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ სამმხრივ განცხადებას. ეს დოკუმენტი ოპოზიციას სომხური მხარისთვის უკიდურესად არასახარბიელოდ მიაჩნია და ამაში ფაშინიანს ადანაშაულებს.
ამის შემდეგ, სპიკერმა თავდაპირველად ოპოზიციონერის მიკროფონი გაათიშინა, მორიგი გადაძახილის შემდეგ კი დაცვას მოუწოდა, ანა მკრტიჩიანი სხდომათა დარბაზიდან გაეყვანა.
ოპოზიციური ბლოკი „აიასტანისა“ (სომხეთი) და „მაქვს პატივის“ დეპუტატები გარს შემოეხვივნენ მკრტიჩიანს და დაცვას მასთან მიახლოების საშუალებას არ აძლევდნენ. სპიკერმა 20-წუთიანი შესვენება გამოაცხადა, რა დროსაც, დეპუტატებსა და დაცვის სამსახურს შორის ფიზიკური დაპირისპირება მოხდა.
სომხეთის ისტორიაში პირველად, ქალი დეპუტატი პარლამენტის სხდომათა დარბაზიდან ძალით გაიყვანეს – ფიზიკური დაზიანებებით.
მოგვიანებით, ბლოკ „აიასტანის“ წევრმა არცვიკ მინასიანმა განაცხადა, რომ დაპირისპირების დროს დაცვის თანამშრომლებმა მას თავსა და ფეხებში ჩაარტყეს, ასევე, შემოახიეს პერანგი.
რეაქცია ინციდენტზე
პრემიერ-მინისტრმა მხარი დაუჭირა სახელმწიფო დაცვის სამსახურის ქმედებებს პარლამენტში მომხდარი ჩხუბის დროს და მადლობა გადაუხადა მათ „სამსახურებრივი მოვალეობის“ შესრულებისთვის:
„თვალს ვადევნებდი სახელმწიფო დაცვის სამსახურის ქმედებებს სხდომათა დარბაზში. მათ თავიანთი სამუშაო უნდა გააგრძელონ, რომელიც ეროვნული კრების ნორმალური მუშაობის უზრუნველყოფისკენაა მიმართული, სომხეთის პარლამენტის სპიკერის მითითების შესაბამისად“.
ამასობაში, სომხეთის ომბუდსმენმა ამ ინციდენტს „უკიდურესად საგანგაშო“ უწოდა.
„პარლამენტმა უნდა უზრუნველყოს საზოგადოებაში სოლიდარული ატმოსფეროს აღდგენა, ემსახუროს ადამიანების უფლებების განმტკიცებას“, – დაწერა Facebook-ის საკუთარ გვერდზე, არმან ტატოიანმა.
მან ასევე კომენტარი გააკეთა იმ ფაქტზე, რომ სომხეთის პარლამენტს სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი ადამიანები იცავენ. მისი თქმით, ეს ეროვნული კრების მილიტარიზაციის შთაბეჭდილებას ქმნის, იმ დროს, როდესაც პარლამენტი დემოკრატიის ძირითადი გარანტია ქვეყანაში.
ასევე, განცხადებით გამოვიდნენ ბლოკები „აიასტანი“ და „მაქვს პატივი“ – მათ ანა მკრტიჩიანის მიმართ განხორციელებული ძალადობა დაგმეს.
„24 აგვისტო ერთ-ერთი ყველაზე სამარცხვინო ფურცელი იქნება პარლამენტის ისტორიაში, როდესაც ადამიანთა ჯგუფმა, რომელმაც უკანონოდ აიღო ძალაუფლება საკუთარ თავზე საკანონმდებლო ორგანოში, კონსტიტუციისა და კანონების უხეში დარღვევით, პარლამენტის დემოკრატიული ღირებულებების წინააღმდეგ ჩაიდინა დანაშაული“.
მეორე დღე: ბოთლების სროლა და ჩხუბი
ყველაფერი მმართველი პარტიის დეპუტატის, აიკ სარგსიანის განცხადებით დაიწყო იმის შესახებ, რომ „ხავერდოვან რევოლუციამდე“ სომხეთში აქტიურად გამოიყენებოდა ფულის სანაცვლოდ ჯარიდან თავის არიდების პრაქტიკა, რამაც, თავის მხრივ, დეპუტატის თქმით, შეიარაღებული ძალების ხერხემალი გატეხა.
სარგსიანმა განაცხადა, რომ თავდაცვის ყველა მინისტრი, რომელთა დროსაც „ფულით ან სატელეფონო ზარით ადამიანებს არმიიდან ათავისუფლებდნენ – სამშობლოს მოღალატეები არიან“.
ამ სიტყვების შემდეგ, მას ბოთლი ესროლა თავდაცვის ყოფილმა მინისტრმა, ბლოკ „აიასტანის“ წევრმა, სეირან ოჰანიანმა. შემდეგ, პარლამენტის დარბაზში არეულობა დაიწყო. ბოთლები დეპუტატებისკენ ყველა მხრიდან მიფრინავდა.
თავდაცვის ყოფილმა მინისტრმა განაცხადა, რომ მმართველი პარტიის წარმომადგენელმა, აიკ სარგსიანმა თავისი გამოსვლით პარლამენტში არეულობის პროვოცირება მოახდინა.
შემდეგ კი ატყდა არა უბრალოდ არეულობა, არამედ ნამდვილი ჩხუბი. ეკონომიკურ საკითხთა კომისიის ხელმძღვანელმა, ბლოკ „აიასტანის“ წევრმა, ვაგე აკოფიანმა გამოსვლისას მწვავედ გააკრიტიკა ხელისუფლება და მთავრობის პროგრამას „საკურსო ნამუშევარი“ უწოდა. სიტყვით გამოსვლის დროს, მმართველი პარტიის დეპუტატებმა მისი მისამართით რეპლიკები ისროლეს. აკოფიანმა მათ უპასუხა და ტრიბუნიდან იმ სავარძლებისკენ წავიდა, რომელიც „სამოქალაქო შეთანხმების“ დეპუტატებს აქვთ დაკავებული.
სიტყვიერი გადაძახილის შემდეგ, საქმეში მუშტები ჩაერთო. პარლამენტის სპიკერმა ისევ შესვენება გამოაცხადა.
მოგვიანებით ცნობილი გახდა, რომ ბლოკ „აიასტანის“ დეპუტატი, გაგემ ნაზარიანი სასწრაფო დახმარების მანქანით გადაიყვანეს საავადმყოფოში. მას თვალი დაუზიანდა.
ნიკოლ ფაშინიანის გამოსვლა
პრემიერ-მინისტრი ზედიზედ ორი დღის განმავლობაში გამოდიოდა. აი, მისი სიტყვის ყველაზე მნიშვნელოვანი პუნქტები, რომლებიც მედიასა და საზოგადოებაში განიხილება.
1.
ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ ოფიციალური ერევანი მზად არის მთიანი ყარაბაღის საკითხზე კონსტრუქციული მოლაპარაკებებისთვის და მნიშვნელოვნად მიაჩნია ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების ფორმატის ფარგლებში მოლაპარაკებების პროცესის განახლება.
2.
პრემიერის განცხადებით, აუცილებელია სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის დემარკაციის პროცესის რაც შეიძლება სწრაფად დაწყება:
„ძალიან ვწუხვარ, რომ პოლიტიკური ხმაურის გამო ვერ მოხერხდა გაზაფხულზე დაგეგმილი შედეგის მიღწევა, მაგრამ სომხური მხარე მზად არის დემარკაციის პროცესი უკვე ახლავე დაიწყოს“.
3.
ფაშინიანი საუბრობდა რეგიონში კომუნიკაციების განბლოკვის შესახებ, რომელიც ასახულია მის მიერ რუსეთისა და აზერბაიჯანის სახელმწიფო მეთაურებთან ერთად ხელმოწერილ სამმხრივ განცხადებაში. მან კვლავ გაუსვა ხაზი, რომ დოკუმენტში „არ არის არანაირი გამონათქვამები, ხსენება და ფორმულირებები“ სომხეთის ტერიტორიის გავლით დერეფნის შექმნის შესახებ:
„იმის მსგავსად, როგორც სომხეთმა უნდა მიიღოს აზერბაიჯანის გავლით სატრანსპორტო კავშირი რუსეთსა და ირანთან, ისე აზერბაიჯანმა უნდა მიიღოს გზა სომხეთის გავლით თავის დასავლეთ რეგიონებთან, სატრანსპორტო კავშირი ნახიჩევანთან“.
პრემიერის თქმით, აზერბაიჯანული მხარე დესტრუქციულ და პროვოკაციულ განცხადებებს აკეთებს დერეფნის შესახებ, რამაც შეიძლება ხელი შეუშალოს სამი ქვეყნის ვიცე-პრემიერების მუშაობას. სომხეთის ხელისუფლებას კი სჯერა, რომ ეს პროცესი – „სერიოზული შესაძლებლობაა სომხეთისთვის, გაარღვიოს 30-წლიანი ბლოკადა“.
4.
მთავრობის პროგრამაში საუბარია ახალი კონსტიტუციის ან საკონსტიტუციო ცვლილებების მიღებაზე.
პრემიერის თქმით, ყარაბაღის ომის შემდეგ ბევრი მივიდა დასკვნამდე, რომ მმართველობის საპარლამენტო სისტემა არ არის საუკეთესო გამოსავალი ქვეყნისთვის „მსგავს უსაფრთხოების გარემოში“. შესაძლოა, სომხეთი საპრეზიდენტო ან ნახევრად საპრეზიდენტო სისტემას დაუბრუნდეს. მაგრამ, როგორც ფაშინიანმა განაცხადა, „შვიდჯერ უნდა გაზომონ და შემდეგ გაჭრან“.
5.
იგეგმება შეიარაღებული ძალების რეფორმა, სავალდებულო სამხედრო სამსახურის ვადების გადახედვა და პროფესიული არმიის შექმნის მიმართულებით ნაბიჯების გადადგა.
ასევე, დაგეგმილია ქალების უფრო დიდი ჩართულობა სტრუქტურაში. ფაშინიანის თქმით, ეს გამოწვეულია ქვეყნის დემოგრაფიული მაჩვენებლებით – ქალები მოსახლეობის უმრავლესობას შეადგენენ.
ჟურნალისტების ბრძოლა საკუთარი უფლებებისთვის
მთავრობის პროგრამის განხილვის პირველ დღეს, პარლამენტში აკრედიტებულმა ჟურნალისტებმა საპროტესტო აქცია გამართეს.
ლოჟაში, რომელიც მათთვის არის სამუშაოდ გამოყოფილი, ჟურნალისტებს ხელში პლაკატები ეჭირათ, წარწერით – „ნიკოლ ფაშინიანო, შენ ჟურნალისტი აღარ ხარ“, „პრესა არასოდეს ყოფილა ისეთი არათავისუფალი, როგორც ნიკოლის დროს“.
ჟურნალისტებმა განაცხადეს, რომ ამ აქციით ნიკოლ ფაშინიანის ყურადღების მიქცევას ცდილობენ და მასთან შეხვედრას მოითხოვენ, რადგან სხვა ოფიციალური პირებისგან საკუთარ კითხვებზე პასუხებს ვერ იღებენ. საქმე ისაა, რომ ბოლო პერიოდში, ხელისუფლებამ რიგი საკანონმდებლო ცვლილებების ინიცირება მოახდინა, რომელიც ჟურნალისტურ ორგანიზაციებს სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვად მიაჩნიათ.
ამასთან, ახალი პარლამენტის მუშაობის პირველივე დღიდან, ეროვნულ კრებაში აკრედიტებულ ჟურნალისტებს შენობაში გადაადგილება შეეზღუდათ.
25 აგვისტოს კი, პარლამენტის უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომლებმა უხეში ძალის გამოყენებით ჟურნალისტები იმ ლოჟიდან გააძევეს, რომელიც სპეციალურად მათი მუშაობისთვის არის გამოყოფილი.
ინტერნეტში გამოქვეყნებულ ვიდეოზე ჩანს, სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი ადამიანები უხეშად როგორ აძევებენ ჟურნალისტებს მათი ოთახიდან, რადგან ისინი უარს ამბობენ მის დატოვებაზე.
