არჩევნების შედეგები სომხეთში: „ხავერდოვანი“ რევოლუცია „ფოლადისამ“ შეცვალა
სომხეთის ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების წინასწარი შედეგები გამოაცხადა. მასში, დიდი უპირატესობით გაიმარჯვა პრემიერ-მინისტრობის მოვალეობის შემსრულებლის, ნიკოლ ფაშინიანის პარტია „სამოქალაქო შეთანხმებამ“, რომელმაც ხმების 53.92% მიიღო.
მეორე ადგილზე გავიდა ექსპრეზიდენტ რობერტ კოჩარიანის ბლოკი „სომხეთი“, ხმების 21.04%-ით.
პარლამენტში მესამე ძალა იქნება ბლოკი „მაქვს პატივი“, რომელშიც ეროვნული უსაფრთხოების ყოფილი ხელმძღვანელის, არტურ ვანეციანისა და სომხეთის ექსპრეზიდენტის, სერჟ სარგსიანის პარტიები არიან გაერთიანებული. მათმა ბლოკმა მხოლოდ 5.23% დააგროვა. ეს ბლოკებისთვის დაწესებულ 7%-იან ზღვარზე უფრო ნაკლებია, მაგრამ „მაქვს პატივი“ პარლამენტში შევა როგორც მესამე პოლიტიკური ძალა, რომელმაც სხვებზე შედარებით მეტი ხმა მიიღო.
- ყველა სიახლე: როგორ მიმდინარეობს ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნები სომხეთში
- სომხეთი არჩევნების წინ: ელექტორატი ხმას აძლევს არა „ვინმეს სასარგებლოდ“, არამედ „წინააღმდეგ“
20 ივნისის ღამით, როდესაც ამომრჩეველთა ხმების ნახევარზე ნაკლები იყო დათვლილი, ნიკოლ ფაშინიანმა პარტიის შტაბბინაში, თავისი პარტიის გამარჯვებისა და მორიგი რევოლუციის შესახებ განაცხადა – სამი წლის განმავლობაში მეორის. პირველი მისი მეთაურობით 2018 წელს მოხდა, მეორე – 2021 წლის არჩევნებზე.
მან ხაზი გაუსვა, რომ ორივე რევოლუცია – დემოკრატიული და არაძალადობრივია, მაგრამ თუკი პირველი „ხავერდოვანი“ იყო, მეორე – „ფოლადისაა“.
და ახლა, მისი თქმით, არ იქნება ლმობიერება გამოჩენილი მათ მიმართ, „ვინც გაძარცვა ქვეყანა და გამდიდრდა, სანამ ასობით ათასი ადამიანი გაღარიბდა და ქვეყნიდან წავიდა“.
ფაშინიანის განცხადება იმით აიხსნება, რომ მისი მხარდამჭერები ხშირად აკრიტიკებდნენ „რევოლუციურ“ მთავრობას „ყოფილების“ მიმართ არასაკმარისი სიხისტის გამოჩენის გამო.
ამავდროულად, ექსპრეზიდენტ რობერ კოჩარიანის ბლოკმა განაცხადა, რომ არჩევნების შედეგები სადავოა. ამის გამო, ბლოკი „აიასტანი“ ჯერჯერობით მის აღიარებას არ აპირებს.
სულ კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 1 282 411-მა ადამიანმა ანუ ამომრჩეველთა 49.4%-მა. ბათილად ცნეს 4 682 ბიულეტენი. ცენტრალური საარჩევნო კომისია საბოლოო შედეგებს, არჩევნებიდან მეშვიდე დღეს გამოაქვეყნებს.
პირველი რეაქცია შედეგების გამოცხადების შემდეგ
სოციალურ ქსელებში ყოველთვის აქტიურმა ნიკოლ ფაშინიანმა თავდაპირველად ჩანაწერი გამოაქვეყნა Facebook-ზე, სადაც განაცხადა, რომ მისმა პარტიამ, „სამოქალაქო შეთანხმებამ“ უმრავლესობა მიიღო და მთავრობას ჩამოაყალიბებს.
ღამით, როდესაც ცესკოში ჯერ კიდევ ხმების დათვლა მიმდინარეობდა, ნიკოლ ფაშინიანი თავისი პარტიის შტაბბინაში განცხადებით გამოვიდა და ამომრჩეველი 21 ივნისს, რესპუბლიკის მოედანზე, „გამარჯვების აღსანიშნავად“ მიიწვია.
Twitter-ზე მან დაწერა, რომ მის პარტიას ახალი მოწვევის პარლამენტში, სულ მცირე, 71 მანდატი ექნება.
ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას ჯერ კიდევ არ გამოუცხადებია რიცხვი, თუ როგორ გადანაწილდება 105 მანდატი ახალ პარლამენტში, მაგრამ ზოგიერთმა სომხურმა მედიასაშუალებამ თავისი გამოთვლები გამოაქვეყნა. არის ვარაუდი, რომ „სამოქალაქო შეთანხმება“ 72 მანდატს მიიღებს, ბლოკი „აიასტანი“ – 27 მანდატს, ბლოკი „მაქვს პატივი“ – 6 მანდატს.
ექსპრეზიდენტ კოჩარიანის ბლოკის რეაქცია
ამ არჩევნებზე ნიკოლ ფაშინიანის პარტიის მთავარი კონკურენტი ბლოკი „აიასტანი“ (სომხეთი) იყო, რომელსაც სათავეში ჩაუდგა ექსპრეზიდენტი რობერტ კოჩარიანი. საკმაოდ მოკლე პერიოდში, სოციოლოგიური გამოკითხვების თანახმად, ყოფილმა პრემიერმა რეიტინგების გათანაბრება მოახერხა.
ამის მიუხედავად, არჩევნებზე, ფაშინიანის პარტიამ ორჯერ მეტი ხმის მოპოვება შეძლო. და ბლოკმა „აიასტანმა“ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია, რომ არჩევნების შედეგები საეჭვოდ გამოიყურება და არ იწვევს ნდობას:
„ოპოზიციური ძალების მრავალრიცხოვანი მიტინგები და ხელისუფლების მცირემასშტაბიანი ღონისძიებები, ქვეყანაში არსებული ნდობის კრიზისი, სრულიად სხვა განწყობებზე მეტყველებს. ნდობის ნაკლებობის ყველაზე სერიოზული მიზეზი საარჩევნო უბნებიდან მოსული ასობით სიგნალია, რომელიც ორგანიზებულ და დაგეგმილ გაყალბებაზე მეტყველებს“.
შესაბამისად, ბლოკის წარმომადგენლები აპირებენ, შეისწავლონ სავარაუდო და უკვე დაფიქსირებული დარღვევები და ჯერჯერობით კენჭისყრის შედეგების აღიარებას არ აპირებენ.
დამკვირვებლების მოსაზრება
ადგილობრივ დამკვირვებლებს მიაჩნიათ, რომ კენჭისყრის პროცესმა შეუფერხებლად, მშვიდ ვითარებაში, მასობრივი და უხეში დარღვევების გარეშე ჩაიარა.
თუმცა, Transparency International-ის ანტიკორუფციული ცენტრის აღმასრულებელმა დირექტორმა, სონა აივაზიანმა სადამკვირვებლო მისია „აკანატესის“ პრესკონფერენციაზე განაცხადა:
„ამის მიუხედავად, რიგ საარჩევნო უბნებში შეინიშნებოდა გარკვეული დაძაბულობა. ეს დაძაბულობა, როგორც წესი, განპირობებული იყო უცხო პირების ყოფნით, რომლებიც კენჭისყრისთვის მიმართულების მიცემას და გაკონტროლებას ცდილობდნენ. […] ჩამოთვლილი საარჩევნო დარღვევებიდან ლომის წილი ბლოკ „აიასტანზე“ მოდის“.
ამასთან, სონა აივაზიანმა ხაზი გაუსვა, რომ დარღვევები დაფიქსირდა არჩევნებში გამარჯვებული პარტია „სამოქალაქო შეთანხმებისა“ და პარლამენტში გასული მესამე ძალის, „მაქვს პატივის“ მხრიდანაც.
საერთაშორისო დამკვირვებლებმა არჩევნების შემდეგ განაცხადეს, რომ ხარვეზები იყო, მაგრამ მათ არ ჰქონდა საეჭვო ხასიათი.
დსთ-ის სადამკვირვებლო მისიის ხელმძღვანელმა, ილჰამ ნამეტოვმა აღნიშნა, რომ დაფიქსირებულ დარღვევებს არ შეეძლო გავლენის მოხდენა არჩევნების შედეგებზე.
ეს სადამკვირვებლო მისია 96 ადამიანისგან შედგებოდა და 700 საარჩევნო უბანი მოინახულა. მისი ხელმძღვანელის თქმით, მასში შედიოდნენ გამოცდილი ექსპერტები დსთ-ის ქვეყნებიდან, დსთ-ის საპარლამენტო ასამბლეიდან და კოლექტიური უსაფრთხოების შესახებ შეთანხმების ორგანიზაციის საპარლამენტო ასამბლეიდან.
ექსპერტის მოსაზრება
პოლიტოლოგი, აღმოსავლეთმცოდნე სერგეი მელქონიანი თავის ტელეგრამ-არხზე შეეცადა, პასუხი გაეცა ორი კითხვისთვის – „რა მოხდა და რა უნდა გაკეთდეს?“.
„გუშინ, სომხეთში გამართულ არჩევნებზე გაიმარჯვეს თურქეთმა და აზერბაიჯანმა. ეს მეორე 10 ნოემბერია სომხური სახელმწიფოსთვის.
კაპიტულანტის მიერ ორგანიზებულმა (მხედველობაში ჰყავს ნიკოლ ფაშინიანი, რომელმაც 2020 წლის შემოდგომაზე ხელი მოაწერა ყარაბაღში საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ დოკუმენტს) ხალხის ნაწილმა ასეთი გზა აირჩია: დახუროს არცახის საკითხი, მისი სრულად დათმობით; ჩააბაროს ანკლავები და სტრატეგიული კომუნიკაციები; თავისი ტერიტორიის გავლით ერთმანეთს დააკავშიროს თურქეთი და აზერბაიჯანი, სიუნიქის ნაწილის [სომხეთის სამხრეთი რეგიონი] დერეფნად გადაქცევით [აზერბაიჯანის დასაკავშირებლად თავის ექსკლავ ნახიჩევანთან].
მაგრამ თქვენთვის მნიშვნელოვანია არა ეს, არამედ ის, რომ კოჩარიანმა ვერ გაიმარჯვა, ასე არ არის? რად გვინდა არცახი, რაში გვჭირდება სუვერენიტეტი? კოჩარიანი ხომ სახელმწიფოებრიობის დაკარგვაზე უფრო სახიფათოა.
რა უნდა გაკეთდეს?
1. დაველოდოთ შემდეგ კრიზისს, იმიტომ რომ, ის ამ არაკომპეტენტური ხელისუფლების პირობებში ძალიან მალე იქნება. ადამიანებმა შეიძლება დაინახონ, რომ ვითარება კი არ უმჯობესდება, არამედ უარესდება. და ნაწილი საკუთარ შეცდომას მიხვდება. იმისათვის, რომ ეს გაიგონ, მათთან მუშაობაა საჭირო.
2. მოვამზადოთ მომავალი ელიტა. ავანსცენიდან ჩამოვაშოროთ ძველი პოლიტიკოსები და ავანგარდში სათადარიგოთა სკამიდან მოვიდნენ ახალგაზრდები.
3. გრძელვადიან გეგმაში: დაველოდოთ თაობის ცვლილებას, რომელთანაც უნდა ვიმუშაოთ. და როგორც გუშინ თქვა ჩემმა გამოცდილმა კოლეგამ, ხელი შევუშალოთ ზეიმში, არ მივცეთ მორიგი კაპიტულაციის რეალიზების საშუალება, რომელზე ხელმოწერის პირობაც ხელახლა არჩევის შემდეგ, ნიკოლმა ჯერ კიდევ იანვარში დადო“.
