საქართველოში პოლიტიკა ბრუნდება. ისტორიული საარჩევნო შეთანხმება შეიძლება ჩაიშალოს
კორონავირუსის გამო რამდენიმეკვირიანი პაუზის შემდეგ, საქართველოში პოლიტიკა ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის მწვავე დაპირისპირებით დაბრუნდა. ოპოზიცია ხელისუფლებას კიდევ ერთხელ სიტყვის გატეხვასა და შეთანხმების დარღვევაში ადანაშაულებს.
ამჯერად საქმეში საერთაშორისო დიპლომატები, მათ შორის აშშ-ის ელჩიცაა გარეული. სწორედ საერთაშორისო დიპლომატების შუამავლობით მიაღწია ოპოზიციამ და ხელისუფლებამ შეთანხმებას, რომლის შესრულებაც ახლა ეჭვს ქვეშ დგას.
საუბარია 8 მარტის შეთანხმებაზე, რომელიც საპარლამენტო არჩევნების ჩატარების წესს განსაზღვრავს.
ოპოზიცია აცხადებს, რომ შეთანხმების ერთ-ერთი მთავარი პირობა პოლიტიკური ნიშნით დაკავებული ადამიანების გათავისუფლება იყო. ხელისუფლება კი ამბობს, რომ ამ პირობას ვერ დათანხმდებოდა, რადგან ქვეყანას პოლიტპატიმრები საერთოდ არ ჰყავს.
ორივე პოლიტიკურ ძალას მოწმეებად პროცესში ჩართული უცხოელი დიპლომატები მოჰყავს.
საპარლამენტო არჩევნები საქართველოში 2020 წლის ოქტომბერში უნდა გაიმართოს. ვინაიდან საქართველო საპარლამენტო რესპუბლიკაა, ამ არჩევნებს გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს – ვინც მოიგებს ის იქნება ხელისუფლებაში მომდევნო ოთხი წელი.
ვინ არის მართალი და ჩაიშლება თუ არა უმნიშვნელოვანესი შეთანხმება, რომელიც აშშ-ის ელჩის და სხვა უცხოელი დიპლომატების შუამავლობით გაფორმდა.
“ისტორიული” შეთანხმება
8 მარტს, რამდენიმეთვიანი კონსულტაციების შემდეგ, ხელისუფლება და ოპოზიცია შეთანხმდნენ იმაზე, თუ რა საარჩევნო მოდელით ჩატარდებოდა 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნები. (დღეს ქვეყანაში შერეული მოდელი მოქმედებს – პროპორციული და მაჟორიტარული სიები. ოპოზიცია მხოლოდ პროპორციულ სიებს ითხოვს, რადგან მაჟორიტარული სისტემა იმთავითვე მნიშვნელოვან უპირატესობას აძლევს ხელისუფლებას).
● რა განსხვავებაა პროპორციულ და მაჟორიტარულ სისტემებს შორის?
ამ შეთანხმებას მედიაში “ისტორიულსაც” უწოდებდნენ და იყო მოლოდინი, რომ მისი ხელმოწერით დასრულდებოდა რამდენიმეთვიანი ოპოზიციური პროტესტი – მთელი გასული წლის განმავლობაში პერმანენტულ ქუჩის აქციებზე ოპოზიცია სწორედ საარჩევნო სისტემის შეცვლას ითხოვდა.
8 მარტს მიღწეული შეთანხმება, რომელსაც აშშ-ის საელჩოში მოეწერა ხელი, საქართველოში აშშ-ის ახლადდანიშნული ელჩის, კელი დეგნანის პირველი სერიოზული “საქმე” იყო.
● რაზე შეთანხმდნენ 8 მარტს ოპოზიცია და ხელისუფლება. რას ნიშნავს მოდელი 120/30?
პოზიცია ხელისუფლებამ დათმო – გადაწყდა, რომ არჩევნები 120/30 მოდელით ჩატარდებოდა ანუ 120 დეპუტატს პროპორციული სიით აირჩევდნენ, ხოლო 30-ს – მაჟორიტარულით.
შეხვედრიდან გამოსული ოპოზიცია ასევე აცხადებდა, რომ ხელისუფლებასთან მოლაპარაკებებისას, საარჩევნო სისტემის გარდა, პოლიტიკური ნიშნით დაკავებული ადამიანების საკითხიც გადაწყდა .
კერძოდ კი, საუბარი იყო ირაკლი ოქრუაშვილისთვის, ბესიკ თამლიანისა და გიორგი რურუასთვის აღკვეთის ღონისძიების შეცვლაზე. რაც შეეხება გიგი უგულავას, როგორც ოპოზიციის წარმომადგენლები აღნიშნავდნენ, მას პრეზიდენტი შეიწყალებდა.
„ყველაფერი შეთანხმებულია… პოლიტპატიმრები გათავისუფლდებიან, ყველა პოლიტიკური დევნისთვის შეთითხნილი საქმეები გაჩერდება,“ – თქვა 8 მარტს შეხვედრიდან გამოსულმა „ნაციონალური მოძრაობის“ ერთ-ერთმა ლიდერმა გრიგოლ ვაშაძემ.
მემორანდუმში ტერმინი “პოლიტიკური პატიმარი” არ წერია და არც კონკრეტული გვარებია მითითებული. ტექსტი დიპლომატიური ენითაა შედგენილი და იქ საუბარია, რომ “სასამართლო და საარჩევნო პროცესების პოლიტიზაციაზე”, რაზეც უნდა მოხდეს რეაგირება.
გარდა ამისა, შეხვედრის ძალიან ბევრი მონაწილე (მათ შორის პროსახელისუფლებო ოპოზიციის წარმომადგენელი, ირმა ინაშვილი) ადასტურებს, რომ ხელისუფლებამ 8 მარტის შეხვედრაზე პოლიტიკური ნიშნით დაკავებული პირების – გიგი უგულავას, ირაკლი ოქრუაშვილის, გიორგი რურუასა და ბესიკ თამლიანის გათავისუფლების პირობა დადო. (ჩამონათვალიდან გათავისუფლებულია მხოლოდ 20 ივნისის მოვლენების გამო გასამართლებული ბესიკ თამლიანი)
„გვარები არ არის ჩაწერილი [მემორანდუმში], მაგრამ შეთანხმება არსებობს და ამის გარანტია არ არის არავინ, ამის გარანტორი არიან ჩვენი ფასილიტატორები, – აღნიშნა ვაშაძემ, – ტერმინებზე ნუ ვიდავებთ, ამას შეგიძლიათ დაარქვათ პოლიტპატიმრები, შეგიძლიათ დაარქვათ მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის საქმეები, შეგიძლიათ დაარქვათ რაც გნებავთ, მაგრამ ფაქტი რჩება ფაქტად“, – აღნიშნავდა გრიგოლ ვაშაძე 8 მარტს.
„შეთანხმება იმაზე კი არ იყო, ვინ რა ტერმინს იხმარს. პირიქით, ხაზგასმული იყო შეთანხმებაში, რომ მხარეებს სხვადასხვა შეხედულებები აქვთ დაკავებულ ადამიანებთან დაკავშირებით. ოღონდ [იყო ნათქვამი], რომ ციხიდან უნდა გამოუშვან უგულავა, ოქრუაშვილი, რურუა,“ – ამბობს გიგა ბოკერია, “ევროპული საქართველოს” ლიდერი.
ვინ ტყუის?
ოპოზიციასა და ხელისუფლებას შორის ატეხილ დავას პროცესების მთავარი ფასილიტატორი, საქართველოში აშშ-ის საელჩოც გამოეხმაურა.
11 მაისს გავრცელებულ განცხადებაში აშშ-ის საელჩომ მკაფიოდ აღნიშნა, რომ 8 მარტის შეთანხმება ორნაწილიანი იყო და იმ საკითხების გადაჭრასაც ითვალისწინებდა, „რაც სასამართლო სისტემაში პოლიტიკურ ჩარევას ჰგავს“.
ამერიკის საელჩოს განცხადებაში აღნიშნულია, რომ შეთანხმების ორივე ნაწილი უნდა შესრულდეს:
„მიღწეული შეთანხმება საზოგადოებისთვის კარგად ცნობილია. ის ერთნაირად მოიწონა როგორც ქართველმა ხალხმა, ასევე საერთაშორისო საზოგადოებამ. ჩვენ აღვნიშნავთ, რომ შეთანხმება შედგება ორი ნაწილისგან… ერთი ფოკუსირებულია საარჩევნო სისტემაზე, მეორე კი ყურადღებას ამახვილებს იმ საკითხების გადაჭრაზე, რაც სასამართლო სისტემაში პოლიტიკურ ჩარევას ჰგავს,” – აღნიშნულია განცხადებაში.
პროცესს გამოეხმაურა ასევე ევროპარლამენტის წევრი ანდრიუს კუბილიუსი. მან საქართველოს ხელისუფლებას ღია წერილით მიმართა და მოუწოდა, ოპოზიციასთან 8 მარტს მიღწეული შეთანხმება შეასრულოს. მისი განცხადებით, შეთანხმების შესრულებაში პროგრესი ჯერ კიდევ მისაღწევია.
ყველაზე მწვავე იყო 12 მაისს აშშ-ის სენატის საგარეო ურთიერთობების კომიტეტის თავმჯდომარის, სენატორ ჯეიმს რიში განცხადება.
„ველოდები, რომ საქართველოს პოლიტიკური პარტიები სრულად შეასრულებენ მარტის ხელშეკრულებას, მათ შორის პოლიტიკური პატიმრების გათავისუფლებას და ახალი საარჩევნო სისტემის პროგრესს“, – ნათქვამია სენატორის განცხადებაში, რომელიც „ტვიტერის“ საკუთარ გვერდზე გამოქვეყნდა.
I expect Georgia’s political parties to fully implement their March agreement, including the release of political prisoners and progress towards a new electoral system. https://t.co/0nSWlZN9gJ
— U.S. Senate Foreign Relations Committee (@SenateForeign) May 12, 2020
რას ამბობს ხელისუფლება
მემორანდუმის გაფორმების პირველივე დღიდან ხელისუფლება უარს ამბობდა იმაზე, რომ პოლიტპატიმრებთან დაკავშირებით შეთანხმება მიღწეულია.
საქართველოს ხელისუფლების პოზიცია პრინციპულია დღესაც:
„საქართველოში პოლიტპატიმრები არ არსებობენ, წერტილი,” – ეს საქართველოს პრემიერ-მინისტრის განცხადებაა, რომელიც მან 9 მაისს გააკეთა.
“ყველა ფაქტი და დოკუმენტი, მათ შორის, თავად შეთანხმების ტექსტი მკაფიოდ ადასტურებს, რომ პატიმრების გათავისუფლების პირობა მმართველ გუნდს არავითარი ფორმით არავის წინაშე არ დაუდია”, – განაცხადა იმავე დღეს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ, არჩილ თალაკვაძემ.
“ქართული ოცნების” საპარლამენტო გუნდის ყოფილი ლიდერი, დეპუტატი თამარ ჩუგოშვილი, რომელიც მოლაპარაკებების პროცესს ესწრებოდა ამბობს, რომ
“არავინ არ თხოვს ქართულ ოცნებას სიტყვა პოლიტპატიმრების გამოყენებას და ამ ადამიანების პოლიტპატიმრებად აღიარებას. ეს არ ყოფილა შეთანხმების შინაარსი. შეთანხმების შინაარსი იყო ამ ადამიანების გამოშვება ციხიდან,” – ამბობს ჩუგოშვილი.
რა ელის მემორანდუმს და არჩევნებს?
8 მარტს მიღწეული შეთანხმება საარჩევნო წესის შესახებ ჯერ მხოლოდ ქაღალდზეა და მას პარლამენტმა კენჭი უნდა უყაროს.
პარლამენტში შემავალი ოპოზიციური პარტიები – “ნაციონალური მოძრაობა” და “ევროპული საქართველო” არ აპირებენ მას მხარი დაუჭირონ, თუკი ხელისუფლება შეთანხმების იმ ნაწილსაც არ შეასრულებს, რომელიც პოლიტიკურ მართლმსაჯულებას უკავშირდება.
ოპოზიცია ვარაუდობს, რომ “ქართული ოცნების” ხელისუფლებაზე გაძლიერდება ზეწოლა ვაშინგტონიდან.
პოლიტიკოსები და ექსპერტები განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებენ ჯიმ რიშის განცხადებაში გამოყენებული ტერმინზე “პოლიტიკური პატიმრები“ და მიიჩნევენ, რომ ეს არის იმის ნიშანი, რომ საერთაშორისო თანამეგობრობა საქართველოს მიმართ პოლიტიკას შეცვლის.
„ქართული ოცნება” გადავიდა ზღვარს თავისი სიცრუეებით, უპასუხისმგებლობებით.მათ მიაღწიეს იმას, რომ აშშ-ის სენატის ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი თანამდებობის პირი უკვე პირდაპირ პოლიტიკურ პატიმრებზე ლაპარაკობს საქართველოში,” – ამბობს პოლიტიკური მოძრაობა “ლელოს” ერთ-ერთი ლიდერი დავით უსუფაშვილი.
„ქართულმა ოცნებამ“ ელჩები და ფასილიტატორები უხერხულ მდგომარეობაში ჩააყენა… გზავნილები უკვე ძალიან მკაფიოა და ხელისუფლებას არ უნდა გაუჭირდეს მათი წაკითხვა,“ – აცხადებს თამარ კორძაია „რესპუბლიკური პარტიიდან“.
“ევროპული საქართველოს” ლიდერი გიგა ბოკერია არ გამორიცხავს, რომ აშშ-მა სანქციები დაუწესოს “ქართული ოცნების” ხელისუფლებას:
„ეს მომხდარა არაერთხელ ჩვენს სამეზობლოში. მოხდა მოლდოვაშიც… საქართველოს ყველა მეგობრის პოზიცია არის ერთი და იგივე, ივანიშვილმა უნდა შეასრულოს პირობა, რომელიც დადო საქართველოს მეგობრების და ქართული საზოგადოების წინაშე – გამოუშვას პოლიტპატიმრები. თუნდაც, ნუ დაარქმევს პოლიტპატიმრებს, თქვას, მე არ გამომიშვიაო, მაგრამ გამოუშვას,” – ამბობს ბოკერია.
ამერიკელი სენატორის მიერ ტერმინ “პოლიტპატიმრის” ხსენებას შემაშფოთებელ სიგნალად მიიჩნევს ზოგი ანალიტიკოსიც.
„ეს განცხადება საბოლოო დიაგნოზია. პოლიტიკური პატიმრის ტერმინის ხსენება საქართველოსთან მიმართებაში საგარეო ურთიერთობის კომიტეტის თავმჯდომარის მხრიდან, ეს არის ის ბოლო წერტილი, რომლის შემდეგაც უნდა ველოდოთ ზოგადად პოლიტიკის შეცვლას საქართველოსთან მიმართებაში„ – ამბობს ბათუ ქუთელია, საქართველოს ყოფილი ელჩი აშშ-ში და იმ ქვეყნებს იხსენებს, რომელთა ხელისუფლებასაც აშშ-მა სანქციები დაუწესა პოლიტპატიმრების გამო.
მისი აზრით, არ არის გამორიცხული ივანიშვილი და მასთან დაახლოებულ პირთა წრე მოხვდეს მიზანმიმართული სანქციების რიგში.
