„ახალი ომის“ შედეგები სომხეთის ომბუდსმენის ანგარიშში
ომის შედეგები სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე
აზერბაიჯანის ბოლო აგრესიის შედეგად სომხეთის გეგარქუნიკის, სიუნიქისა და ვაინძორის რეგიონებში 7600 ადამიანი, მათ შორის 1437 ბავშვი და 99 შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი იძულებული გახდა დაეტოვებინა საკუთარი სახლები. ეს არის ომბუდსმენის აპარატის მონაცემები სომხეთის საზღვარზე 13-14 სექტემბერს განხორციელებული სამხედრო აგრესიის შედეგებზე.
სახალხო დამცველის აპარატმა სომხეთის საზღვარზე საომარი მოქმედებების შედეგების შესახებ საგანგებო ანგარიში მოამზადა. მოხსენებაში წარმოდგენილია სომეხი სამხედრო ტყვეების წამების, დაღუპულთა ცხედრების შეურაცხყოფის, სამოქალაქო ინფრასტრუქტურის განადგურების, სამედიცინო ცენტრების, სკოლებისა და საბავშვო ბაღების დაბომბვის შემთხვევები.
უფლებადამცველმა ქრისტინე გრიგორიანმა საერთაშორისო უფლებადამცველ ორგანიზაცია Human Rights Watch-ს სიტუაციის შესასწავლად მიმართა და მათგან საგანგებო მისიის გაგზავნა მოითხოვა.
დეტალები სომხეთის ომბუდსმენის მოხსენებიდან ბაქოში აღმოჩენილი სამხედრო ტყვეების, ქალი ჯარისკაცის წამების, დაღუპული და დაშავებული მშვიდობიანი მოქალაქეების და მათ შესახებ, ვინც იძულებული გახდა დაეტოვებინა სახლები.
ომბუდსმენის ოფისის მონაცემები მსხვერპლთა, დაშავებულთა და დევნილთა შესახებ
ომბუდსმენის ოფისი იუწყება, რომ ანგარიში „მოიცავს აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების თავდასხმის შედეგად დაფიქსირებულ ადამიანის უფლებათა უხეშ დარღვევებს, მათ მიერ ჩადენილ სამხედრო დანაშაულებს, ასევე ფაქტობრივი მტკიცებულებები, მათ შორის ფოტო და ვიდეო მასალები“.
გთავაზობთ ამონარიდს ომბუდსმენის აპარატის მიერ მომზადებული ანგარიშიდან:
- „საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის დარღვევით აზერბაიჯანელმა სამხედროებმა მიზანმიმართულად მიაყენეს პირდაპირი დარტყმა მშვიდობიანი მოსახლეობის და სასიცოცხლო მნიშვნელობის სამოქალაქო ინფრასტრუქტურას.
- 14 სექტემბერს სიუნიქის რაიონის ნორავანის თემში აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების მიერ ნაღმის აფეთქების შედეგად ერთი მშვიდობიანი მოქალაქე (ხ.გ. დაბადებული 1994 წ.) დაიღუპა, დაშავდა რვა მშვიდობიანი მოქალაქე.
- მინიმუმ 7600 ადამიანი იძულებული გახდა დაეტოვებინა სახლები გეღარქუნიკის, სიუნიქისა და ვაინაძორის რეგიონებში. ზოგიერთი მოქალაქის ევაკუაცია ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო ვერ მოხერხდა.
- აზერბაიჯანული აგრესიის გამო ხალხი იძულებული გახდა დაეტოვებინა სახლები, დაეტოვებინათ პირადი ნივთები, დოკუმენტები და შინაური ცხოველები.
- მხოლოდ სოტკის თემში 200 სახლი დაზიანდა, აქედან 50 მთლიანად დაინგრა.
- აზერბაიჯანელი სამხედროები სასწრაფო დახმარების მანქანებსაც ესროდნენ.
- მათ განზრახ გაუხსნეს ცეცხლი სომეხი და უცხოელი ჟურნალისტების ჯგუფს, რასაც მსხვერპლი არ მოყოლია.
- დაირღვა ბავშვთა უფლებები სიცოცხლის, ჯანმრთელობის, უსაფრთხო და დაცულ გარემოში ცხოვრების, ოჯახური ცხოვრებისა და რიგი სხვა უფლებების შესახებ.
- ბავშვებს ჩამოერთვათ განათლების უფლება – სკოლები და საბავშვო ბაღები ზოგიერთ შემთხვევაში პირდაპირი სამიზნეები იყო.
- დაირღვა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებები, მათ შორის სიცოცხლის, უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის დაცვის უფლებები, რაც საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლისა და ჟენევის კონვენციებითაა განსაზღვრული.
- დაზიანდა სასიცოცხლო ინფრასტრუქტურის ობიექტები, კერძოდ, გაზსადენები და მაღალი ძაბვის ელექტროგადამცემი ხაზები.
- დაიბომბა ქალაქ ჯერმუკის სანატორიუმი. როგორც ჩანს, ტურისტულ ქალაქზე თავდასხმა მიზნად ისახავდა ეკონომიკური ზიანის მიყენებას და ტურისტული პოტენციალის დაზიანებას.
- გარემოსთვის მიყენებული ზიანი: დაბომბვის გამო ხანძარი გაჩნდა იშხანასარის მინდვრებში, ვარდენის მთებში, ჯერმუკის ტყეებში“.
ომბუდსმენის ოფისი იუწყება, რომ მოხსენებაში მოყვანილია სომეხი სამხედროების წამებისა და არაადამიანური, ღირსების შემლახავი მოპყრობის, ასევე დაღუპულთა ცხედრების შეურაცხყოფის ფაქტები. ეს ფაქტები შეტანილია შესაბამის განყოფილებებში, რომლებიც არ ექვემდებარება საჯაროდ გამოქვეყნებას.
„ასევე მნიშვნელოვანია ფსიქოლოგიური მხარდაჭერა“
სიტუაციის შესწავლისას უფლებადამცველები შეხვდნენ სახელმწიფო დაწესებულებების თანამშრომლებს, რომლებმაც „საჭიროების ინვენტარიზაცია ჩაატარეს“ – განაცხადა უფლებადამცველმა ქრისტინე გრიგორიანმა. თუმცა იგი მიიჩნევს, რომ სახელმწიფო სტრუქტურები სათანადო ყურადღებას არ აქცევენ მოქალაქეებს ფსიქოლოგიური მხარდაჭერის კუთხით. ამასთან დაკავშირებით ომბუდსმენის ოფისი „აქტიურად მუშაობს ფსიქოლოგთა ჯგუფის მობილიზებაზე.”
„ჩვენ ხშირად ვაკეთებთ აქცენტს მატერიალურ ინფრასტრუქტურაზე, მაგრამ ადამიანების ფსიქოლოგიური მდგომარეობა ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია“, – თქვა გრიგორიანმა.
„პატიმრების შესახებ ინფორმაცია წითელ ჯვარს გადაეცემა“
სექტემბრის საომარი მოქმედებების შემდეგ აზერბაიჯანში ახალი სომეხი ტყვეები გამოჩნდნენ. ომბუდსმენის თქმით, მათი ახლობლების მიერ მიწოდებული ინფორმაციით და ადვოკატების მიერ გაწეული სამუშაოს შედეგად, იდენტიფიცირებულია 16 სამხედრო მოსამსახურე.
„ჩვენ დაუყოვნებლივ გავუგზვნეთ ინფორმაცია წითელ ჯვარს, გავუზიარეთ ჩვენი მონაცემები სომხეთის წარმომადგენლის ოფისს საერთაშორისო სამართლებრივ საკითხებში, რათა მან მიმართოს ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს გადაუდებელი ზომების მისაღებად“, – განაცხადა ქრისტინე გრიგორიანმა.
ომბუდსმენის თქმით, პატიმართა რაოდენობის შესახებ მონაცემები შეიძლება სწრაფად შეიცვალოს და ახალი ვიდეო და მტკიცებულებები გამოჩნდეს.
„დამყარდა კონტაქტი აზერბაიჯანელ კოლეგასთან“
გამომდინარე იქიდან, რომ ომბუდსმენის ოფისმა უამრავი ინფორმაცია მიიღო ჰუმანიტარულ პრობლემებზე, ქრისტინე გრიგორიანი დაუკავშირდა აზერბაიჯანის ადამიანის უფლებათა კომისარს.
„შემაშფოთებელი ფაქტები წარმოვადგინე და ვთხოვე საუბარი, დისკუსია, რაიმე სახის კომუნიკაცია. თუმცა პასუხი ჯერ არ მაქვს“, – ამბობს გრიგორიანი.
„განსაკუთრებული სისასტიკის ფაქტები გადაეცა კომპეტენტურ ორგანოებს“
ქრისტინე გრიგორიანმა სომეხი სამხედრო ტყვეს წამებისა და სხეულის შეურაცხყოფის ამსახველი ფოტო და ვიდეოების შესახებაც ისაუბრა, რომლებიც ასევე აქტიურად ვრცელდებოდა სოციალურ ქსელებში.
“ვიდეო, რომელზეც კომენტარი გააკეთეს მედიცინის სპეციალისტებმა, უკვე გაეგზავნა გაეროს და ევროპის საბჭოს შესაბამის კომისიებსა და სამუშაო ჯგუფებს. მე ვაგრძელებ მუშაობას ამ მიმართულებით, რათა სათანადო შეფასება მივიღო”, – განაცხადა უფლებადამცველმა.
ომბუდსმენმა მოუწოდა ჟურნალისტებს და სოციალური მედიის მომხმარებლებს, წაშალონ მსგავსი ვიდეოები თავიანთი პუბლიკაციებიდან და გვერდებიდან, რათა “არ დაეხმარონ სიძულვილის აზერბაიჯანულ პროპაგანდას“.
ომბუდსმენი ირწმუნება, რომ აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების ქმედებები არის დოკუმენტირებული, გაანალიზებული და წარდგენილი საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის. იგივე მასალები გამოსაძიებლად გადაეცათ სომხეთის სამართალდამცავ ორგანოებსაც.
