შეუმდგარი საჰაერო თავდაცვის სისტემა

საქართველო და სომხეთი (მეზობელი სახელმწიფოები, რომლებმაც რეგიონული უსაფრთხოების განსხვავებული სისტემები აირჩიეს) დეკლარირებული განზრახვის შესაბამისი საჰაერო თავდაცვის სისტემების მოწყობას ვერ ახერხებენ.

საქართველო, რომელმაც ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი (ეს დოკუმენტი ძალაში ა.წ. 1 ივლისს შევიდა), ცდილობს, თავისი უსაფრთხოება ევროატლანტიკური სტანდარტების შესაბამისად უზრუნველყოს. საქართველოში ნატოს სასწავლო ცენტრის გახსნისა და მრავალი ერთობლივი სწავლების პარალელურად, ქვეყანაში გადაწყვიტეს, საჰაერო თავდაცვის სფეროც დასავლურ კალაპოტში გადაიტანონ.

ექსპერტებმა აღნიშნეს, რომ დასავლური საჰაერო თავდაცვის სისტემების სამხრეთ კავკასიაში გამოჩენამ, შესაძლოა, რეგიონის თავდაცვის სისტემა მთლიანად შეცვალოს. ამჟამად სამხრეთ კავკასიაში მხოლოდ რუსული წარმოების საჰაერო სისტემები არსებობს. და სულაც არ არის შემთხვევითი, რომ ნატოს წევრი ქვეყნებისგან საჰაერო თავდაცვის სისტემების შეძენის ფაქტს გააფთრებული წინააღმდეგობა გაუწიეს არამხოლოდ რუსეთში, არამედ საქართველოშიც. ნატოს საჰაერო თავდაცვის სისტემის საქართველოში დანერგვის მცდელობის გამო, ირაკლი ალასანიამ თავდაცვის მინისტრის პოსტი დაკარგა.

თავდაცვის ამჟამინდელი მინისტრი, თინა ხიდაშელი აღნიშნავს, რომ ყველაფერს გააკეთებს იმისთვის, რომ საქართველოს გეგმები შესრულდეს და ქვეყნის არმია დასავლური ტიპის საჰაერო თავდაცვის სისტემით აღიჭურვოს.

მინისტრმა განაცხადა, რომ საჰაერო თავდაცვის სისტემების ტექნიკური საშუალებებით საქართველოს უზრუნველყოფს საფრანგეთი. რაკეტსაწინააღმდეგო სისტემების მიღება 2017 წლის იანვარში იგეგმება. შეგახსენებთ, რომ 2015 წელს თბილისმა ხელი მოაწერა ხელშეკრულებებს, რომელთა მიხედვით, ქართული არმია სარაკეტო სისტემებისა და სახმელეთო რადარებს მიიღებს. პირველი შეთანხმება თავდაცვის სამინისტრომ ფრანგულ-ამერიკულ კომპანია ThalesRaytheonSystems-თან (TRS) დადო, მეორე კონტრაქტი კი ფრანგულ კომპანია MBDA-სთან გააფორმა.

wikipedia

საქართველოში ახლაც არ არიან დარწმუნებულნები, რომ სამხრეთ კავკასიაში ფრანგული საჰაერო თავდაცვის სისტემები გამოჩნდება. ბევრი ექსპერტი მიიჩნევს, რომ რუსეთთან ურთიერთობის დალაგების მომხრეები (მ.შ. საქართველოს ფარული “მმართველი”, ბიძინა ივანიშვილი) ამ შეთანხმების დამუხრუჭებას შეეცდებიან.

მაგრამ 8-9 ივლისს დაგეგმილ ვარშავის სამიტზე საქართველომ ნატოსგან, შესაძლოა, მხარდაჭერის ახალი პროგრამა მიიღოს, რაც სიტუაციას მკვეთრად შეცვლიდა. საქართველოს ევროატლანტიკურ პარტნიორ ქვეყნად აღიარებენ, და ამის დასტურად ისიც გამოდგება, რომ 6 ივლისს აშშ-ს სახელმწიფო მდივანი, ჯონ კერი თბილისს ეწვია.

 საგულისხმოა, რომ საქართველოს მხრიდან თავდაცვის დასავლური სისტემების შეძენის პარალელურად, რუსეთმა სომხეთის საჰაერო თავდაცვის სისტემის “პრივატიზაცია” დაიწყო. ექსპერტები ვერაფერს ამბობენ იმაზე, თუ რამდენად ურთიერთგანმაპირობებელია ეს ორი პროცესი, თუმცა, აშკარაა, რომ რუსეთი ცდილობს, “თავი ქუდში ჰქონდეს” იმ შემთხვევისთვის, თუკი საქართველოში ფრანგული თავდაცვის სისტემები მაინც გამოჩნდება, ანდა თბილისს ნატოს წევრობის კანდიდატად დაასახელებენ.

თუმცა, მოსკოვის მცდელობა, გაეერთიანებინა სომხეთისა და რუსეთის საჰაერო თავდაცვის სისტემები, უფრო ზუსტად კი – სომხეთის საჰაერო თავდაცვის სისტემაზე დაემყარებინა კონტროლი, ასევე არ იყო იოლი. მიუხედავად იმისა, რომ საერთო საჰაერო თავდაცვის სისტემის დაჯგუფების შექმნის შეთანხმებას ხელი 2015 წლის დეკემბერში მოეწერა, 2016 წლის ივლისში სომხეთის პარლამენტმა ამ დოკუმენტის რატიფიცირება ძლივს მოახერხა.

პარლამენტში მრავალჯერ გაისმა გაფრთხილება იმასთან დაკავშირებით, რომ ყარაბაღის კონფლიქტის გამწვავების შემთხვევაში, სომხეთს საკუთარი საჰაერო სივრცის გაკონტროლების საშუალება არ ექნება. საბოლოოდ ამ არგუმენტებმა შედეგი არ გამოიღო და 131 დეპუტატიდან 102-მა სომხური და რუსული საჰაერო თავდაცვის სისტემების გაერთიანებას დაუჭირა მხარი. ამ გადაწყვეტილების წინააღმდეგ მხოლოდ 8 პარლამენტარმა მისცა ხმა.

militaryphotos.net

მანამდე რუსეთი და ზოგიერთი სომეხი ექსპერტი ცდილობდნენ, სომხეთის და რუსეთის საჰაერო თავდაცვის სისტემების გაერთიანების სარგებლიანობა დაემტკიცებინათ და აღნიშნავდნენ, რომ ერევანს რუსული საჰაერო თავდავის დაზვერვითი პოტენციალის გამოყენება შეეძლება, თუმცა სხვა ექსპეტებმა ამ არგუმენტებს “სასაცილო” უწოდეს.

გაზეთ Lragir.am-ის მიმომხილველი, აკოფ ბადალიანი მიიჩნევს, რომ სომხეთსა და საქართველოს შორის უფსკრული იზრდება და ეს იმას უკავშირდება, რომ ორმა ქვეყანამ განსხვავებული ინტეგრაციული გაერთიანებები აირჩია. მისი აზრით, ამ უფსკრულის გაღრმავებას, შესაძლოა, სომხეთ-საქართველოს საზღვარზე არასასურველი მოვლენები მოჰყვეს.

militaryphotos.net

სომეხი ექსპერტების საზოგადოებაში კარგად ხვდებიან იმას, რომ სომხეთი რუსეთის რეგიონული პოლიტიკის პოლიგონი ხდება და საქართველოს “მტრად” გადაქცევის რისკსაც აცნობიერებენ. შეთანხმების რატიფიცირებამდე, რუსეთთან საერთო საჰაერო თავდაცვის სისტემის შექმნის გადაწყვეტილების წინააღმდეგ საპროტესტო აქციებიც კი გაიმართა. განსაკუთრებული პროტესტი გამოიწვია იმან, რომ სომხეთის საჰაერო სივრცის დაცვის საკითხების მარეგულირებელი ორგანო რუსულმა მხარემ უნდა მართოს.

4 ივლისს ერევანში “კოლექტიური უსაფრთოების შეთანხმების ორგანიზაციის” (კუშო) საგარეო საქმეთა მინისტრების საბჭოს სხდომა გაიმართა, რომელზეც “კუშოს” 2025 წლამდე განვითარების კონცეფცია მოიწონეს. ეს კონცეფცია შესაძლოა, დამტკიცდეს აღნიშნული ორგანიზაციის სამიტზე, რომელიც ოქტომბერში, ვლადიმირ პუტინის მონაწილეობით ერევანში გაიმართება. როგორც რუსეთის წარმომადგენელი “კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციაში”, ვიქტორ ვასილიევი აღნიშნავს,  შესაძლოა, კონცეფციაში “ნატო”  “კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციისთვის” საფრთხედ აღიარონ.

 ასევე შესაძლებელია, რომ ნატოს 8-9 ივლისის სამიტზე ევროატლანტიკური ალიანსის წევრებმა, თავის მხრივ, რუსეთი აღიარონ საფრთხედ – არა “კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაცია”, არამედ კონკრეტულად რუსეთი. მაგრამ, როგორც ჩანს, ერევანი თანახმაა, რომ რუსეთთან ერთად იქცეს ნატოს მტრად. ასეთ შემთხვევაში კი, ორი მეზობელი ქვეყანა – სომხეთი და საქართველო – ბარიკადების სხვადასხვა მხარეს აღმოჩნდება.

გამოქვეყნდა: 07.07.2016