სომხეთი-რუსეთი: ბუნებრივი აირით გამთბარი გრძნობები
მენეჯმენტი საოცარი მეცნიერებაა, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ენერგეტიკის (კერძოდ კი – გაზის) სფეროს შეეხება. ერთი და იგივე გარემოება შესაძლოა, ტარიფების შემცირების მიზეზადაც იქცეს, და ფასების ზრდაც გამოიწვიოს.
2017 წლის 1-ლი იანვრიდან სომხეთში ახალი, შედარებით დაბალი ტარიფი დაწესდა.
[yes_list]
- რიგითი აბონენტებისთვის, რომლებიც ყოველთვიურად 10 ათას კუბურ მეტრზე ნაკლებ ბუნებრივ აირს მოიხმარენ, „გაზპრომ არმენია“ ახალი ტარიფი დააწესა, რომელიც 139 დრამით (დაახლოებით 29 ცენტით) განისაზღვრება. ამჟამად ერთი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირი 146,7 დრამი (30 ცენტი) ღირს.
- სოციალურად დაუცველი მოსახლეობისათვის ტარიფი 100 დრამით (დაახლოებით 20 ცენტი) განისაზღვრება.
- სიხარულის მიზეზი აქვთ მსხვილ მომხმარებლებსაც, რომლებიც ანგარიშსწორებას დოლარში ახდენენ.ყოველი 1000 კუბური მეტრის მოცულობის ბუნებრივი აირის გამოყენებისათვის მსხვილი ორგანიზაციები 242,1 დოლარს იხდიან.გადამამუშავებელი კომპანიებისა და სასათბურე მეურნეობებისთვის ტარიფი კიდევ უფრო მცირე იქნება და 212 დოლარით განისაზღვრება.
- გადამამუშავებელი კომპანიებისა და სასათბურე მეურნეობებისთვის ტარიფი კიდევ უფრო მცირე იქნება და 212 დოლარით განისაზღვრება.
[/yes_list]
სომხეთში გაზის ერთადერთი კომპანიაა – რუსული „გაზპრომის“ შვილობილი „გაზპრომ არმენია“, რომელიც სომეხი მომხმარებლებისათვის ბუნებრივი აირზე დაწესებული ტარიფების გადახედვის ინიციატივით გამოვიდა და 2016 წლის 2 ნოემბერს საზოგადოებრივი მომსახურეობების მარეგულირებელ კომისიას შესაბამისი განცხადებით მიმართა.
რატომ სურს „გაზპრომ არმენიას“, რომ გაზის ტარიფები საკუთარი ინიციატივით შეამციროს?
ამის გასაგებად უნდა გავეცნოთ ისტორიას, რომელიც ნამდვილად იმსახურებს იმას, რომ მოვყვეთ.
ბაზარი რომელიც მცირდება
რაც არ უნდა უცნაური იყოს, ძირითად მიზეზად იქცა მოხმარების მოცულობის შემცირება, რომლის შედეგადაც კომპანიის შემოსავლებიც შემცირდა. არცახში გამართულ პრესკონფერენციაზე პრემიერმინისტრმა კარენ კარაპეტიანმა აღნიშნა, რომ არსებობს ბაზრის შემცირების პრობლემა.
ხელისუფლებამ მოლაპარაკებები გამართა „გაზპრომ არმენიასთან“ და ამ დიალოგის შედეგად მხარეები იმ დასკვნამდე მივიდნენ, რომ ფასის შემცირება მოხმარების ზრდას გამოიწვევდა და, შესაბამისად, შემოსავლებიც გაიზრდებოდა.
საქმე გვაქვს მოთხოვნის კლასიკურ კანონთან, რომელიც ეკონომიკის ფაკულტეტის პირველი კურსის სტუდენტებმაც კი უნდა იცოდნენ. უცნაურია ის, რომ რამდენიმე თვის წინ სომხეთის ენერგეტიკული ბლოკზე პასუხისმგებელ ფუნქციონერებს ეს კანონი არ ახსოვდათ.
2016 წლის სექტემბრის დასაწყისში „გაზპრომმა“ ბუნებრივი აირის მიწოდების ფასი შეამცირა და 1000 კუბური მეტრი გაზის ფასი 165 დოლარი გახდა (უწინდელი 189 დოლარის ნაცვლად) თუმცა, კომპანია „გაზპრომ არმენიამ“ უარი თქვა მოსახლეობისთვის ტარიფების შემცირებაზე და აღნიშნა, რომ ძლივს შეძლო დრამის გაუფასურების შედეგად მიღებული დანაკარგების კომპენსირება.
ბოლო ორი წლის მანძილზე სომხეთში გაზის მოხმარება მართლაც შემცირდა. 2016 წლის პირველი 9 თვის მანძილზე ბუნებრივი აირის მოხმარების მაჩვენებელი 1 მილიარდ 117,6 მილიონი კუბური მეტრით განისაზღვრა – მაშინ, როდესაც 2014 წელს ეს მაჩვენებელი 1 მილიარდ 317,1 მილიონ კუბურ მეტრს შეადგენდა. აშკარაა, რომ 2014 წლის შემდეგ მოხმარება მცირდება და, მასთან ერთად, შემოსავალიც კლებულობს. ეს იყო ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც კომპანიამ უარი თქვა ტარიფების შემცირებაზე.
გამოიწვევს თუ არა ტარიფების შემცირება მოსალოდნელ ეფექტს – მოხმარების მოცულობის ზრდას?
ჯერჯერობით ეს შეკითხვა უპასუხოდ რჩება
სავსებით შესაძლებელია, რომ ამ ცვლილებამ კიდევ უფრო მეტად შეამციროს კომპანიის ფინანსური ბრუნვა, იმიტომ რომ გაზის მოხმარება არა მხოლოდ ფასებზე, არამედ მრავალ სხვა ფაქტორზეცაა დამოკიდებული (მოსახლეობის რაოდენობა, მსყიდველობითუნარიანობა, ბენზინის ფასები, ამინდი და ა.შ.).
კარენ კარაპეტიანის პრემიერმინისტრად დანიშვნის შემდეგ, მხოლოდ თვე-ნახევრის მანძილზე, ბენზინის ფასი 8%-ით შემცირდა.
1 ლიტრი „რეგულარის“ მარკის ბენზინის ფასი 380 დრამიდან (80 ცენტი) ჯერ 360 დრამამდე (76 ცენტი), შემდეგ კი 350 დრამამდე (74 ცენტი) შემცირდა.
თუკი ბენზინის ფასი ასეთი ტემპით გააგრძელებს შემცირებას, გაზგასამართ სადგურებზე ბუნებრივი აირის მომხმარებელთა რიცხვი შემცირდება, რაც „გაზპრომ არმენიას“ შემოსავლებს შეამცირებს.
უფასო ყველი სათაგურში?
აშკარაა, რომ „გაზპრომ არმენია“ რისკზე მიდის. კომპანიაში ამტკიცებენ, რომ ტარიფის შესამცირებლად საკმარისი რესურსები გააჩნიათ. მაგალითად, მოლაპარაკებების შედეგად შესაძლებელია, რომ საქართველოზე გამავალი ტრანზიტის ღირებულება შემცირდეს.
საქართველოსა და რუსეთს შორის გამართული ორწლიანი მოლაპარაკებების შედეგად 2017 წლიდან საქართველო, როგორც სატრანზიტო ქვეყანა, ანაზღაურებას არა ნავთობპროდუქტების, არამედ ფულის სახით მიიღებს, რამაც წესით საქართველოს გავლით სომხეთში გამოგზავნილი გაზის ფასი უნდა შეამციროს.
ამას გარდა, უნდა აღინიშნოს, რომ „გაზპრომ არმენია“ აპირებს, საკუთარი საკრედიტო ვალდებულებების რესტრუქტურიზაცია მოახდინოს და ამ გზით ვალების გადახდის დღის წესირგი შეიმსუბუქოს.
მეტიც, თუკი ეს ღონისძიებაც არ იქნება საკმარისი, რუსული „გაზპრომი“აღნიშნავს, რომ მზადაა რისკები საკუთარ თავზე აიღოს და შესაძლო დანაკარგები აანაზღაუროს.
სწორედ ეს აღელვებს ყველაზე მეტად სომხეთის მოსახლეობას და ხელს უშლის, მთელი გულით იზეიმოს ის, რომ გაზი იაფდება.
საქმე ისაა, რომ წარსულში, იაფი ბუნებრივი აირის სანაცვლოდ, სომხეთმა „გაზპრომს“ არაერთი უმნიშვნელოვანესი ენერგეტიკული ობიექტი დაუთმო:
[yes_list]
- რაზდანის ჰესის მე-5 ენერგობლოკი,
- სომხეთ-ირანის გაზსადენი,
- და ასევე სომხეთის წილი ყოფილ „არმროსგაზპრომში“ (რომელსაც ამის შედეგად სახელი გადაერქვა და „გაზპრომ არმენია“ ეწოდა).
[/yes_list]
ადამიანები, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ კულუარებში მიმდინარე პროცესებში ერკვევიან და ანალიზის გაკეთების უნარი გააჩნიათ, გაზის ფასების შემცირებასთან დაკავშირებით დასმულ შეკითხვებზე მრავალმნიშვნელოვნად იღიმებიან და გვირჩევენ, ათიოდე დღის წინ ევრაზიის განვითარების ბანკის ინტეგრაციული კვლევების ცენტრის მიერ ჩატარებული გამოკითხვის შედეგებს გავეცნოთ, რომელიც იმავე 2016 წლის ნოემბერში გამოქვეყნდა.
ზემოაღნიშნული პუბლიკაციის მიხედვით, სომხეთში რუსეთს მეგობრულად განწყობილ ქვეყნად აღქმის მაჩვენებელი 17 პუნქტით შემცირდა.
მცირე ხნის წინ კი სომხეთის ხელისუფლებამ ევროკავშირს განსაკუთრებული პირობებით ასოცირების ხელშეკრულების დადების შესაძლებლობის განხილვა შესთავაზა.
გამოდის, რომ რუსეთის სიყვარული კი არ გამძაფრდა სომხეთის მიმართ, არამედ სომხეთის გაუგრილდა გრძნობები რუსეთთან მიმართებით. და ახლა რუსები ამ გაგრილებული გრძნობების გათბობას ცდილობენ. ძირითადად, გაზის საშუალებით.
