სომხური ბანკები Мир-ის ბარათებს 30 მარტიდან აღარ იღებენ. Мир-ის სისტემის მეშვეობით ტრანზაქციებს მხოლოდ ვითიბი სომხეთის ბანკი აგრძელებს, რომელიც რუსული VTB-ის შვილობილი ბანკია.
“Мир” არის რუსეთის ეროვნული გადახდის სისტემა, რომელიც სომხეთის ბაზარზე 2017 წლიდან გამოჩნდა. თებერვალში ის ამერიკის შეერთებული შტატების ყურადღების ცენტრში მოექცა, როდესაც ვაშინგტონმა განაცხადა, რომ მისი დახმარებით “რუსეთი გვერდს უვლის სანქციებს და ინარჩუნებს კავშირებს საერთაშორისო ფინანსურ სისტემასთან“.
კომერციულმა ბანკებმა შეწყვიტეს თანამშრომლობა Мир-ის სისტემასთან სანქციების ქვეშ მოხვედრის რისკების შიშით. სომხეთის ბანკების კავშირის განცხადების თანახმად, საუბარია აშშ-ს საგარეო აქტივების კონტროლის დეპარტამენტის სანქციების პაკეტზე, რომელიც თებერვალში იქნა მიღებული. სომხეთის ცენტრალურმა ბანკმა ოფიციალურად განაცხადა, რომ კომერციული ბანკები დამოუკიდებლად წყვეტენ, რომელ გადახდის სისტემებთან ითანამშრომლონ – რისკის მართვის სტრატეგიიდან გამომდინარე.
სომეხი ეკონომისტები ვარაუდობენ, რომ ამ გადაწყვეტილებამ შესაძლოა სერიოზული დარტყმა მიაყენოს ქვეყნის ეკონომიკას. მეორე მხრივ, ისინი ამას „მცირე ბოროტებად“ თვლიან, ვინაიდან ზოგადი საერთაშორისო პრინციპების უგულებელყოფის შემთხვევაში ზიანი შეიძლება უფრო მნიშვნელოვანი იყოს.
ამ გადაწყვეტილების კომენტირებისას, რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა დმიტრი პესკოვმა განაცხადა, რომ Мир-ის ბარათების მომსახურებაზე უარის თქმის გადაწყვეტილებას რუსეთის ფედერაციის წინააღმდეგ „არამეგობრულ“ ნაბიჯად არ მიიჩნევს.
“დარწმუნებული ვარ, რომ ეს არის უპრეცედენტო სანქციების ზეწოლის შიში, რომელსაც შეერთებული შტატები ახორციელებს სომხეთზე.” – განაცხადა პესკოვმა.
კომენტარები
სომხური ბანკები უბრალოდ ცდილობენ აირიდონ დასავლური სანქციები, ამბობს ეკონომისტი სურენ პარსიანი.
ამავე დროს, ის ხაზს უსვამს, რომ სომხეთი კვლავაც დიდად არის დამოკიდებული რუსეთის ეკონომიკაზე, რამაც შესაძლოა “კრიზისამდე მიგვიყვანოს.”
რუსეთ-უკრაინის ომამდე ყოველწლიურად დაახლოებით 1 მილიარდი დოლარი ირიცხებოდა რუსეთიდან სომხეთში, ამბობს პარსიანი, მაგრამ 2023 წელს მხოლოდ ფიზიკურმა პირებმა რუსეთიდან სომხეთში გადარიცხეს თითქმის $3,9 მილიარდი.
“ამ 3,9 მილიარდიდან 3,1 მილიარდი გადაირიცხა კომერციული მიზნებისთვის, ანუ გადმორიცხეს რუსეთის ფედერაციის ფიზიკურმა პირებმა, რომლებმაც სომხეთში შეიძინეს საქონელი და ტანსაცმელი. რა თქმა უნდა, ამ 3,1 მილიარდის მნიშვნელოვანი ნაწილი Мир–ის ბარათებით გადაირიცხა“, – განმარტა ეკონომისტმა.
მისი აზრით, ამ ბარათების გამოყენებით სომხეთში აღორძინდა ვაჭრობა და საჯარო მომსახურება.
“Мир-ის ბარათების მიმართ სანქციების გამკაცრება ყოველდღიურად ხდება. რა თქმა უნდა, სომხური ბანკები ამ პროცესს ვერ ჩამორჩებოდნენ და დასავლეთის ზეწოლის ქვეშ, კომერციული ბანკები სომხეთში აცხადებენ, რომ წყვეტენ ამ ბარათებით მომსახურებას“, – ამბობს პარსიანი.
Мир–ის გადახდის სისტემის ბარათებით ტრანზაქციების შეწყვეტამ შესაძლოა გართულებები გამოიწვიოს სომეხი ექსპორტიორი ბიზნესმენებისთვის, მიიჩნევს ეკონომისტი აგასი თავადიანი.
მისი თქმით, სომხური ექსპორტის 43 პროცენტი რუსეთში მიდის, ამიტომ სომეხ ბიზნესმენებს, შესაძლოა, პრობლემები შეექმნათ:
“პრობლემა ის არის, რომ რუსეთი ახლა მოწყვეტილია გლობალურ ფინანსურ სისტემებს – საერთაშორისო ბარათები იქ არ მუშაობს. ეს დამატებით სირთულეებს შეუქმნის სომეხ ბიზნესმენებს და გამოიწვევს გვერდითი ხარჯების ზრდას“.
აგასი თავადიანი აფრთხილებს ბანკებს, რომ ამ გადაწყვეტილების შედეგად, რუსულ ბაზარზე მომუშავე ბევრ ბიზნესმენს მოუწევს ბანკების დატოვება და VTB-სომხეთის მომსახურებით სარგებლობა.
ეკონომისტი თვლის, რომ სომხური ბანკები „ორ ცეცხლს შორის“ აღმოჩნდებიან:
“ერთი მხრივ, ისინი იძულებულნი არიან უარი განაცხადონ Мир–ის ბარათების სერვისზე, რაც გამოიწვევს ზემოაღნიშნულ პრობლემებს. მეორე მხრივ კი, ამ ბარათების შემდგომი მომსახურება მათ დასანქცირებას გამოიწვევს“.
ეკონომისტის შეფასებით, სომხეთში Мир-ის ბარათების მომსახურების შეწყვეტამ შესაძლოა უარყოფითი გავლენა იქონიოს შიდა ვაჭრობაზეც:
“2022 წელს სომხეთში 130 ათასამდე ადამიანი ჩავიდა რუსეთიდან, ახლა მათი უმეტესობა დაბრუნდა რუსეთში ან გადავიდა სხვა ქვეყნებში, სადაც უკეთესი პირობებია. სომხეთში არსებული ვითარება გაართულებს ფულადი გზავნილების და საბანკო ოპერაციების განხორციელებას, რამაც შესაძლოა გადაადგილების დამატებითი გადინება გამოიწვიოს.“
