Հայաստանի ընդդիմությունը դուրս է գալիս փողոց. կլինի՞ երկրորդ «թավշյա հեղափոխություն»
ՀՀ խորհրդարանական ընդդիմության փողոցային ակցիաները
Հայաստանի ընդդիմությունը հայտարարեց, որ երկուշաբթի օրը՝ ապրիլի 25-ից, մշտական փողոցային ակցիաներ է սկսելու՝ պաշտպանելու Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը իշխանությունների «ապաշնորհ» քաղաքականությունից։ Շարժումը սկսվեց ապրիլի սկզբին խորհրդարանական երկու ընդդիմադիր խմբակցությունների համատեղ ակցիայով՝ ի պաշտպանություն Լեռնային Ղարաբաղի: Նրանց ղեկավարները հայտարարեցին, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը վարում է «տարածքներ հանձնելու և խաղաղություն մուրալու արատավոր քաղաքականություն»՝ փոխարենն առաջարկելով ուժեղացնել պաշտպանական կարողությունները։
Հետո նրանց գործողությունները բաժանվեցին, ընդդիմադիրները բացատրեցին, որ իրենք ապակենտրոնացված պայքար են տանելու։ Սակայն նրանք մեկ նպատակ ունեն՝ ժողովրդին դուրս բերել փողոց և ստիպել իշխանություններին հեռանալ։ Սա նույն սկզբունքն է, որը 2018 թվականին իշխանափոխության համար ընտրել էր «թավշյա հեղափոխության» առաջնորդ, այն ժամանակ ընդդիմադիր Նիկոլ Փաշինյանը։
Այսօրվա ընդդիմությունը բաժանված է երկու թևի։ Մեկը գլխավորում է հեղափոխության արդյունքում իշխանությունը կորցրած նախկին նախագահ և վարչապետ Սերժ Սարգսյանը։ Երկրորդ թևն ասոցացվում է նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հետ։
Ընդդիմության առաջնորդները միաժամանակ պնդում են, որ իրենք պայքարում են ոչ թե իշխանության գալու, այլ գործող իշխանությանը հեռացնելու համար։ Գլխավորն այն է, որ առայժմ հայտնի չէ, թե կոնկրետ ինչ է առաջարկում ընդդիմությունը ներկայիս իշխանության քաղաքականության փոխարեն։
Հայաստանի վարչապետի՝ ընդդիմադիր ակտիվ գործողությունների մեկնարկի առիթ դարձած հայտարարությունը, Փաշինյանի ելույթի գնահատականը, պայքարի դուրս եկած ուժերն ու նրանց շարժման մասին կարծիքները սոցիալական ցանցերում։
Ամեն ինչ սկսվեց Փաշինյանի հայտարարությունից
Հասարակության մեջ բողոքի ալիքի ու տարակուսանքի պատճառ դարձավ Հայաստանի վարչապետի՝ ապրիլի 13-ին խորհրդարանի ամբիոնից հնչեցրած հայտարարությունը։ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, միջազգային հանրությունն ակնկալում է, որ Հայաստանը կճանաչի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը և հայկական կողմը կիջեցնի Լեռնային Ղարաբաղի «կարգավիճակի նշաձողը»։
Այս հայտարարությունը քննադատության արժանացավ ոչ միայն ընդդիմության, այլև փորձագիտական հանրության մեծ մասի կողմից։ Երկրում կրկին սկսեցին խոսել «Հայաստանի շահերին դավաճանելու» և Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ «վարչապետի՝ տարածքներ հանձնելու պայմանավորվածության» մասին։
Քաղաքագետները բացատրեցին, որ «նշաձողի իջեցումը» ենթադրում է կարգավիճակ Ադրբեջանի կազմում։ Ինքը՝ վարչապետը, չի հստակեցրել, թե ինչ է թաքնված այս խոսքերի հետևում։
Նախկին արտգործնախարար Արա Այվազյանը լրագրողների հետ զրույցում ասել է, որ մինչև անցած տարվա մայիսի վերջը միջազգային հանրությունը նման ակնկալիքներ չուներ․
«Իմ ժամանակ նման բան չի եղել։ Եթե հիշում եք, եղան մի քանի հայտարարություններ համանախագահողների կողմից [ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի՝ 2020 թվականի պատերազմից առաջ ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման բանակցությունների միջնորդների], մասնավորապես՝ դեկտեմբերի 3-ին և ապրիլի 13-ին։ Կարծում եմ, որ այն շեշտադրումները, որ այնտեղ արված էին, լիովին համապատասխանում էին մեր ազգային ու պետական շահերին»։
Փաշինյանի պատասխանը քննադատություններին
Իր հասցեին հնչած քննադատություններին ի պատասխան Փաշինյանն ասաց, որ հասարակության մեջ սխալ տպավորություն է ստեղծվել, իր հայտարարությունը չի ենթադրում հայերի դուրսբերում Ղարաբաղից.
«Մենք ասում ենք, որ մարդիկ չպետք է լքեն Ղարաբաղը, նրանք պետք է ապրեն Ղարաբաղում, ունենան իրավունքներ, ազատություններ, կարգավիճակ»։
Վարչապետի խոսքով՝ իր քաղաքական մոտեցումը հնարավորություն կտա ժողովրդին հանել «մատաղացուի» կարգավիճակից.
«ՀՀ-ն ինքնիշխան պետություն է, և մենք պետք է բան որոշելու իրավունքը վերադարձնենք մեզ․ մենք երկիր ենք, ախոռ չենք։ Մենք քաղաքացի ենք, մատաղացու գառ չենք, որ տարբեր տեղերում որոշեն՝ ոնց և ինչքան մեզ մորթեն, ոնց և ինչքան մեզ ներեն։ Մենք պետություն ենք, ազգ ենք, ինքնիշխան ենք։ Այո, մենք հպարտ ենք։ Արնածոր ենք, բայց ունենք ինքնասիրություն, և մենք թույլ չենք տա որոշելու մեր իրավունքը խլել մեզնից»։
Եվրամիությունն աջակցեց վարչապետին
Հասարակության մեջ ծագած կասկածները, թե արդյոք միջազգային հանրությունն ակնկալում է «նշաձողի իջեցում», փարատեց Հարավային Կովկասում ԵՄ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը։ Նա Հայաստանի վարչապետի հայտարարությունը գնահատեց որպես «կարևոր և հեռատեսական».
«Շատ մարտահրավերներ են մնում համապարփակ կարգավորման ճանապարհին, բայց կարևոր է առաջ շարժվելը: Արդար խաղաղության որոնման գործում Հայաստանն ունի ԵՄ աջակցությունը»,- գրել էր դիվանագետը Twitter-ում։
Նստացույցը կփոխարինվի այլ ակցիաներով
Ընդդիմադիր շարժման ակտիվ փուլը սկսվեց ապրիլի 17-ին, երբ Երևանի Ազատության հրապարակում նստացույց սկսեց ԱԺ ընդդիմադիր «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Արթուր Վանեցյանը։ Նա հայտարարեց, որ «չի պատրաստվում տուն վերադառնալ», քանի որ «կրիտիկական պահ է եկել», երբ ոչ հոդվածներով, ոչ սոցցանցային գրառումներով, ոչ ելույթներով ոչնչի հնարավոր չէ հասնել։ Հատկանշական է, որ նա իր ակցիան սկսեց Մոսկվա կատարած այցից հետո, թեև ինքը հերքում է այդ իրադարձությունների կապը։
Ընդդիմադիր գործիչը հայտարարեց, որ Փաշինյանի կառավարությունը պատրաստվում է անպաշտպան թողնել Արցախը, իսկ իր նպատակը այս մտադրությունները խափանելն է.
«Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը պատրաստվում է թողնել Արցախը, և սկսել են արդեն խոսել, քարոզել այն մասին, որ Արցախը կարող է լինել Ադրբեջանի կազմում: Եվ եթե Հայաստանի ներսում հիմա ընդվզում չլինի, եթե մենք չփորձենք հեռացնել Փաշինյանի իշխանությունը, այդ գործընթացն անպայման իրականանալու է»։
Այժմ Վանեցյանը հայտարարել է ապրիլի 25-ին պայքարի երկրորդ փուլի մեկնարկի մասին.
«Մենք բոլորս միասին դուրս ենք գալու փողոց և մեր մշտական գործողություններով, անհնազանդության ակցիաներով այնպիսի իրավիճակ ենք ստեղծելու այս իշխանությունների համար, որ նրանք ստիպված լինեն նահանջել, հրաժարվել իրենց կործանարար ծրագրից»։
«Պատիվ ունեմ» խմբակցության կազմում երկու կուսակցություն է՝ «Հայրենիք»-ը՝ Արթուր Վանեցյանի գլխավորությամբ, և «Հայաստանի Հանրապետական» կուսակցությունը՝ նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ։
«Հայաստան» խմբակցությունը մտադիր է «հեռացնել դավաճանական իշխանությանը»
Խորհրդարանի մեկ այլ ընդդիմադիր ուժ՝ «Հայաստան» խմբակցությունը ասոցացվում է նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հետ։ Այս քաղաքական ուժը գործում է «Պատիվ ունեմ»-ից առանձին, սակայն այս խմբակցությունուն վստահ են, որ իրենց մշակած գործողությունների ծրագիրն անխուսափելիորեն կբերի իշխանափոխության։
«Հայաստան» խմբակցության ներկայացուցիչ, խորհրդարանի փոխխոսնակ Իշխան Սաղաթելյանը տեսաուղերձ է հղել ժողովրդին.
«Մեր երկիրն այնպիսի իրավիճակում է, որ եթե այսպես շարունակվի, Հայաստանի և Արցախի համար հաջորդ փուլը կործանարար կլինի։ Մենք կանգնած ենք ոչ միայն մեր հայրենիքից տարածքային նոր զիջումների, այլև ընդհանրապես պետականության կորստի իրական վտանգի առաջ։ Հիմա գործելու ժամանակն է։
Հայտարարում եմ, որ մենք մեր ողջ թիմով, մեր բոլոր ռեսուրսներով, մեր հազարավոր հայրենակիցներով ու համախոհներով դուրս ենք գալիս փողոց պայքարի՝ ազգի համար կործանարար այս իշխանություններին հեռացնելու համար։ Սա պայքար չէ իշխանության համար, սա պայքար է հանուն հայկական Արցախի, հանուն պետականության, հանուն հայ ժողովրդի գոյության»։
Ղարաբաղյան պատերազմի մասնակիցների հացադուլը
Վանեցյանի նստացույցի մեկնարկի հաջորդ օրը 2020 թվականի Ղարաբաղյան պատերազմին մասնակցած երկու երիտասարդներ անժամկետ հացադուլ հայտարարեցին։ Նվեր Կիրակոսյանն ու Արթուր Ավագյանը հայտարարեցին, որ իրենց նպատակը Լեռնային Ղարաբաղն ու Հայաստանը պաշտպանելն է, և դրա համար մտադիր են «արթնացնել երիտասարդությանը խորը քնից»։
Նրանք ասացին, որ մտադիր չեն միանալ ընդդիմության կուսակցական պայքարին, իրենց որոշումը կայացվել է ԼՂ խորհրդարանի պատգամավորների հայտարարությունից հետո։
Դա կոչ էր Հայաստանի և Սփյուռքի «եղբայրներին ու քույրերին»՝ աջակցել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ինքնորոշման պայքարին և թույլ չտալ իջեցնել ԼՂ կարգավիճակի նշաձողը։
Իսկ Նվերի ու Արթուրի կոչին՝ ստորագրելու միջնորդագիր այն մասին, որ Արցախը երբեք Ադրբեջանի կազմում չի լինելու արձագանքեց 2200 մարդ, այդ թվում՝ Ղարաբաղյան պատերազմի միջով անցած քաղաքացիներ, զոհված զինվորների ծնողներ։
Ակցիան տևեց հինգ օր, այնուհետև մասնակիցները հայտարարեցին հացադուլի ավարտի մասին։
«Տեսնելով ստորագրած մարդկանց քանակը, տեսնելով այս հրապարակում կանգնած մարդկանց, ես և Արթուրը համարում ենք հացադուլի նպատակը, այն է՝ արթնացնել անկախության սրնդի ներկայացուցիչներին, այս փուլում կատարված։ Սակայն մենք գիտենք, որ նրանք շատ են, քան այստեղ հավաքվածները։ Մենք պետք է հանդիպենք և խոսնենք նաև նրանց հետ։ Այսպիսով, ես և Արթուրը որոշել ենք, որ մեր խոսքը չպետք է սահմանափակված լինի այստեղ նստելով»,- ասաց Նվեր Կիրակոսյանը։
Մեկնաբանություններ սոցցանցերում
Դեռևս դժվար է գնահատել՝ արդյոք ընդդիմությանը կհաջողվի բավարար համախոհներ ձեռք բերել, չնայած այն հանգամանքին, որ գործող վարչապետի ժողովրդականության վարկանիշը վերջին շրջանում նվազել է։ Փորձագետների կասկածն է հարուցում առաջին հերթին այն, որ իշխանափոխության կոչ անող ընդդիմությունը հենց այն «նախկիններն» են, որոնցից ժողովուրդը հրաժարվել է 2018 թվականին՝ սատարելով հեղափոխական Փաշինյանին։
Ի՞նչ են մտածում մարդիկ՝ ըստ սոցիալական ցանցերի մեկնաբանությունների․
«Արթուր Վանեցյանի ակցիայի հետևում Ռուսաստանն է։ Փաշինյանի ելույթը հակառուսական էր։ Նա Ռուսաստանի անունը չտվեց, բայց պարզ էր, թե որ երկրի մասին է խոսքը։ Ես Փաշինյանի խոսքերը հասկացա այնպես, որ Ռուսաստանը ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Հայաստանի համար տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններին, և մենք պետք է լինենք պետություն, այլ ոչ թե մատաղացու այլ պետությունների ձեռքում։ Ահա և Վանեցյանը սկսեց պայքարը։ Նա և իր գործընկերները մեկ նպատակ ունեն՝ անել այն, ինչ պետք է Կրեմլին»:
«Փաշինյանը հերթական անգամ հանեց դիմակն ու ցույց տվեց իր իրական դեմքը, բայց հազարավոր մարդիկ կան, որ շարունակում են զոմբիացած լսել նրա մանիպուլյացիաները։ Նա միշտ նույն բանն է ասում՝ ամեն ինչում նախկիններն են մեղավոր, իսկ ինքն անթերի է ու հայակապ է։ Դուրս եկեք փողոց, աջակցեք ստի դեմ պայքարին»։
«Երկու ընդդիմադիր ուժերն էլ ցանկանում են վերադառնալ իշխանության։ Նրանց ոչինչ չի հետաքրքրում բացի փողից ու նորից ժողովրդին թալանելու իրենց կերակրատաշտին վերադառնալուց»։
«Փողոցային գործողությունները կարող են արդյունավետ լինել, երբ դրանք բերում են նոր գաղափարներ և երբ դրանք ներկայացվում են խարիզմատիկ առաջնորդների կողմից: Այս գործոնների բացակայության պայմաններում դժվար է պատկերացնել շարժման հաջողությունը»։
ՀՀ խորհրդարանական ընդդիմության փողոցային ակցիաները
