Ի՞նչ է պետք արցախահայությանը փրկելու համար․ կարծիքներ
Արցախում իրավիճակը կտրուկ սրվել է մարտի 24-ից։ Ադրբեջանական զորքերն առաջ են եկել ռուս խաղաղապահների պատասխանատվության գոտում՝ զբաղեցնելով Փառուխ գյուղն ու Քարագլուխ ռազմավարական նշանակության բարձունքը։ Հարակից գյուղերի կանայք և երեխաներն անվտանգության նկատառումներով տարհանվել են։ Ռազմական գործողությունների հետևանքով երեք հայ զինծառայող է զոհվել, 14-ը վիրավորվել է, նրանցից երկուսի վիճակը կրիտիկական է։ Հասարակությունը դժգոհում է խաղաղապահների անգործությունից, որոնք, իրենց հերթին, հայտարարում են, թե բանակցում են ադրբեջանական կողմի հետ՝ զորքերը հետ քաշելու հարցով։
Սակայն հինգերորդ օրն է, ինչ ադրբեջանական ԶՈւ-ն չի վերադառնում ելման դիրքեր, ավելին՝ ամրապնդվում է զբաղեցրածներում։ Ադրբեջանական զորքերի ներխուժման առնչությամբ Արցախում, ինչպես նաև Հայաստանում բողոքի ակցիաներ են անցկացվել, դրանց մասնակիցները միջազգային հանրությանը կոչ են արել ուշադրություն դարձնել կատարվածին և ճանաչել ԼՂՀ-ն։ Այնուհետև՝ Արցախի իշխանությունն արդեն գործող ռազմական դրության պայմաններում սահմանափակել է հավաքների ազատությունն ու արգելել գործադուլները։
Այն մասին, թե ինչ է կատարվում հասարակությունում և ինչ զարգացումներ կարող են լինել Արցախի քաղաքական կյանքում, Ստեփանակերտի մամուլի ակումբի ղեկավար Գեղամ Բաղդասարյանի և քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի կարծիքները։
- «Եռիշխանություն» Արցախի արևելքո՞ւմ։ Երեք գերատեսչությունների հաղորդագրությունները չեն համընկնում
- «Անհրաժեշտ է հետաքննել ռուս խաղաղապահների գործողությունները»․ Փաշինյանը դիմել է Պուտնին
- Հայաստանը հաղորդում է Ադրբեջանի ԶՈւ կողմից Արցախում բարձունք գրավելու, Բաքուն՝ դիրքերի ճշգրտման մասին
Գեղամ Բաղդասարյան, Ստեփանակերտի մամուլի ակումբի ղեկավար․ «Քաղաքական ճգնաժամն Արցախում փակուղի է մտել»
Ժողովուրդը, նախևառաջ, պետք է իր իշխանությունից պահանջի
«Զարմանալի է, որ արցախցիները պահանջներ ունեն ողջ աշխարհի, բայց ոչ սեփական կառավարության նկատմամբ։ Պահանջներ Հայաստանի իշխանությանը, խաղաղապահներին, միջազգային հանրությանը, բայց ոչ Արցախի իշխանությանը։ Այն իշխանություններին, որոնք «կոմպլեկտավորված են» և, ըստ էության, ունեն բոլոր անհրաժեշտ ռեսուրսները, ավելին՝ պատասխանատու են իրավիճակից ելք գտնելու, աշխարհի հետ երկխոսության և համահայկական մոբիլիզացիայի համար։
Քանի դեռ մեր իշխանությունը չի համապատասխանում մեր հույսերին և ցանկություններին, մնացած բոլոր ջանքերն ապարդյուն են լինելու։ Մենք պետք է կարողանանք խոսել, նախևառաջ, մեր իշխանության հետ, խոսել և պահանջատեր լինել։ Իսկ մինչ մենք դրան չենք հասել, այս դրության մեջ ենք մնալու։
Ինչո՞ւ է մեզ թվում, թե աշխարհի վրա ազդելու ավելի շատ հնարավորություն ունենք, քան սեփական իշխանության։ Սա գաղափարական և տրամաբանական սխալ է»։
Քաղաքական ճգնաժամն ակներև է։ Ինչպե՞ս դուրս գալ փակուղուց
«Կարծում եմ՝ քանի դեռ պաշտոնական Ստեփանակերտը սկզբունքային գնահատական չի հնչեցրել ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ, անհնար կլինի դադարեցնել այս կործանարար գործընթացը։ Ստեփանակերտի գնահատականը պետք է լինի սկզբունքային և արժանապատիվ, նա պետք է իրերն իրենց անուններով կոչի։
Պետք է վերջնականապես հրաժարվել ադրբեջանական ագրեսիան՝ որպես «խաղաղապահ առաքելության վարկաբեկման փորձ» որակելուց։
Դա նույնիսկ ծիծաղելի է, և նման հայտարարությունները հարված են մեր հեղինակությանը։
Մինչև չտա ազնիվ ու սկզբունքային գնահատական՝ չի լինելու արցախյան ԱԳՆ-ի պահանջածը, այն է՝ «Ադրբեջանի հայատյաց և սանձազերծ քաղաքականությունը պետք է արժանանա միջազգային հանրության ամենախիստ գնահատականին»։
Միջազգային այս հանրությունն էլ մեզնից է սպասում ամենախիստ ու համակողմանի գնահատական մեզ մոտ առկա իրավիճակին, որից էլ պիտի բխեցնի իր դիրքորոշումը:
Այս տեսակետից՝ Արցախի հանրության ինքնակազմակերպումն ու բողոքի ակցիաներն, իհարկե, կարևոր են, բայց ես կարծում եմ, որ դրանց պետք է նոր բովանդակություն հաղորդել։
Արցախում պետք է քաղաքական նոր օրակարգ ձևավորել, քաղաքական նոր միտք, ընդ որում՝ հասարակական ճնշման արդյունքում։ Իշխանությանը, որն անհանգստացած է երկրի ճակատագրով, պետք է շահեկան լինեն հասարակական նախաձեռնությունները։ Սակայն Արցախի իշխանությունն այլ ճանապարհով է գնում՝ փորձելով կաշկանդել նույն այդ նախաձեռնողականությունը։ Իսկ արդեն եղած քաղաքական ինստիտուտներն ունակ չեն քաղաքական նոր օրակարգ ձևավորել։
Սա փակուղի է։
Դրանից դուրս գալու համար շատ կարևոր է քաղաքական գործընթացներ սկսել, քաղաքական նոր օրակարգ և քաղաքական միտք ձևավորել։ Արցախը պետք է դառնա ինքնուրույն քաղաքական գործոն, և դա է նրա փրկությունը»։
Հակոբ Բադալյան, քաղաքական մեկնաբան․ «Քաղաքական հայեցակարգեր մշակել և աշխատել հասարակության հետ»
Իշխանությունը հասարակությունն անգործունակ է դարձրել
«Հայաստանի կառավարման համակարգը, որի կցորդն է եղել Արցախի կառավարման համակարգը արցախյան առաջին պատերազմին հաջորդած ողջ ժամանակահատվածնում, արել է հնարավոր ամեն ինչ՝ ճնշելու համար քաղաքական մտքի ազատությունը, դրա ձևավորման բոլոր մեխանիզմները։
Այս քաղաքականությունը համակարգը կապում էր անվտանգության հարցերի հետ, իսկ իրականում, կարծում եմ, դա միայն իրեն գլխացավանքից ազատելու և հասարակական վարքի նկատմամբ առավելագույն վերահսկողություն ստանալու համար էր, ինչը չէր կարող հետևանքներ չունենալ։
Փաստացի՝ այս սահմանափակ պայմաններում մի ամբողջ սերունդ է ձևավորվել՝ սահմանափակ պատկերացումներով և քաղաքական կրեատիվությունից զուրկ։
Այսինքն՝ հիմա մենք գործ ունենք կառավարման այդ համակարգի քաղաքականության հետևանքների հետ։
Դրանք շատ դժվար է հաղթահարել, հատկապես այն պայմաններում, երբ այդ ամենին գումարվել են նաև 2020 թ-ի պատերազմի էլ ավելի ծանր հոգեբանական և քաղաքական հետևանքները։ Օբյեկտիվ պատճառներին գումարվել են նաև սուբյեկտիվ գործոնները։
Այստեղ շատ կարևոր է, թե որքանով է Արցախի հանրությունն ունակ ինքնուրույն խմբեր ստեղծել, որոնք կբացեն քաղաքական միտքն ու քաղաքականությունը նոր մակարդակի կբերեն՝ քայլ առ քայլ փոխելով Արցախի քաղաքական տրամաբանությունը։ Թե որքանով այդ խմբերը կարող են հասարակության գիտակցությանը հասցնել այն, որ քաղաքական առումով փակ կենսակերպն իրականում անվտանգություն չի ապահովում, այլ, ընդհակառակը, բերում է քաղաքական մարտահրավերների նկատմամբ հասարակական անգործունակության։
Իսկ երբ հասարակական օրգանիզմն անգործունակ է դառնում քաղաքական մարտահրավերների նկատմամբ, այն դադարում է ունակ լլինել արձագանքել դրանց, իսկ անվտանգության ռիսկերն ու սպառնալիքները, բնականաբար, ավելանում են»։
Քաղաքական նոր միտք պետք է ձևավորեն բոլոր սերունդները
«Քաղաքական նոր մտքի ձևավորման համար պետք է ջանքեր գործադրեն բոլոր սերունդներն, ոչ թե միայն նորը։ Դրա համար ռեսուրսներ ունեն թե մեկը, թե մյուսը, մասնավորապես՝ նաև նրանք, ովքեր կանգնած են եղել ղարաբաղյան շարժման ակունքներում։ Նրանց մի մասն իշխանությունում էր, սակայն այս կամ այն պատճառներով համակերպվել է առկա միտումներին։
Այդ սերունդն անհատներ է ունեցել, որոնք կարող են օգտակար լինել նոր սերնդին։
Սակայն նոր սերնդի միջավայրում, որը պետք է բազային փորձը վերցնի ավագ սերնդից, առանց փոփոխությունների ոչինչ չի կարող ստացվել։ Շատ կարևոր է բացահայտել խմբեր, որոնք պատրաստ են ավագ սերնդից վերցնել նրա փորձը, թարմացնել, լրացնել նոր մտածողությամբ և փորձել քայլ առ քայլ ոտքի կանգնեցնել քաղաքականությունն Արցախում, որովհետև դա անվտանգության բաղկացուցիչ մաս է, թեև տարիներով մեզ հակառակն են համոզել»։
Խոսքի ազատության սահմանափակման պատճառները
«Երևանում, ինչպես Մոսկվայում տարբեր քաղաքական խմբավորումներ, որոնք գուցե կապված են միմյանց հետ, փորձում են ինչ-որ քաղաքական հարցեր լուծել Հայաստանում՝ օգտագործելով քաղաքական դաշտն ու իրավիճակն Արցախում։ Խոսքի ազատության և հավաքների անցկացման սահմանափակումները, որոնք մտցվել են, ուղղված են անցանկալի գործընթացների կանխմանը։
Չեմ կարծում, որ սահմանափակումները կիրառվել են Արցախում նոր քաղաքական մտքի ձևավորմանը հակազդելու նպատակով։ Այն այդքան արագ չես ձևավորի, որ սկսի սպառնալիք լինել իշխանության համար։ Այսօր այդպիսի գործընթացներ դեռ չկան։ Հասարակական խմբերը, նախևառաջ, պետք է հասկանան, թե ինչ են ուզում, ինչ պատկերացումներ ունեն։ Այս հարցը չի կարող լուծվել փողոցային ակցիաներով»։
Քաղաքական թեթևամտություն
«Քաղաքական գործընթացի ձևավորման համար անհրաժեշտ են մեծ ջանքեր, ինչպես ասում են, սկզբից պետք է այդ քաղաքական մտքի տնային առաջադրանքներն անել։ Պետք է մշակել տարբեր քաղաքական հայեցակարգեր, հետո նոր սկսել աշխատել հանրության հետ։
Մարդիկ պետք է սկսեն ընկալել և գիտակցել ինտելեկտուալ առաջատար խմբերի առաջարկը։ Հասարակությունն այսօր չի գնում դատարկ խոսքերի հետևից, նրան պետք են գործուն գաղափարներ, միայն դրանց մարդիկ կարող են լուրջ վերաբերվել։ Նույնիսկ իշխանությունն է սկսում դրանց լուրջ վերաբերվել։
Սակայն, մի կողմից, Արցախը ժամանակ չունի, մյուս կողմից՝ եթե բազային մակարդակում այդ մանրակրկիտ աշխատանքը չես անում և փորձում ես մյուս մակարդակ բարձրանալ առանց դրա, դրանից ոչ մի լավ բան դուրս չի գա։
Ի դեպ, նույն իրավիճակը Հայաստանում է։ Հայաստանում էլ քաղաքական միտք չկա։
Կա թեթևամիտ մի բան, որը ոչ մի արդյունք չի տալիս, ընդհակառակը, ավելի շատ այն վերածվել է մանիպուլյացիայի գործիքի, քան քաղաքական մտքի համար հիմքի»։
