Արևմտյան Վրաստանում ՀԷԿ-ի շինարարության վերսկսումից հետո զանգվածային բողոք և ձերբակալություններ
Բնակչության բողոքը Վրաստանում Նամախվանի հիդրոէլեկտրակայանի կառուցման դեմ
Արևմտյան Վրաստանի Նամախվանի կիրճում վերսկսվեցին զանգվածային բողոքի ցույցերը այն բանից հետո, երբ ապրիլի 3-ին այնտեղ բերվեց տեխնիկան, և շարունակվեցին ՀԷԿ-ի կառուցման նախապատրաստական աշխատանքները:
Շինարարությունը պահանջում է տասնյակ ընտանիքների վերաբնակեցում, և մարդիկ նաև վստահ են, որ նախագիծը լուրջ բնապահպանական և սեյսմիկ սպառնալիքներ է ստեղծում, դրանում նրանց աջակցում են բազմաթիվ բնապահպաններ:
- Էներգետիկան՝ ցույցերի ֆոնին․ ինչո՞ւ են Վրաստանի շրջաններում դիմադրում ՀԷԿ-երի շինարարությանը
- Վրաստանից Ռուսաստան տանող գլխավոր ճանապարհը․ Կովկասի «նեղ տեղը»
Մինչ այդ աշխատանքները մի քանի շաբաթով դադարեցվել էին այն բանից հետո, երբ տեղի բնակիչները և Վրաստանի տարբեր շրջանների ակտիվիստները գրեթե չորս ամիս, սկսած 2020 թվականի հոկտեմբերից, անդադար բողոքում էին այս ծրագրի դեմ: Այն իրականացնում է Թուրքիայի ամենամեծ շինարարական ընկերությունը՝ ENKA-ն:
Ֆիլմ այդ մասին, որը նկարահանել է վրաց լրագրող Էլենե Ասաթիանին JAMnews-ի համար:
Նամախվանի հիդրոէլեկտրակայանի շինարարության հակառակորդների և կողմնակիցների փաստարկները բերված են ստորև:
Ոստիկանությունը ամբողջովին փակել է ճանապարհը Նամախվանիում և հորդորել բնակչությանը «դուրս չգալ խոսքի ազատության շրջանակներից և ենթարկվել իրավապահներին»: Ակտիվիստները, սակայն, փորձել են ներխուժել աշխատանքի վայրը: Միջադեպի արդյունքում նրանցից երկուսը ձերբակալվել են:
«Կանաչ շարժումը» առավոտյան սոցիալական ցանցերում տարածել է այս լուսանկարը և պնդում է, որ այն ցույց է տալիս, թե ինչպես է տեղադրվում հեռախոսային ազդանշանը չեզոքացնող սարքը:
Սակայն հետագայում ակտիվիստները հետ վերցրեցին մեղադրանքները՝ ասելով, որ «տեղում մոբիլիզացվել է ոստիկանության ենթակառուցվածքը, այդ թվում՝ հատուկ մեքենա՝ ռադիոկայանի բնականոն գործունեությունն ապահովելու համար»:
Ոստիկանության մեծ ջոկատի ուղեկցությամբ կիրճ է ժամանել ENKA-ի նոր տնօրեն Մերան Լոմինաձեն: Ակտիվիստները նրան դիմավորել են «ստրուկ» և «հեռացիր» բացականչություններով:
Տեղացիները պատմում են իրենց հետ խոսելիս Լոմինաձեի ագրեսիվ ու անհարգալից տոնի մասին: Նա նշել է, որ «նախապատրաստական փուլի հետ կապված աշխատանքները կիրականացվեն սովորական ընթացիկ ռեժիմով, ինչպես նախկինում: Կարևոր է չհետաձգել նախագիծը»:
Լոմինաձեն, սակայն, ասել է, որ «հիմնական աշխատանքները, ներառյալ ամբարտակի կառուցումը, չեն սկսվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ ամբողջությամբ չեն ստուգվել ուսումնասիրությունից ստացված տվյալները»:
«ENKA ընկերությունը պատրաստ է աջակցել էկոնոմիկայի և շրջակա միջավայրի նախարարությունների նախաձեռնությանը՝ ստեղծել արտաքին փորձագետների անկախ խումբ, որոնք կուսումնասիրեն բոլոր նյութերը և կկայացնեն իրենց դատավճիռը », — ասել է Մերան Լոմինաձեն:
Ամենամեծ ՀԷԿ-ը
Եթե, այնուամենայնիվ, կառուցվի Նամախվանի ՀԷԿ-ը, դա կլինի անկախ Վրաստանի ամենամեծ էներգետիկ նախագիծը Խորհրդային Միությունից անջատվելուց հետո իր պետականության ձեռքբերումից ի վեր: Խորհրդային տարիներին նման նախագծերից մեկը Ինգուրիի հիդրոէլեկտրակայանն էր:
Նախագծի ներդրումային արժեքը 800 միլիոն դոլար է: Թուրքական Enka Riniebels Ltd ընկերությունը նախատեսում է կառուցել ՀԷԿ Արևմտյան Վրաստանում Ռիոնի գետի կիրճում՝ Ցխալտուբոյի և Ցագերիի շրջաններում:
Նամախվանի ՀԷԿ-ի կասկադն իր մեջ ներառում է երկու ՀԷԿ՝ Տվիշի ՀԷԿ-ը՝ 100 ՄՎտ հզորությամբ, որի բարձրությունը 60 մետր է լինելու, և Նամախվանի-Ջոնետին՝ 333 ՄՎտ հզորությամբ, որը կկազմի 111 մետր: Ընդհանուր հզորությունը 433 ՄՎտ է: Տարեկան արտադրանքը 1500 ԳՎտ/ժամ է:
Ինչո՞ւ Ռիոնիի վրա ՀԷԿ—ի կառուցումը կարող է աղետ լինել
- ՀԷԿ-ը ամբողջությամբ հեղեղելու է հովիտը և վտանգելու է 18 գյուղերի գոյությունը: Այդ պատճառով տեղի բնակիչները նախագիծն անվանում են «մահվան ամբարտակ»:
- Ամբարտակը կանգնելու է Վրաստանի երկրորդ ամենամեծ քաղաքից՝ Քութայիսիից ընդամենը մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա:
Եթե ամբարտակը վնասվի, 19 րոպեի ընթացքում 34 մետրանոց ալիքը քաղաք կհասնի:
- Բնապահպաններն ասում են, որ նախագիծն այնքան մասշտաբային է, որ դրա ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա դեռ պատշաճ կերպով ուսումնասիրված չէ: Այս ազդեցությունը կարող է կրիտիկական նշանակություն ունենալ:
- Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության մասին Gamma Consulting խմբի կողմից պատրաստված զեկույցում նշվում է, որ միայն Ներքին Նամախվանի ծրագրի իրագործումը կզոհաբերի մեծ քանակությամբ վարելահող, հինգ գյուղ կհեղեղվի, և շուրջ երեք հարյուր ընտանիք կտեղափոխվի:
- Ծրագիրն ուղեկցվում է սեյսմիկ լուրջ ռիսկերով: «Կանաչ այլընտրանք» կազմակերպության փորձագետների կարծիքով՝ Նամախվանին չի դիմակայի նույնիսկ հինգ բալ ուժգնությամբ երկրաշարժին: Մինչդեռ, քաղաքից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա՝ Ռաչա քաղաքում, 1991թ. տեղի է ունեցել յոթ բալ ուժգնությամբ երկրաշարժ:
- Մարզում բնությունը էապես փոխելուց բացի՝ ՀԷԿ-ը կփոխի նաև տարածաշրջանի մշակույթը՝ զբոսաշրջություն, մշակութային ժառանգություն, գինեգործություն:
Ինչո՞ւ Ռիոնիի վրա ՀԷԿ—ի կառուցումը կարող է փրկություն լինել
Վրաստանի կառավարությունը լիովին աջակցում է նախագծին: Էկոնոմիկայի և կայուն զարգացման նախարար Նաթիա Թուրնավան բնապահպանների անհանգստությունները «չափազանցված» է համարում:
Թուրնավան մի քանի անգամ այցելել է ՀԷԿ-ի շինհրապարակ և ասել, որ «այս շինարարությունը Վրաստանի ժամանակակից պատմության մեջ ամենամեծ նախագծերից մեկն է, որը մեծ ներդրում է երկրի էներգետիկ անկախության և անվտանգության ապահովման գործում»:
