«Փաշինյանի առաջարկը Բաքվին ձեռնտու չէ հենց ՀՀ-ին»․ հայ քաղաքագետ
Փաշինյանի առաջարկն Ադրբեջանին
«Եթե Հայաստանն ու Ադրբեջանն առաջնորդվեն կանխավարկածով, որ բոլոր կարևոր հարցերը պետք է լուծենք, նոր ստորագրենք խաղաղության պայմանագիրը, նշանակում է` երբեք չենք ստորագրի»,- այսօր խորհրդարանում հայտարարել է Հայաստանի վարչապետը: Նիկոլ Փաշինյանը վերահաստատել է Հայաստանի պատրաստակամությունը՝ համաձայնեցված դրույթների հիման վրա խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու:
Նա նշել է, որ 16 հոդվածներից 13-ն ամբողջությամբ համաձայնեցված են, 3-ը մասնակի: Միևնույն ժամանակ պնդել է, թե Երևանը Բաքվին առաջարկում է ստորագրել 16 հոդվածից բաղկացած պայմանագիր, ոչ թե 13:
Արդեն իսկ համաձայնեցված տեքստը ստորագրելու առաջարկը վարչապետը կրկնել էր նաև երեկ`«Երևանյան երկխոսություն» համաժողովի ժամանակ։ Փաշինյանի այդ երեկվա հայտարարությանն արձագանքել է Ադրբեջանի արտգործնախարարության խոսնակ Այխան Հաջիզադեն․
«Անընդունելի են Հայաստանի պաշտոնյաների կոչերը՝ խաղաղության համաձայնագրի նախագիծը ստորագրել՝ հանելով չհամաձայնեցված դրույթները, ինչպես նաև երկկողմ հարաբերություններում առկա խնդիրների լուծումը հաջորդ փուլ տեղափոխելու փորձերը»։
Քաղաքագետ Գուրգեն Սիմոնյանն ասում է՝ Բաքուն չի ընդունում Երևանի առաջարկը, քանի որ միտված չէ խաղաղության, առավելապաշտական նկրտումներ ունի։ Մյուս կողմից նկատում է՝ Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկը Հայաստանին ձեռնտու չէ։
«Եթե Բաքուն համաձայներ, ապա ՀՀ-ն երկարաժամկետ կտրվածքով ահռելի մեծ խնդիրների առաջ էր կանգնելու չլուծված հիմնախնդիրների պատճառով։ Եթե դու վավերացնում ես խաղաղության պայմանագիր, բայց իրողությունները թողնում ես նույնը, ապա այդ պայմանագիրը բացի թղթից ուրիշ ոչ մի բան չի նշանակելու»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է նա։
Օգոստոսի վերջին կայացած մամուլի ասուլիսի ընթացքում Փաշինյանն առաջին անգամ հայտարարեց խաղաղության պայմանագիրը համաձայնեցված հոդվածներով ստորագրելու առաջարկի մասին: Հայկական կողմն այդ առաջարկը Բաքու էր ուղարկել՝ որպես պայմանագրի նախագծի 10-րդ խմբագրում։ Պաշտոնական Բաքուն մերժել է այն։
Երևանն ու Բաքուն ունեն «հսկիչ փաթեթ» պայմանագրի համար
«Երևանյան երկխոսություն» միջազգային համաժողովի բացման արարողության ժամանակ ՀՀ վարչապետը կրկին հնչեցրել է համաձայնեցված դրույթներով փաստաթուղթ ստորագրելու իր առաջարկը։ Նշել է՝ 13 հոդվածներ և նախագծի նախաբանն ամբողջությամբ համաձայնեցված են, ևս 3 հոդվածներ մասնակի են համաձայնեցված։
Փաշինյանի բնորոշմամբ՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանն ունեն «հսկիչ փաթեթ» խաղաղության պայմանագրի համար և կարող են ստորագրել այն։ Շեշտել է՝ երբեք որևէ տեղ չի եղել որևէ պայմանագիր, որ հասցեագրի և լուծի բոլոր հարցերը․
«Չկան երկրներ, որոնց հարաբերությունները կարգավորվում են մի պայմանագրով: Բայց շատ կարևոր է դնել այն հիմքը կամ ավելի ճիշտ՝ չմերժել այն հիմքը, որն արդեն դրված է մեր մի քանի տարվա բանակցությունների արդյունքում»։
Խաղաղության պայմանագրի ո՞ր կետերն են համաձայնեցված
Իր ելույթում վարչապետը պայմանագրի 2 համաձայնեցված կետ է բացահայտել։ Նրա փոխանցմամբ՝ խաղաղության պայմանագրի համաձայնեցված կետերը «ներառում են հարաբերությունների հաստատման միջազգայնորեն ընկալելի բոլոր կամ առանցքային, անկյունաքարային հիմնարար դրույթները»։ Համաժողովի ժամանակ Փաշինյանն անդրադարձել է այդ դրանցից երկուսին․
«Խաղաղության պայմանագրի համաձայնեցված հոդվածներից մեկում նախատեսված է մեխանիզմ, որը երկու կողմերին հնարավորություն կտա համատեղ մեխանիզմի միջոցով շարունակել քննարկումները:
Էլ չեմ ասում խաղաղության պայմանագրի այս պահին համաձայնեցված մասում նախատեսվում է ակնհայտորեն դրույթ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև»,- մանրամասնել է նա։
«Խնդրահարույց հարցերը պետք է հստակեցվեն»․ արձագանք Բաքվից
Հայաստանի ղեկավարի ելույթին արձագանքել է Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն ու նշել, թե Փաշինյանի հայտարարությունները «խեղաթյուրում են իրականությունը»։ Հերթական անգամ անընդունելի են որակել առանց դեռևս չհամաձայնեցված դրույթների խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը․
«Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև իրական և տևական խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման հիմնական պայմանը հստակորեն վերաբերում է Հայաստանի անկախության ակտին»։
ԱԳՆ խոսնակ Այխան Հաջիզադեն կրկին պնդել է, թե ՀՀ իրավական և քաղաքական փաստաթղթերում, այդ թվում՝ Սահմանադրության մեջ Ադրբեջանի նկատմամբ «կան տարածքային պահանջներ, որոնք պետք է դադարեցվեն»։
«Եվս մեկ անգամ նշում ենք․ հայտնի փաստ է, որ ոչ մի միջազգային պայմանագիր Սահմանադրության նկատմամբ գերազանցություն չունի»,- ասել է խոսնակը։
Ադրբեջանը խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը կապում է ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության հետ։ Մայր օրենքը հղում է անում Անկախության հռչակագրին։ Այդ փաստաթղթում էլ խոսվում է Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին։
Պաշտոնական Երևանը սահմանադրական փոփոխությունները համարում է երկրի ներքին գործը, նաև շեշտում, որ խաղաղության պայմանագրում սահմանվելու է դրույթ, որի համաձայն՝ «կողմերը չեն կարող հղում կատարել իրենց ներքին օրենսդրությանը միջազգային պայմանագրով նախատեսված պարտավորությունները չկատարելու համար»։
Հաջիզադեն անդրադարձել է նաև Արարատ Միրզոյանի ելույթին և խոսել համաձայնեցված դրույթներով պայմանագիր ստորագրելու Երևանի առաջարկի մասին։
«Ադրբեջանի կողմից ներկայացված մեկնաբանություններին համարժեք արձագանքելու փոխարեն հայկական կողմը փորձեց աչք փակել խնդիրների վրա»,- հայտարարել է նա։
Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակի գնահատմամբ՝ պայմանագրի կայուն և հաջողակ լինելու համար նախագծում պետք է հստակեցվեն երկու երկրների միջև խնդրահարույց հարցերը մի շարք ուղղություններով։
Դրանց շարքում նա թվարկել է Մինսկի խմբի լուծարումը, ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունը։ Նաև նշել է, թե 4 տարի է, ինչ ՀՀ-ն չի բացում Ադրբեջանը Նախիջևանին կապող հաղորդակցությունները, թեև «գիտի, որ կան գրավոր և ստորագրված պարտավորություններ»։
Հատկանշական է, որ 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը Բաքուն հիշատակում է միայն հաղորդակցությունների բացման համատեքստում։ Մինչդեռ նույն հայտարարության մեջ խոսվում է նաև ԼՂ փախստականների վերադարձի, գերիների, պատանդների և այլ պահվող անձանց վերադարձի մասին։
«Ադրբեջանը որևէ պարտավորություն չունի ազատ արձակել ռազմական հանցագործներին և անջատողական խունտայի ռեժիմի ներկայացուցիչներին: Հավատարիմ մնալով մարդասիրության սկզբունքին՝ Ադրբեջանը ռազմագերիներին հանձնել է ՀՀ-ին»,— ասել է Հաջիզադեն։
Մեկնաբանություն
Քաղաքագետ Գուրգեն Սիմոնյանի խոսքով՝ Ադրբեջանն ուզում է ամեն ինչ և միանգամից, առաջնորդվում է «ամեն ինչ կամ ոչինչ» սկզբունքով։ Ըստ նրա՝ դա է պատճառը, որ Բաքուն բոյկոտում է հայկական կողմի առաջարկները․
«Ադրբեջանը, նկատի ունենալով առավելագույնը, այսինքն՝ ՀՀ չգոյությունը, ոչնչացումը, անգամ Հայաստանի համար այսպիսի ծայրաստիճան, խայտառակ և վտանգավոր առաջարկներն է մերժում»։
Կարծում է՝ վարչապետ Փաշինյանը պետք է վերանայի սխալ ռազմաքաղաքական ուղեգիծը, որպեսզի կարողանա ՀՀ դիմադրողականությունը շեշտակի բարձրացնել։
Սիմոնյանն ասում է՝ ադրբեջանական կողմը միտված չէ խաղաղության, իսկ Հայաստանի իշխանությունները խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը դիտարկում են 2026 թ․-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրությունների համատեքստում՝ որպես նախընտրական քարոզարշավի մաս․
«Ներկայիս իշխանություններն են շահագրգռված հանգուցալուծել հարցը, որպեսզի այն ցույց տան արված գործի կարգավիճակով, ինչը չի հաջողվելու»։
Քաղաքագետը չի բացառում, որ կա նաև արտաքին ճնշում, մասնավորապես՝ ԱՄՆ կողմից։ Եվ դեմոկրատներն ուզում են նախընտրական գործընթացներում Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը ներկայացնել որպես հաղթանակ։
«Փաշինյանը չի կարողանում հասկանալ՝ խաղաղությունը զուգապար է, մենապար չէ։ Չես կարող խաղաղության օրակարգ առաջ տանել, եթե հակառակորդդ միտված չէ դրան», — կարծում է վերլուծաբանը։
Անդրադառնալով «քննարկումները շարունակելու համատեղ մեխանիզմի» ստեղծման վերաբերյալ համաձայնեցված դրույթին՝ Գուրգեն Սիմոնյանն ասել է՝ այդ շփումներն աներկբայորեն լինելու են պրոքսի պատերազմի համատեքստում, ուստի դրանք վտանգավոր են։ Ադրբեջանն, ըստ նրա, չի հրաժարվել ռազմական գործողությունների վարման քաղաքականությունից։ Շեշտում է՝ հայկական կողմն ինքնախաբեության մեջ է, նրան թվում է, թե «խաղաղության օրակարգն իրականություն է, բայց դա կեղծ օրակարգ է»։
JAMnews-ը քաղաքագետից հետաքրքրվել է՝ ինչո՞ւ Երևանը հետ չի կանչում իր ստորագրությունը 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից։ Նրա համոզմամբ՝ հայկական կողմը չի գնում այդ քայլին, քանի որ տուրք է տալիս ճնշումներին, սադրանքներին և սպառնալիքներին։
«Վտանգներ ամեն ինչն է պարունակում, բայց ստորագրությունը հետ կանչելով մենք մեր թշնամիներին կզրկենք մեզնից ինչ-որ բան պահանջելու լեգիտիմ հիմք ունենալուց։ Եվ դա այն պարագայում, երբ նրանք նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի ոչ մի կետ չեն իրագործել»,- ամփոփել է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Փաշինյանի առաջարկն Ադրբեջանին
