«Օդանավակայանից ռուսների դուրսբերումն ամրապնդում է ՀՀ ինքնիշխանությունը»․ կարծիք
Ռուս սահմանապահները հեռացան Զվարթնոցից
Օգոստոսի 1-ից ռուս սահմանապահներն այլևս ծառայություն չեն իրականացնի Հայաստանի «Զվարթնոց» օդանավակայանում։ Նախօրեին Ռուսաստանի Անվտանգության դաշնային ծառայության ներկայացուցիչները հայկական կողմին են փոխանցել պետական սահմանի պաշտպանության գործառույթները։ Թե քանի սահմանապահի մասին է խոսքը՝ պաշտոնապես չի հաղորդվում։ Ավելի վաղ ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի ու Եվրասիայի հարցերով օգնական Ջեյմս Օ՛Բրայենը հայտարարել էր, թե Հայաստանից մի քանի հազար ռուս զինվորական է հեռանում։
Հայ փորձագետների մեծ մասն այս իրադարձությունը դրական է գնահատում և համարում կարևոր քայլ Հայաստանի ինքնիշխանության ամրապնդման ճանապարհին։ Միաժամանակ, երկրում ակտիվորեն քննարկում են ռուս սահմանապահների դուրսբերմանն առնչվող մի շարք հարցեր։ Օրինակ՝ նրանք լքելո՞ւ են ՀՀ տարածքը, թե՞ ոչ, արդյո՞ք շարունակելու են հասանելիություն ունենալ Հայաստանի սահմանով ելումուտի վերաբերյալ տվյալների բազային։
Ռուս սահմանապահները «Զվարթնոց» օդանավակայանում տեղակայվել էին 1992 թվականից։ Սեպտեմբերի 30-ին Երևանն ու Մոսկվան կնքել էին «ՀՀ տարածքում գտնվող ՌԴ սահմանապահ զորքերի կարգավիճակի ու նրանց գործունեության պայմանների մասին» պայմանագիրը։ Այս փաստաթղթով Հայաստանը ռուսական սահմանապահ զորքերին թույլատրում էր վերահսկել նաև Թուրքիայի և Իրանի հետ պետական սահմանները։
2020 թ․-ի 44-օրյա պատերազմից հետո հայկական կողմի խնդրանքով ռուս սահմանապահներ էին տեղակայվել նաև Տավուշի, Սյունիքի, Վայոց ձորի, Գեղարքունիքի, Արարատի մարզերում։ 2024 թ․-ի մայիսի 8-ին կայացած Փաշինյան-Պուտին հանդիպումից հետո հաղորդվեց, որ ռուս սահմանապահները դուրս կգան այդ մարզերից, բայց կշարունակեն ծառայություն իրականացնել հայ-թուրքական և հայ-իրանական սահմանին։
«Հարցը աշխատանքային բնույթի է, այլ ոչ թե քաղաքական»
2024 թ․-ի մարտին Հայաստանը պաշտոնական նամակ էր հղել Ռուսաստանին՝ «Զվարթնոց» օդանավակայանում ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահների գործունեությունը դադարեցնելու վերաբերյալ։ Այդ մասին հայտնել էր Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը։
«Հարցը աշխատանքային բնույթի է, այլ ոչ թե քաղաքական կամ աշխարհաքաղաքական»,- մարտի 12-ին ասել էր Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
Փաշինյանը համոզմունք էր հայտնել, որ Հայաստանի սահմանապահ ծառայությունն ունի «բավարար փորձ և հմտություն» սահմանի հսկողությունն ինքնուրույն իրականացնելու համար։
Ազգային անվտանգության ծառայությունն այս հայտարարություններից հետո հայտնել էր սահմանապահ զորքերը համալրելու անհրաժեշտության մասին։ Օրերս ծառայությունը տեղեկություն տարածեց, որ ՌԴ սահմանապահների դուրս գալուն զուգահեռ ԱԱԾ-ի կողմից ձեռնարկվել են «անհրաժեշտ միջոցներ լրացուցիչ ուժեր ներգրավելու ուղղությամբ»։
Օդանավակայանում պետական սահմանի պահպանությունը փոխանցվել է հայկական կողմին
Հուլիսի 31-ին այդ մասին արձանագրություն են ստորագրել Հայաստանի ԱԱԾ սահմանապահ զորքերի հրամանատար Էդգար Հունանյանը և Հայաստանում ՌԴ ԱԴԾ Սահմանապահ վարչության պետ, գեներալ-լեյտենանտ Ռոման Գոլուբիցկին։
«Հայկական կողմը շնորհակալություն է հայտնում ռուսական կողմին «Զվարթնոց» օդային անցակետում սահմանային հսկողություն ապահովելու երկարաժամկետ համատեղ ծառայության համար և նշում է, որ ռուսական կողմի նկատմամբ որևէ պահանջ չունի»,- ասված է արձանագրությունում։
Տեղի է ունեցել նաև հրաժեշտի պաշտոնական արարողություն։ Ռուսաստանի գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Մաքսիմ Սելեզնյովը հայտարարել է, որ ռուս սահմանապահները ՀՀ գործընկերներին են փոխանցել «անգնահատելի փորձ, գիտելիք և հմտություն, որը լավ հիմք է հետագայում անցակետի բարձր մակարդակով գործունեության համար»։
«Ձեր ոչ միշտ նկատելի, բայց շատ անհրաժեշտ աշխատանքը զգալի ներդրում է ունեցել ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ռուսաստանի անվտանգության ապահովման գործում։ Վստահաբար կարելի է ասել, որ սահմանը ձեր շնորհիվ կողպված է»,- հայտարարել է նա։
Հայաստանի սահմանապահ զորքերի հրամանատար Էդգար Հունանյանը նշել է, որ «ավելի քան 32 տարվա համատեղ ծառայության ընթացքում ռուս սահմանապահների փոխանցած փորձն ու գիտելիքները կշարունակեն կիրառվել հայրենիքին ծառայելու գործում»:
Մեկնաբանություններ
«Իրազեկ քաղաքացիների միավորում» ՀԿ ծրագրերի համակարգող Դանիել Իոաննիսյանի խոսքով՝ թեև ռուսներն այլևս օդանավակայանում չեն, սակայն շարունակում են հասանելիություն ունենալ բոլոր տվյալներին․
«Հասանելիություն են ունենալու ՍԵԿՏ (սահմանային էլեկտրոնային տեղեկատվական) համակարգին, որով կարողանալու են տեսնել, թե ոչ միայն տվյալ պահին Մեղրիի անցակետով անցնող անձը, այլ առհասարակ ցանկացած քաղաքացի երբ է մտել ՀՀ, երբ է դուրս եկել, ում հետ է մտել, ինչ տրանսպորտային միջոցով է մտել և այլն»։
Փորձագետի դիտարկմամբ՝ ռուսական կողմն այդ տվյալներին ապօրինի է տիրապետում, քանի որ ՀՀ-ում ռուս սահմանապահների տեղակայման պայմանագիրը «վավերացված միջազգային պայմանագիր չէ»։
Քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանի գնահատմամբ՝ օդանավակայանից ռուս սահմանապահների դուրսբերումը կարևոր քայլ է Հայաստանի ինքնիշխանության ամրապնդման տեսանկյունից և ոչ միայն․
«Նախկինում ՀՀ գլխավոր անցակետում՝ «Զվարթնոց»-ում, տեղի էր ունենում համատեղ ծառայություն, ռուսական կողմն ուներ հասանելիություն Հայաստանի ելումուտին։ Դա խնդրահարույց էր ինչպես ՀՀ ինքնիշխան պետականության ձևավորման, այնպես էլ արևմտյան գործընկերների հետ հարաբերությունների խորացման ճանապարհին»։
Վստահ է՝ «Զվարթնոց»-ից դուրս եկած ռուս սահմանապահներն այլևս հասանելիություն չեն ունենա քաղաքացիների ելումուտի մասին տվյալներին։
«Սպաները, որոնք ծառայություն են իրականացնում «Զվարթնոց»-ում, իրենց մասով էին հասանելիություն ունենում այդ ծրագրին։ Սպաները, որոնք շարունակելու են ծառայություն իրականացնել իրանական սահմանին, ունենալու են այդ սահմանափակ հասանելիությունը։ Բայց ասել, թե ռուսական կողմը հասանելիություն ունի ծրագրային ապահովմանը, սխալ է։ Չկա նման բան»,- արձանագրել է նա։
Factor TV-ի հետ զրույցում Քոչինյանն անդրադարձել է նաև այն հարցին, թե արդյոք ռուսները կլքեն Հայաստանի տարածքը։ Չի բացառել, որ Ռուսաստանն այդ անձնակազմը կտեղափոխի ուկրաինական ճակատ։
«ՌԴ-ն այս պահի դրությամբ իրականում կարիք ունի այդ անձնակազմն այլ տեղ հասցնելու և այլ տեղ օգտագործելու։ Նկատի ունեմ՝ Ուկրաինան»,- պարզաբանել է նա։
Քաղաքագետի խոսքով՝ գործընթացի հաջորդ քայլը պետք է լինի ռուսների դուրսբերումը հայ-իրանական անցակետից։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Ռուս սահմանապահները հեռացան Զվարթնոցից
