Հայ-ադրբեջանական բանակցություններ Բրյուսելում. ԵՄ-ն փորձում է առա՞ջ անցնել Մոսկվայից
Փաշինյան-Ալիև բանակցություններ Բրյուսելում
Եվրոպական խորհրդի ղեկավարի միջնորդությամբ Բրյուսելում կայացել են եռակողմ բանակցություններ Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների միջև։ Մինչ դրանց մեկնարկը Շառլ Միշելը Նիկոլ Փաշինյանի հետ առանձին քննարկել է ԵՄ-Հայաստան օրակարգը, Իլհամ Ալիևի հետ՝ ԵՄ-Ադրբեջան։ Ապրիլի 6-ի երեկոյան Բրյուսելից տեղեկություն է ստացվել, որ կայանալու են նաև Ալիև-Փաշինյան երկկողմ բանակցություններ։
- Եվրամիության երկրորդ փորձը՝ մերձեցնելու Հայաստանի և Ադրբեջանի դիրքորոշումները
- Դրական կանխատեսումներ, թեև առանց հստակության․ բրյուսելյան հանդիպումից հետո գերիներ կվերադառնա՞ն
- «Ադրբեջանը փորձում է ոչ թե լուծել, այլ փակել ԼՂ-ի հիմնախնդիրը»․ ՀՀ վարչապետ
Բանակցությունների ավարտից հետո, ինչպես միշտ՝ նման դեպքերում, սահմանափակ տեղեկատվություն տարածվեց։ Հայտնի է, որ եռակողմ հանդիպումն անցել է աշխատանքային ընթրիքի ձևաչափով։ Բանակցությունները տևել են գրեթե 5 ժամ։
Հաղորդվում է, որ քննարկվել են ավելի վաղ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարման հետ կապված հարցեր։ Խոսքը 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ին, 2021 թ․-ի հունվարի 11-ին և 2021 թ․-ի նոյեմբերի 26-ին ստորագրված հայտարարությունների կետերի, ինչպես նաև դեկտեմբերի 14-ին Բրյուսելում՝ նախորդ եռակողմ հանդիպման ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարման մասին է։
Բացի այդ, հանդիպման արդյունքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել մինչև ապրիլի վերջ ստեղծել հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման երկկողմ հանձնաժողով։ Այն ունենալու է նաև սահմանի երկայնքով անվտանգություն և կայունություն ապահովելու լիազորություն:
Պաշտոնական հաղորդագրության ամփոփման մեջ ասվում է նաև, որ Հայաստանի վարչապետը և Ադրբեջանի նախագահը արտգործնախարարներին հանձնարարել են սկսել երկու երկրների միջև խաղաղության բանակցությունների նախապատրաստական աշխատանքները։
Հատկանշական է, որ ապրիլի սկզբին նախատեսված է նաև Հայաստանի վարչապետի այցը Մոսկվա, որտեղ պետք է բանակցություններ կայանան Ռուսաստանի նախագահի հետ։ Հայտարարվել է նաև ապրիլի 8-ին ռուս գործընկերոջ հետ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի հանդիպման մասին։ Այս առնչությամբ հայ փորձագետները խոսում են Եվրամիության կողմից նախաձեռնությունը վերցնելու և Մոսկվայից առաջ անցնելու հնարավոր փորձի մասին։
Բրյուսելում Ալիևի և Փաշինյանի նախորդ բանակցությունները՝ ինչպես եռակողմ, այնպես էլ երկկողմ ձևաչափով, տեղի էին ունեցել անցած տարվա դեկտեմբերի 14-ին։ Դրանց ավարտին բանակցությունների արդյունքների վերաբերյալ հայտարարությամբ հանդես էր եկել Եվրախորհրդի ղեկավարը։ Հայտարարությունում ընդգծվել էր հաղորդակցությունների վերականգնման կարևորությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, ինչպես նաև ողջ Հարավային Կովկասում։ Որոշում էր կայացվել վերականգնել երկաթուղային ուղիները, ընդ որում՝ Եվրոպական խորհուրդը պատրաստակամություն էր հայտնել աջակցել հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը։
Տեղեկություններ Երևանից
Հայտնի է, որ ՀՀ վարչապետը նախ հանդիպել է Եվրոպական խորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելի հետ, ապա կայացել է եռակողմ հանդիպումը։
Բանակցությունները տեղի են ունեցել հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում բավականին լարված իրավիճակի և Լեռնային Ղարաբաղում էսկալացիայի ֆոնին։ Հանդիպման ավարտից հետո՝ ժամը 02:00-ի սահմաններում, կառավարության մամուլի ծառայությունից հայտնեցին, որ բանակցությունների ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանն անդրադարձել է ԼՂ-ում ստեղծված իրավիճակին և ադրբեջանական ստորաբաժանումների վերջին գործողությունների հետևանքով առաջացած հումանիտար խնդիրներին։
Մարտի սկզբից ԼՂ-ում գազամատակարարման խնդիրներ առաջացան գազատարի վթարման պատճառով, որով ՀՀ-ից գազ է մատակարարվում Արցախ։ Սկզբում ադրբեջանական կողմը թույլ չէր տալիս հայ մասնագետներին վերականգնել խողովակաշարը, այնուհետև որոշեց իր ուժերով նորոգել այն, սակայն գազամատակարարման հետ կապված խնդիրները շարունակվեցին։ Սա հանգեցրեց հումանիտար ճգնաժամի, քանի որ հացի փռերը չէին կարողանում աշխատել, տները, հիվանդանոցները, մանկապարտեզներն ու դպրոցները չէին ջեռուցվում՝ չնայած ցուրտ եղանակին։
Բացի այդ, մարտի 24-ին ադրբեջանական զինուժը, օգտվելով խաղաղապահների անգործությունից, ռազմավարական նշանակության բարձունք գրավեց Լեռնային Ղարաբաղի շփման գծում՝ հենց խաղաղապահ զորախմբի պատասխանատվության գոտում։ Հայկական կողմը շարունակում է ադրբեջանական զինուժից պահանջել վերադառնալ իրենց սկզբնական դիրքեր, բայց ապարդյուն։ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է խաղաղապահ զորախմբի «գործողությունները կամ անգործությունը» հետաքննելու անհրաժեշտության մասին։
Հայ փորձագետներն ակնկալում էին, որ բանակցությունների ընթացքում կողմերը կանդրադառնան նաև խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հարցին։ Ադրբեջանը արդեն հայտարարել է այն 5 կետերը, որոնց վրա պետք է հիմնված լինի Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիրը։ Հայաստանի վարչապետն ու արտգործնախարարը հայտարարել են, որ այդ կետերում անընդունելի ոչինչ չկա, բայց դրանք չեն արտացոլում հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների ողջ օրակարգը։
Ինչպես նշում են տեղի քաղաքական վերլուծաբանները, ամբողջ խնդիրն այն է, որ Հայաստանը պնդում է՝ անհրաժեշտ է լուծել Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրն ու ապահովել Արցախի հայերի անվտանգությունը, մինչդեռ Ադրբեջանի նախագահը հայտարարում է, որ Ղարաբաղյան հակամարտությունն այլևս չկա, այն լուծվել է ռազմական ճանապարհով։
Այս պատճաոով հայ փորձագետները մինչ այս հայտարարել էին, որ բրյուսելյան հանդիպումից լուրջ արդյունքներ չեն ակնկալում։ Պակաս լավատեսական էին նաև նրանց կանխատեսումները մոտ ապագայում խաղաղության պայմանագրի ստորագրման վերաբերյալ։
Իսկ բանակցությունների արդյունքների մասին հաղորդագրության մեջ ասվում է միայն այն, որ «Հայաստանի վարչապետն ու Ադրբեջանի նախագահը արտաքին գործերի նախարարներին հանձնարարել են մեկնարկել երկու երկրների միջև խաղաղության բանակցությունների նախապատրաստական աշխատանքները»։
Հանդիպման նախօրեին՝ ընդդիմության հանրահավաք, հայտարարություն ԼՂ-ից, զրույց Բլինքենի հետ
Ապրիլի 5-ի երեկոյան խորհրդարանական ընդդիմադիր «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունները հանրահավաք էին կազմակերպել։ Հիմնական ուղերձն այն էր, որ ամեն գնով պետք է կանխել ԼՂ-ից հրաժարվելու, Հայաստանի տարածքները հանձնելու և «խաղաղություն մուրալու»՝ գործող իշխանությունների արատավոր քաղաքականությունը։ Փոխարենը հանրահավաքի մասնակիցներն առաջարկում էին ուժեղացնել բանակն ու երկրի պաշտպանունակությունը։
Հայտարարված պահանջները կարելի է համարել ուղերձ Հայաստանի վարչապետին Ադրբեջանի նախագահի հետ հանդիպումից առաջ.
- բացառել Լեռնային Ղարաբաղի մուտքն Ադրբեջանի կազմ որևէ կարգավիճակով,
- երաշխավորել Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգությունը։
Նույն ժամերին, երբ ընթանում էր հանրահավաքը, ԼՂ-ի խորհրդարանն ընդունեց հայտարարություն, որում նշվում է «համահայկական մակարդակով Արցախի ճակատագրին վերաբերող հարցերի շուրջ համազգային համախմբում ձևավորելու» անհրաժեշտության մասին։
Ընդգծվում է այն փաստը, որ, Սահմանադրության համաձայն, Հայաստանը հանդիսանում է ԼՂ-ի անվտանգության երաշխավորը։ Հայտարարության հեղինակները կարծում են, որ Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության ապահովումը և միասնության ձևավորումը կարող են բավարար պայմաններ ստեղծել տարածաշրջանային մարտահրավերներին դիմակայելու և ազգային շահերը պաշտպանելու համար։
«Աշխարհաքաղաքական իրողությունների այս բարդ ժամանակահատվածում, երբ Ադրբեջանը, փորձելով տապալել ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը, շարունակում է հայկական բնակավայրերի պարբերաբար գնդակոծումը, պայթեցնում է գազամուղը, փորձում ահաբեկել հայրենի հողում բնակվող խաղաղ բնակիչն, շարունակում զավթել նորանոր տարածքներ,Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովը վերահաստատում է Արցախի ժողովրդի կամքն ու վճռականությունը 1988 թվականին սկիզբ առած, իր պատմական հայրենիքում ազատ ապրելու իրավունքից բխող Ազգային ազատագրական պայքարի տեսլականը […]։
2020 թ. սեպտեմբերի 27-ին մեզ պարտադրված ու 44 օր տևած պատերազմի հետևանքով մենք ունեցանք մարդկային և տարածքային կորուստներ: Սակայն ոչինչ և ոչ ոք չի կարող մեզ զրկել ինքնորոշման և սեփական ճակատագիրը տնօրինելու իրավունքից»,- ասված է հայտարարության մեջ։
Ապրիլի 5-ի երեկոյան հայկական լրատվամիջոցները հայտնեցին ԱՄՆ պետքարտուղարի և Հայաստանի վարչապետի հեռախոսազրույցի մասին, որի ընթացքում քննարկվել է Բրյուսելում կայանալիք հանդիպումը։ Նիկոլ Փաշինյանն ու Էնթոնի Բլինքենն անդրադարձել էին Հարավային Կովկասում տեղի ունեցող գործընթացներին, Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ աճող լարվածությանը, ինչպես նաև խոսել տարածաշրջանում կայունության և խաղաղության հաստատման անհրաժեշտության մասին։
Պետքարտուղարության խոսնակ Նեդ Փրայսը նույնպես փոխանցել էր զրույցի մանրամասները։ Նրա հաղորդագրության համաձայն՝ պետքարտուղարն ընդգծել է, որ «հիմա ժամանակը չէ տարածաշրջանում հետագա էսկալացիայի համար»։ Բլինքենը «վերահաստատել է ԱՄՆ-ի պատրաստակամությունը՝ օգնելու երկրներին՝ ներգրավվելով համախոհ գործընկերների հետ, ինչպես նաև որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ՝ հասնելու երկարաժամկետ համապարփակ խաղաղության»։
Տեղեկություններ Բաքվից
Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ անհետ կորածների դիերի և աճյունների վերադարձը ադրբեջանական և հայկական կողմերի մասնակցությամբ բանակցությունների հիմնական թեմաներից է։
Ադրբեջանի ռազմագերիների, պատանդների և անհետ կորած քաղաքացիների հարցերով պետական հանձնաժողովի տվյալներով՝ Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ անհետ կորել է 3890 մարդ, երկրորդ պատերազմի ժամանակ՝ 6։
«Վերջին մեկ տարվա ընթացքում Հայաստանը Ադրբեջանին է փոխանցել Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ անհետ կորած 108 մարդու աճյուն»,- ասել է պետական հանձնաժողովի աշխատանքային խմբի ղեկավարի տեղակալ Էլդար Սամեդովը։
Նրա խոսքով՝ հայկական կողմը դիակների մնացորդներն Ադրբեջանին է փոխանցել խառը տեսքով։ «Մնացորդները վերցվել են այն վայրերից, որտեղ հոսում են ստորերկրյա և ստորգետնյա ջրեր, ուստի այս մնացորդներից ԴՆԹ-ի նմուշներ ստանալը շատ դժվար է։ Վերջնական փուլում ճշգրիտ տեղեկատվություն կտրամադրվի դիակների աճյունների քանակի վերաբերյալ»,- հավելել է նա։
Օրերս Խոջալուի շրջանի Ֆարուխ գյուղի մոտ՝ Ղարաբաղի արևելյան հատվածում, որտեղ տեղակայված են ռուս խաղաղապահները, ճանապարհային աշխատանքներ իրականացնելիս ադրբեջանցի զինծառայողները զանգվածային գերեզման են հայտնաբերել։ Հիշեցնենք, որ ադրբեջանական զինուժը այս գյուղում և մերձակա Դաշբաշի (Քարագլուխ) բարձունքում տեղակայվել են 2022 թվականի մարտի 24-ին։
Տասնյակ մարդկանց մնացորդներ են հայտնաբերվել զանգվածային գերեզմանում։
Այս առնչությամբ Ադրբեջանի գերիների, պատանդների և անհետ կորած քաղաքացիների հարցերով պետական հանձնաժողովը հրապարակել է Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ Ֆարուխ գյուղի մոտ տեղի ունեցած մարտերում Ադրբեջանի զինված ուժերի՝ անհետ կորած զինծառայողների ցուցակը։ Ցուցակում 62 անուն կա։
Ադրբեջանի զինվորական դատախազության մամուլի ծառայությունը հայտնել է, որ հայտնաբերված զանգվածային գերեզմաններից զգալի թվով աճյուններ են արտաշիրիմվել, որոնք, ենթադրաբար, պատկանել են Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ անհետ կորածներին։
Նշանակվել են դատաբժշկական և մոլեկուլային-գենետիկական փորձաքննություններ։
«Ադրբեջանի զինվորական դատախազությունը շարունակում է քննչական և օպերատիվ գործողությունները քրեական գործով, որը հետաքննվում է Քրեական օրենսգրքի համապատասխան հոդվածներով՝ պատերազմի, ահաբեկչության, դիտավորյալ սպանության և խաղաղության և մարդկության դեմ ուղղված այլ հանցագործությունների փաստերի առնչությամբ, հանցագործություններ, որոնք մեր ժողովրդի դեմ իրականացրել են Հայաստանի զինված ուժերն ու ապօրինի զինված խմբավորումները»,- ասված է զինդատախազության հաղորդագրության մեջ։
