Գագաթնաժողով ՀԱՊԿ-ի 20-ամյակի առիթով. գովասանք Պուտինի և քննադատություն Փաշինյանի կողմից
ՀԱՊԿ անդամ պետությունների ղեկավարների հանդիպումը
Մոսկվայում տեղի է ունեցել Ռուսաստանի հովանու ներքո գործող ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքի անդամ պետությունների ղեկավարների հանդիպումը։ Գագաթնաժողովը նվիրված էր Հավաքական անվտանգության պայմանագրի ստորագրման 30-ամյակին և հենց ՀԱՊԿ կազմակերպության ստեղծման 20-ամյակին։ Դաշինքի կազմում են Ռուսաստանը, Բելառուսը, Հայաստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Տաջիկստանը։ Հայաստանը կազմակերպությունում նախագահում է անցյալ տարվա աշնանից։
Ռուսաստանի նախագահը գագաթնաժողովում ասել է, որ կազմակերպությունը «տեսանելիորեն ուժեղացել է», իսկ Հայաստանի վարչապետը կրկին ընդգծել է դաշինքի անգործությունը, երբ Հայաստանը դիմել էր կազմակերպությանը օգնություն ստանալու ակնկալիքով: Առաջին անգամը չէ, որ Նիկոլ Փաշինյանը ՀԱՊԿ ղեկավարներին հիշեցնում է անցյալ տարվա մայիսյան իրադարձությունները, երբ ադրբեջանական զինուժը ներխուժեց Հայաստանի ինքնիշխան տարածք։ Երկրի իշխանությունները օգնություն խնդրեցին ռազմական դաշինքից, որի անդամ է Հայաստանը, և մինչ այժմ չեն ստացել ոչ միայն օգնություն, այլև հստակ պատասխան այս հարցում դաշնակիցների դիրքորոշման մասին։
Գագաթնաժողովի մանրամասները՝ ի՞նչ է քննարկվել, ի՞նչ որոշումներ են կայացվել, ի՞նչ ասել է Վլադիմիր Պուտինը, ինչպե՞ս է կազմակերպության աշխատանքը գնահատել դաշինքում նախագահող երկրի ղեկավար Նիկոլ Փաշինյանը։
ՀԱՊԿ պատասխանատվության գոտում և աշխարհում ստեղծված իրավիճակի քննարկում
Մինչ գագաթնաժողովի մեկնարկը Կրեմլը հայտնել էր, որ «նախատեսվում է քննարկել ռազմական համագործակցության ընդլայնման հետ կապված հարցեր՝ արդյունավետ կերպով դիմակայելով առկա և նոր մարտահրավերներին ու սպառնալիքներին, այդ թվում՝ Աֆղանստանի տարածքից։ Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվելու կենսաբանական անվտանգության հետ կապված հարցերին»։
Ռուսաստանի նախագահն իր ելույթում հայտարարեց, որ կազմակերպությունը «տեսանելիորեն ուժեղացել է, հեղինակություն է ձեռք բերել որպես ՀԱՊԿ երկրների ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանող կազմակերպություն»։ Նա խոսեց նաև այն մասին, որ ԱՄՆ-ը ՀԱՊԿ-ի սահմանների մոտ կենսաբանական զենք է ստեղծում, տեղեկացրեց, որ աշնանը նախատեսվում է համատեղ զորավարժությունների շարք՝ ՀԱՊԿ անդամ երկրների զորամիավորումների մասնակցությամբ։
Բացման խոսքում Պուտինն ընդգծել է, որ «Ռուսաստանը խնդիրներ չունի Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի հետ», սակայն ՆԱՏՕ-ի ռազմական ենթակառուցվածքների ընդլայնումն այդ տարածքներում «հակազդեցություն կառաջացնի»։ Եվ դա հիմնավորել է նրանով, որ ՆԱՏՕ-ն օգտագործվում է որպես ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության գործիք։
Մասնակիցների բացման ելույթներից հետո գագաթնաժողովը շարունակվեց փակ դռների հետևում, և միայն դրա ավարտին ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասը հայտարարեց, որ.
- գագաթնաժողովն անցել է կառուցողական մթնոլորտում,
- Ուկրաինայում հատուկ գործողությանը ՀԱՊԿ-ի մասնակցության հարցը գագաթնաժողովում չի քննարկվել,
- Պուտինը ՀԱՊԿ-ի իր գործընկերներին մանրամասն տեղեկացրել է Ուկրաինայում հատուկ գործողության ընթացքի մասին.
- գագաթնաժողովի մասնակիցները Ղազախստանում ՀԱՊԿ խաղաղապահ առաքելության փորձի հիման վրա արել են առաջարկություններ՝ բարելավելու արձագանքման համակարգը,
- քննարկվել է նաև իրավիճակը կովկասյան տարածաշրջանում, որտեղ «լարվածությունը պահպանվում է՝ չնայած Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցային գործընթացի դրական արդյունքներին»։
- ՀԱՊԿ անդամների համար լուրջ մարտահրավեր էր «համաշխարհային տերությունների և ռազմաքաղաքական դաշինքների ագրեսիվության կտրուկ աճը Ռուսաստանի Դաշնության և նրա դաշնակիցների նկատմամբ»։
Գագաթնաժողովի մասնակիցները համատեղ հայտարարություն են ընդունել
ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի անդամ պետությունների ղեկավարները համատեղ փաստաթուղթ են ստորագրել, որում գնահատել են դաշինքի գործունեությունն ու հայտնել հետագա աշխատանքի առաջնահերթությունների մասին։
Հավաքական անվտանգության խորհրդի անդամների ստորագրած հայտարարության հիմնական թեզերն են՝
- Մենք հայտարարում ենք, որ ընտրությունը, որը կատարել ենք՝ հօգուտ եվրասիական տարածքում խաղաղության և անվտանգության պահպանմանն ուղղված ջանքերի միավորման, դիմակայել է ժամանակի փորձությանը։
- 1992 թվականին կնքված պայմանագիրը կատարում է իր հիմնական խնդիրը, այն է՝ ապահովել մասնակից պետությունների անվտանգությունն ու կայունությունը, տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը։
- 2002 թվականին ստեղծված ՀԱՊԿ-ը անդամ երկրների համագործակցությունը բարձրացրել է որակապես նոր՝ դաշնակցային հարաբերությունների մակարդակի։
- ՀԱՊԿ կառուցվածքը կատարելագործվում է, նրա գործունեության շրջանակն ընդլայնվում է բոլոր հիմնական ուղղություններով, այդ թվում՝ արտաքին քաղաքականության համակարգման, ռազմական և ռազմատնտեսական համագործակցության, ճգնաժամերի արձագանքման և խաղաղապահության։
- Ունենալով համապատասխան ներուժ՝ ապահովելու անդամ երկրների անվտանգությունն ու կայունությունը՝ ՀԱՊԿ-ը հաստատակամորեն ելնում է նրանից, որ առկա միջազգային խնդիրները քաղաքական և դիվանագիտական ճանապարհով լուծելն այլընտրանք չունի։
- Մտահոգված ենք միջազգային իրավունքի ընտրովի կիրառմամբ, ինքնիշխան երկրների օրինական շահերը հաշվի չառնելու ցանկությամբ, նրանց ներքին գործերին միջամտությամբ։
- Գիտակցելով Եվրասիական տարածաշրջանում տևական խաղաղություն ապահովելու մեր պատասխանատվությունը՝ մենք ընդգծում ենք մայրցամաքում լարվածության նվազեցման կարևորությունը և վերահաստատում ենք Հյուսիսատլանտյան դաշինքի հետ գործնական համագործակցություն հաստատելու մեր պատրաստակամությունը։
- Մենք հաստատում ենք, որ ՀԱՊԿ-ը հետևողականորեն ապահովելու է իր անդամ երկրների անվտանգությունը, ինքնիշխանությունը և տարածքային ամբողջականությունը, աշխատելու է ամրապնդել գլոբալ և տարածաշրջանային անվտանգությունը, միջազգային խնդիրների արդարացի լուծումը՝ հիմնված համընդհանուր ճանաչված նորմերի և միջազգային իրավունքի սկզբունքների վրա։
Փաշինյանը խիստ քննադատեց ՀԱՊԿ-ը, բայց շնորհակալություն հայտնեց Պուտինին
Հայաստանի վարչապետն իր ելույթը սկսեց՝ ասելով, որ ՀԱՊԿ-ի պատմության մեջ «շատ դրական բաներ կան», այս կառույցը եղել է, կա և կլինի տարածաշրջանում անվտանգության ապահովման կարևորագույն գործոն։ Սակայն դրանից անմիջապես հետո նա սկսեց խոսել խնդիրների մասին։
Փաշինյանը, մասնավորապես, հայտարարեց, որ պաշտոնական Երևանի համար էական նշանակություն ունեցող բազմաթիվ հարցերում, որոնք հուզում են Հայաստանի ողջ հասարակությանը, ՀԱՊԿ-ն անարդյունավետ է արձագանքում։
Անդրադառնալով կազմակերպության կանոնադրությամբ ամրագրված արձագանքման մեխանիզմներին՝ Նիկոլ Փաշինյանը հիշեցրեց, որ անցյալ տարի՝ մոտավորապես այս նույն օրերին, Ադրբեջանի Զինված ուժերը ներխուժեցին Հայաստանի ինքնիշխան տարածք։ Երկիրը դիմեց ռազմական դաշինքի դաշնակիցներին, սակայն ապարդյուն, ՀԱՊԿ կանխարգելման մեխանիզմները չգործարկվեցին։
«Ցավոք, չենք կարող ասել, որ կազմակերպությունն արձագանքեց այնպես, ինչպես ակնկալում էր Հայաստանի Հանրապետությունը»,- ասաց վարչապետը։
Բացի այդ, Փաշինյանը հիշեցրել է, որ Հայաստանը բազմիցս բարձրացրել է ՀԱՊԿ երկրների կողմից Ադրբեջանին զենք վաճառելու հարցը, ինչպես վարչապետն արտահայտվեց՝ «Հայաստանի համար ոչ բարեկամ երկրին»։ «Այդ զենքերը ի վերջո կիրառվել են Հայաստանի և հայ ժողովրդի դեմ»,- ասաց նա։
Վարչապետն ընդգծել է, որ ՀԱՊԿ որոշ անդամների դիրքորոշումը Ղարաբաղում 44-օրյա պատերազմի ժամանակ և դրանից հետո նույնպես «այնքան էլ դուր չեն եկել Հայաստանին»։ Բայց այս քննադատության հետ մեկտեղ Փաշինյանը շեշտել է Ռուսաստանի դերը և հերթական անգամ շնորհակալություն հայտնել Վլադիմիր Պուտինին 2020 թվականի աշնանը Ղարաբաղում ռազմական գործողությունները դադարեցնելու անձնական ջանքերի համար։
Վարչապետն ավարտեց ելույթը, ինչպես և սկսել էր՝ դրական խոսքերով՝ ընդգծելով, որ «Հայաստանը, որպես կազմակերպության հիմնադիր անդամ, դրական է տրամադրված ամբողջությամբ աջակցելու կազմակերպությանը և դրա հետագա զարգացմանը»։
ՀԱՊԿ անդամ պետությունների ղեկավարների հանդիպումը
