Կին՝ գլխավոր դատախազի պաշտոնում․ Հայաստանի պատմության մեջ առաջին անգամ
Աննա Վարդապետյանը՝ Հայաստանի գլխավոր դատախազ
Հայաստանի պատմության մեջ առաջին անգամ երկրում ընտրվել է կին գլխավոր դատախազ՝ իրավաբան Աննա Վարդապետյանը: Նրա թեկնածությունն առաջադրել էր խորհրդարանական մեծամասնությունը: Ընդդիմադիրները ոչ թեկնածու են առաջադրել, ոչ էլ քվեարկությանը մասնակցել: Վարդապետյանն ընտրվել է միայն իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավորների ձայներով:
Նրա թեկնածության հարցը քննարկվում է արդեն տասը օր: Խնդիրը ոչ թե Վարդապետյանի մասնագիտական որակներն են կամ աշխատանքային փորձը, այլ մինչ այս զբաղեցրած վերջին պաշտոնը: 2020 թ.-ի մարտից նա վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի օգնականն էր: Ընդդիմությունը պնդում է՝ վարչապետից անկախ որոշումներ կայացնել չի կարողանա: Իշխող թիմը, սակայն, չի կիսում այդ տեսակետը:
Գլխավոր դատախազի ելույթը իր անելիքների մասին, ինչպես նաև ընդդիմադիր և իշխանական պատգամավորների կարծիքները
Գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանի պաշտոնավարման ժամկետը լրանում է սեպտեմբերի 15-ին: Թեկնածուների առաջադրումը մեկնարկել էր հունիսի 15-ին: Խորհրդարանի իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունն այս պաշտոնում առաջադրել էր իրավաբան Աննա Վարդապետյանի թեկնածությունը: Ընդդիմադիր խմբակցությունները թեկնածություններ չէին ներկայացրել:
Աննա Վարդապետյանն ունի դոցենտի գիտական աստիճան, դասավանդում է Երևանի պետական համալսարանում: Աշխատել է Վճռաբեկ դատարանում, Դատական դեպարտամենտում, Արդարադատության նախարարությունում՝ որպես փոխնախարար և վարչապետի աշխատակազմում՝ որպես Փաշինյանի՝ իրավական հարցերով օգնական:
Գլխավոր դատախազի ընտրության նպատակով խորհրդարանն արտահերթ նիստ էր հրավիրել հունիսի 29-ին: Թեև ընդդիմադիրները չմասնակցեցին նիստին և դրան հաջորդած քվեարկությանը, բայց ընտրությունը կայացավ: Թեկնածուն ընտրվեց 70 կողմ ձայներով:
Գլխավոր դատախազն ընտրվում է Ազգային ժողովի կողմից` պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երեք հինգերորդով: Պաշտոնավարման ժամկետը 6 տարի է։
Վարդապետյանը պաշտոնը կստանձնի սեպտեմբերի 15-ին կայանալիք ԱԺ նիստում:
Այս ընտրությունը խորհրդարանական մեծամասնությունը պատմական է որակում. մինչ այս գլխավոր դատախազի պաշտոնում որևէ կին չի ընտրվել:
«Պատիժը չպետք է լինի ուշացած, պետք է լինի համաչափ». Վարդապետյանի ելույթը
Գլխավոր դատախազի թեկնածուն նախ հանդես է եկել ելույթով՝ ներկայացնելով մինչդատական վարույթի հետ կապված 7 խնդիրներ, որոնք ինքն է առանձնացրել։ Դրանք են՝
- ուշացած արդարադատությունը, կամ կենտրոնացվածությունը գործընթացների և ոչ թե արդյունքի վրա,
- գործերի քննության ձգձգումները,
- միայն վերբալ ապացույցների՝ ցուցմունքների վրա հիմնվելը,
- համագործակցված աշխատանքի պակասը, օրինակ՝ քննիչի և դատախազի միջև,
- հովանավորչությունը,
- հանցագործությունը կանխարգելող մեխանիզմները քրեական գործի հարուցման և քննության ֆորմալ մեխանիզմներով փոխարինելը,
- քրեական արդարադատության հասարակության ակնկալիքները, կամ խիստ, ոչ թե արդարացի պատժի ակնկալիքը:
«Պատիժը չպետք է լինի ուշացած, պետք է լինի համաչափ: Եվ որպեսզի պատիժը չլինի ուշացած, քրեական արդարադատությունը պետք է լինի արդյունավետ, ոչ թե ֆորմալ, այլ բովանդակային: Որպեսզի պատիժը լինի համաչափ, չպետք է լինի հովանավորչություն: Շատ պարզ բանաձև է»,- շեշտել է Վարդապետյանը:
Ելույթից հետո գլխավոր դատախազի թեկնածուն պատասխանել է պատգամավորների հարցերին: Նա նշել է, որ այս պաշտոնին հավակնելն իր համար մասնագիտական արժանապատվության հարց է, իսկ ձախողումը նշանակելու է «ապրած կենսագրության ձախողում»: Առաջնորդվելու է իր չափանիշներով՝ հետևողականություն և հստակ դրված պահանջներ:
Գլխավոր դատախազի թեկնածուն հույս է հայտնել, որ իր փոխարեն կխոսի արված աշխատանքը: Ընդգծել է՝ խոստումներ տալ չի սիրում, բայց, այնուամենայնիվ, հնչեցրել է մեկ խոստում՝ «բացառել ցանկացած դեստրուկցիա, որը կարող է ստվերել պրոցեսները»:
«Չեմ վախենում, քանի որ կշռադատված որոշում եմ կայացրել և ուզում եմ իմ գիտելիքները ծառայեցնել: Սա հանցավոր ինքնավստահության դրսևորում չէ, այլ պատասխանատվություն է, որը ստանձնում եմ գիտակցաբար: Ցանկացած դեստրուկտիվ մոտեցման դեմ եմ»,- նշել է Վարդապետյանը:
«Վարչապետի օգնականը՝ գլխավոր դատախա՞զ». իշխանության և ընդդիմության՝ իրար հակասող կարծիքները
Նախքան քվեարկությունը գրեթե տասը օր ընդդիմադիրներն ու իշխանականները մեկնաբանում էին Վարդապետյանի թեկնածությունը:
Ընդդիմության ներկայացուցիչները անվստահություն էին հայտնում՝ պնդելով, որ Փաշինյանի օգնական աշխատած պաշտոնյան դժվար թե կարողանա վարչապետից անկախ որոշումներ կայացնել:
«Խոսում են ժողովրդավարությունից և անում լրիվ հակառակը։ Գլխավոր դատախազը պետք է լինի իրապես անկախ, ոչ թե վարչապետի օգնականից դառնա գլխավոր դատախազ»,- լրագրողների հետ զրույցում ասել էր ԱԺ ընդդիմադիր «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արամ Վարդևանյանը:
Իշխանական պատգամավորները հակադարձել էին՝ նշելով, որ «Վարդապետյանը գործելու է Հայաստանի Սահմանադրության, օրենքների ու իր խղճի շրջանակներում»:
«Տիկին Վարդապետյանը իր մասնագիտական որակներով, բարձր բարոյական և արժեքային հատկանիշներով համապատասխանում է ինչպես օրենսդրությամբ սահմանված պահանջներին, այնպես էլ այն կարևորագույն առաքելությանը, որը, մեր կարծիքով, պետք է ունենա ապագա գլխավոր դատախազը»,- հայտարարել էր իշխող խմբակցության ղեկավար Հայկ Կոնջորյանը:
Ավելի վաղ լրագրողների հետ զրույցում թեմային անդրադարձել էր նաև ինքը՝ Վարդապետյանը: Նա ընդգծել էր, որ իրավական հարցերով օգնականից Փաշինյանի ակնկալիքը եղել է «այլընտրանքային կարծիքը» ու նշել, որ վարչապետին տվել է «պրոֆեսիոնալ և իրավաբանորեն անաչառ կարծիք»: Գլխավոր դատախազի թեկնածուն վստահեցրել էր՝ ինչպես նախորդ պաշտոնների, այնպես էլ այս դեպքում նշաձողը պրոֆեսիոնալիզմն է.
«Գլխավոր դատախազի պաշտոնում երբևէ կին թեկնածու չի առաջադրվել և այդ հանգամանքը ևս լրացուցիչ ակնկալիք, պատասխանատվություն և նշաձող է պահանջում: Այո, պատասխանատվությունն ահռելի է: Կարծում եմ՝ իմ գիտելիքները հնարավորություն կտան ինձ արդարացնելու հանրային ակնկալիքը այս առաջադրումից և նշանակումից»,- հայտարարել էր նա:
Աննա Վարդապետյանը՝ Հայաստանի գլխավոր դատախազ
