ფოტორეპორტაჟი რუსული სოფლიდან, სადაც „ნოვიჩოკს“ აწარმოებდნენ
„არც რუსეთში და არც სსრკ-ში არასოდეს აწარმოებდნენ ქიმიურ ნივთიერებას, პირობითი სახელწოდებით „ნოვიჩოკი“, განაცხადა 2020 წლის 23 სექტემბერს, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ოფიციალურმა წარმომადგენელმა მარია ზახაროვამ.
ეს იყო პასუხი სამი ქვეყნის – გერმანიის, საფრანგეთისა და შვედეთის მტკიცებაზე, რომ რუსი ოპოზიციონერის, ალექსეი ნავალნის მოწამვლა „ნოვიჩოკის“ დახმარებით სცადეს, რომელიც აკრძალულია ქიმიური იარაღის შესახებ კონვენციით.
რუსული ოპოზიციის ლიდერი, ალექსეი ნავალნი 2020 წლის 20 აგვისტოს, რუსეთში მოწამლეს. ის სამკურნალოდ გერმანიაში გადაიყვანეს. ნავალნი 18 დღის განმავლობაში კომაში იყო. 23 სექტემბერს, ის გაწერეს ბერლინის „შარიტეს“ კლინიკიდან, თუმცა მას ხანგრძლივი რეაბილიტაცია ელოდება.
„არანაირი მტკიცებულება რუსეთის მონაწილეობის (ნავალნის მოწამვლაში) – როგორც ისინი უწოდებენ „რუსული კვალი“ – მომხდარში არ არის და არც შეიძლება იყოს“, – განაცხადა ზახაროვამ.
რუსული მხარის მსგავსი კომენტარებით დასრულდა „ნოვიჩოკის“ გამოყენების პირველი შემთხვევაც. 2018 წლის 4 მარტს, ბრიტანეთის ხელისუფლების ვერსიით, ამ ქიმიური საშუალებით სცადეს რუსეთის დაზვერვის ყოფილი თანამშრომლის, სერგეი სკრიპალისა და მისი ქალიშვილის, იულიას მოწამვლა, რომლებიც დიდ ბრიტანეთში, ქალაქ სოლსბერიში ცხოვრობდნენ.
მაშინ, მარია ზახაროვამ დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრის, ტერეზა მეის ბრალდებებს „ბრიტანეთის პარლამენტში საცირკო შოუ“ უწოდა. რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა კი ინგლისელი ჟურნალისტის კითხვას სკრიპალებზე თავდასხმის შესახებ, ასე უპასუხა:
„თქვენ ჯერ მანდ გაერკვიეთ, შემდეგ კი ჩვენც განვიხილავთ თქვენთან ერთად“.
„ნოავაია გაზეტას“ მასალების მიხედვით
• რით მოწამლეს ინგლისში ყოფილი რუსი მზვერავი და ვინ მოწამლა ის?
დასავლეთის ქვეყნებმა დამატებითი სანქციები დაუწესეს რუსეთს სოლსბერიში, საბრძოლო მომწამვლელი ქიმიური ნივთიერების გამოყენების ისტორიის შემდეგ. მათ მორიგი სანქციების პირობა დადეს ახალი ისტორიის შემდეგ – ამჯერად „ნოვიჩოკით“ ოპოზიციონერი ალექსეი ნავალნი მოწამლეს.
პრეპარატ „ნოვიჩოკის“ შესახებ კი, როგორც აღმოჩნდა, ბევრი რამ არის ცნობილი.
რუსი ჟურნალისტები იმყოფებოდნენ რუსეთში, სოფელ შიხანში, სადაც, როგორც ბრიტანეთის სპეცსამსახურების წარმომადგენლებმა განაცხადეს, დაამზადეს მომწამვლელი ნივთიერება „ნოვიჩოკი“.
ეს არის „ნოვაია გაზეტას“ რეპორტაჟი ამ მოგზაურობიდან, რომელიც 2019 წლის დასაწყისში შედგა.
სარატოვის ოლქში მდებარე დაბა შიხანიმ, სადაც ბრიტანეთის სპეცსამსახურების წარმომადგენლების თქმით, შეიქმნა მომწამვლელი პრეპარატი „ნოვიჩოკი“, 2019 წლის დასაწყისიდან დახურული ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული წარმონაქმნის სტატუსი დაკარგა.
მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი სარატოვული ბრენდის სამშობლოს მონახულება ამიერიდან ყველა მსურველს შეუძლია.
შიხანის მაცხოვრებლები შიშობენ, რომ ახლა მათ ძლიერ შეუმცირდებათ დაფინანსება, დაიწყება სამსახურიდან დათხოვნები და სპეციალიზებული კლინიკა დაიკეტება.
სიღარიბე ქიმიაზე უარესია
„ინსტიტუტი აქედან ათ კილომეტრში იყო. ვცდილობ, რომ იქ არ წავიდე. რაც უფრო ცოტა იცი, მით უკეთ გძინავს“, – ამბობს შიხანის მაცხოვრებელი სერგეი იზვეკოვი.
ორგანული სინთეზის ტექნოლოგიების სახელმწიფო ინსტიტუტი, რომელიც საბჭოთა დროს ქიმიურ იარაღს აწარმოებდა, ათი წლის წინათ გაკოტრდა და ოფიციალურად არსებობა შეწყვიტა.
„არ დავფიქრებულვართ იმაზე, ქიმიკოსები ზუსტად რას აკეთებდნენ, თუმცა ერთმანეთის მეზობლად მდებარე ბინებში ვცხოვრობდით. კითხვის დასმა საშიში იყო“, – მხრებს იჩეჩავს სერგეი.
როდესაც დაბა დაკეტილი იყო, მაშინ თითქმის ყველა ორგანიზაცია უშუალოდ მოსკოვის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა.
„დედაქალაქიდან კომისიებს აქ ჩამოსვლის ეშინოდათ. ონკანის წყლით ხელების დაბანაც კი არ სურდათ. ამბობდნენ, – წყალი ვოლსკიდან [გვერდით მდებარე ქალაქი] ჩამოგვიტანეთო“, – იხსენებს იზვეკოვი. თავად ის ტერიტორიის ეკოლოგიურ სისუფთავეზე რატომღაც არ წუხდა.
„ჩვენთვის ტრაგედია იქნება, თუკი სამედიცინო სანიტარულ განყოფილებას დაკეტავენ. გინეკოლოგიისა და ქირურგიის განყოფილებები შეამცირეს. ახალი წლის დღესასწაულებზე ბრმანაწლავის ანთებით რაიონის საავადმყოფოში გადამიყვანეს. წყალზე დამზადებულ ფაფას მაჭმევდნენ. ჩვენს სანიტარულ განყოფილებაში კი საბავშო ბაღივით მენიუ იყო!“
შიშობენ, რომ შემცირებები ძალოვან სტრუქტურებშიც მოხდება: თუ არ არის რეჟიმი – არც სამხრეებიანი ადამიანების საჭიროებაა. დაბაში მამაკაცებისთვის სხვა სამუშაო არ არსებობს.
დახურული რეჟიმის მოხსნა დაფინანსების არსებითად შემცირებასაც ნიშნავს – ორ წელიწადში დაბას მხოლოდ საკუთარი შემოსავლებით და საოლქო დოტაციით ცხოვრება მოუწევს, მოსკოვიდან დაფინანსება შეწყდება.
შემცვლელი ვერ მოიფიქრეს
ვლადიმირ ფედოსოვმა შიხანი პირველად 1975 წელს ნახა.
„ჩვენთან ინსტიტუტში ადგილობრივი დირექტორი ჩამოვიდა. გვითხრა, – ქალაქის ტიპის დასახლებაში გაემგზავრებით, თქვენი ინსტიტუტი ოდნავ მოშორებით იქნება, ტყეში, სამაგიეროდ, ზიანის ასანაზღაურებლად, ხელფასის დანამატებიც გექნებათ“.
საიდუმლო ინსტიტუტში მოსკოვისა და ლენინგრადის ქიმიურ-ტექნოლოგიური ინსტიტუტების ბრწყინვალე კურსდამთავრებულებს უყრიდნენ თავს. სამეცნიერო კარიერა აქ სწრაფად მიდიოდა წინ. ახალგაზრდა ოჯახებს იმ დროისთვის კომფორტულ ხუთსართულიან სახლებში ბინებს აძლევდნენ.
„მომარაგება პირველი კატეგორიის მიხედვით მიმდინარეობდა! – ვლადიმირ ფედოსოვი დეფიციტურ საქონელს ასახელებს – ზეითუნის ზეთი, მანდარინები, ბანანები. იტალიური ჯინსები პირველად აქ ვნახე.
მაღაზიებში შემოჰქონდათ და ყოველგვარი განაწილების გარეშე ყიდდნენ! ბინაში მედგა – რუმინული კედლის ავეჯი, საძინებელი – გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკიდან, პოლონური სამზარეულო, იუგოსლავური რბილი ავეჯი. 1986 წელს პროფკავშირებისგან ავტომობილი „0/8“ მერგო, არადა ეს მანქანა მხოლოდ 1985 წელს გამოვიდა! დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ სამშობლო ჩვენს შრომას აფასებდა“.
1990 წელს, ქიმიური იარაღის განადგურების შესახებ კონვენციის ხელმოწერის შემდეგ საწარმოს ძირითადი საქმიანობა აკრძალული გახდა. ქიმიური იარაღის განადგურების პროგრამაში, რისთვისაც ბიუჯეტიდან მილიარდები გამოიყოფოდა, შიხანელები არ აიყვანეს. მეცნიერ-მუშაკებმა გამგზავრება დაიწყეს.
ფედოსოვი იძულებული გახდა, თავისი საყვარელი ქიმია მიეტოვებინა. ახლა ის მეზობელ ქალაქ ვოლსკში პროფტექნიკურ სასწავლებელში ასწავლის.
„ნოვიჩოკის“ წყალობით, სახელწოდება „შიხანი“ მსოფლიოში სახელგანთქმული გახდა, მაგრამ დაბას ამან არავითარი სარგებელი არ მოუტანა. მოსახლეობის თითქმის ნახევარი -პენსიონერია. ფედოსოვის ქალიშვილი, ისევე როგორც შიხანის ახლგაზრდა მაცხოვრებელთა უმეტესობა, სარატოვში მუშაობს, ვაჟი – ასტრახანშია.
„საწარმოს შემცვლელი ვერ მოუგონეს“, – ამოოხვრით ამბობს ვლადიმირი.
