"ჩამოვა ელჩი, ილაპარაკებენ, სააკაშვილს არ გაუშვებენ " - ქართველი ექსპერტები კიევის გადწყვეტილებაზე, საქართველოს ელჩთან დაკავშირებით
ზელენსკის გადაწყვეტილება საქართველოს ელჩზე
4 ივლისს კიევმა 48 საათი მისცა საქართველოს ელჩს უკრაინაში ქვეყნის დასატოვებლად. მას მკაცრი პროტესტი გამოუცხადეს და მოსთხოვეს თბილისში დაბრუნდეს კონსულტაციებისთვის. აღნიშნული გადაწყვეტილება უკრაინის პრეზიდენტმა, ვოლოდიმირ ზელენსკიმ პირადად მიიღო, მას შემდეგ რაც 3 ივლისს გავრცელდა კადრები მიხეილ სააკაშვილის სასამართლო სხდომიდან. სააკაშვილი სხდომას დისტანციურად, კლინიკა ვივამედიდან ჩაერთო. ვიდეოზე ის ძალიან გამხდარი იყო და ცუდად გამოიყურებოდა.
„სწორედ ახლა რუსეთი საქართველოს ხელისუფლების ხელით კლავს უკრაინის მოქალაქე მიხაილო სააკაშვილს”, – წერია უკრაინის პრეზიდენტის განცხადებაში, რომელიც მან ტელეგრამზე გაავრცელა. ამავე განცხადებაშია ნათქვამი, რომ უკრაინა შესთავაზებს საქართვლოს ელჩს 48 საათის განმავლობაში დატოვოს კიევი, რათა კონსულტაციები გამართოს თბილისთან, რათა მოხდეს მიხეილ სააკაშვილის უკრაინისთვის გადაცემა და მისი სიცოცხლის გადარჩენა.
საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრომ ელჩის თბილისში გაგზავნის გადაწყვეტილებას ქვეყნის შიდა საქმეებში ჩარევა უწოდა.
„უკრაინის ხელისუფლების გადაწყვეტილება არსებით ზიანს აყენებს ორი ქვეყნის სტრატეგიულ ურთიერთობებს და წარმოადგენს სუვერენული სახელმწიფოს საშინაო საქმეებში პირდაპირ ჩარევას. იმედს ვიტოვებთ, რომ ოფიციალური კიევი გადახედავს საკუთარ გადაწყვეტილებას და ძალისხმევას მიმართავს ორი ქვეყნის ისტორიულად მეგობრული ურთიერთობების შემდგომი განვითარებისკენ“, – აცხადებს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო.
● “მართლა გინდათ პუტინის ვასალები იყოთ?” – გამოხმაურება სააკაშვილის პროცესზე
● სააკაშვილის საქმეები. რისთვის ზის ციხეში ყოფილი პრეზიდენტი
● მიხეილ სააკაშვილის სტატია Politico-ზე: მე პოლიტპატიმარი ვარ და ვკვდები
საქართველოს ხელისუფლება კატეგორიულად უარყოფს უკრაინის მოქალაქე სააკაშვილის უფლებების დარღვევას და აცხადებს, რომ ის იღებს საჭირო მკურნალობას და მოვლას. სააკაშვილის ახლობლები და ადვოკატები უკვე დიდი ხანია უკიდურესად მძიმეს უწოდებენ მის მდგომარეობას და ითხოვენ მის საზღვარგარეთ სამკურნალოდ გადაყვანას.
ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც ბოლო წელიწადნახევრის განმავლობაში საქართველოსა და უკრაინას შორის ურთიერთობები იძაბება.
უკრაინაში რუსეთის სრულმასშტაბიანი შემოჭრის დაწყებიდან, საქართველოს ხელისუფლებამ დაიკავა არაერთგვაროვანი პოზიცია – თავი აარიდა რუსეთის წინააღმდეგ მკაცრ განცხადებებს და ასევე, არ შეუერთდა დასავლურ საქნციებს რუსეთის წინააღმდეგ. 2023 წლის მაისში კი, საქართველოს ხელისუფლება პოზიტიურად შეხვდა რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმირ პუტინის გადაწყვეტილებას საქართველოსა და რუსეთს შორის პირდაპირი ფრენების აღდგენის თაობაზე. მაისის თვიდან რუსეთის მიმართულებით რუსულ ავიაკომპანია აზიმუტთან ერთად, მთავარი ქართული ეროვნული ავიაგადამზიდავი, “ჯორჯიან ეარვეისიც” დაფრინავს და ტრანზიტულ რეისებსაც ახორციელებს რუსეთის მოქალაქეებისთვის. ამის გამო, ქართული კომპანია მოხვდა უკრაინის მიერ სანქცირებული კომპანიების სიაში. Georgian Airways 10 წლიანი სანქციები დაუწესდა და განკარგულებას ხელი ვოლოდიმირ ზელენსკიმ მოაწერა. პერსონალური სანქციები დაუწესდა ავიაკომპანიის მფლობელს, თამაზ გაიაშვილსაც.
პარალელურად, უკრაინის მკაფიო მხარდაჭერას გამოხატავენ საქართველოს მოქლაქეები – თბილისის ქუჩები უკრაინული დროშებითაა სავსე და ათასამდე ქართველი მებრძოლი კი მოხალისედ წავიდა ომში უკრაინის მხარეს საბრძოლველად.
კიევის ამ გადაწყვეტილებამ თბილისში არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. საქართველოში, სადაც საზოგადოება უკიდურესად პოლარიზებულია, ზოგი მიიჩნევს, რომ ზელენსკის გადაწყვეტილება გაუმართლებლად მკაცრია საქართველოს მიმართ.
საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტი, ყოფილი ელჩი დანიასა და ისლანდიაში, გიგი გიგიაძე, ამბობს, რომ საერთაშორისო ურთიერთობებში არ ახსენდება მსგავსი გადაწყვეტილება, როდესაც ადამიანს პერსონა-ნონგრატად კი არ აცხადებენ, არამედ მას უბრალოდ მოუწოდებენ, რომ 48 საათში დატოვოს ქვეყანა და წავიდეს კონსულტაციებისთვის საკუთარ ქვეყანაში.
“ამ ჟესტით თითქოს ხდება ბოლო შანსის დატოვება, ანუ უკიდურესი ნაბიჯის გადადგმა არ ხდება. როგორც წესი, ელჩის კონსულტაციაზე გამოწვევა შეუძლია წარმგზავნ სახელმწიფოს და არა მიმღებ სახელმწიფოს. ანუ ეს არანაირ ვალდებულებას არ წარმოქმნის თავად ელჩისთვის „ვენის კონვენციის“ თანახმად. თუმცა, თავად ფაქტი არის ძალიან სამწუხარო, ეს კიდევ უფრო დაბალ დონეზე წევს საქართველო-უკრაინის ურთიერთობებს”.
გიგიაძე ამბობს, რომ მიუხედავად ამისა, ის არ ელოდება უკრაინის მხრიდან უკიდურეს ფორმას – დიპლომატიური ურთიერთობების შეწყვეტას.
“არ მგონია, რომ უკრაინული მხარე ამაზე წავიდეს, რადგან მიუხედავად იმ განცხადებებისა, რაც ჩვენ მოვისმინეთ, ნათელია, რომ უკრაინისთვის, ხელისუფლების გარდა, არსებობს ქართველი ხალხი, მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა, რომელიც სრულიად სოლიდარულია უკრაინელი ხალხისადმი”.
▇ გიგიაძის თქმით, საქართველო-უკრაინის ურთიერთობების დაბალ ნიშნულზე ჩამოსვლა საზიანოა საქართველოსთვის ევროპული პერსპექტივის თვალსაზრისითაც.
“ახლა არის სწორედ ის პერიოდი, რომ საქართველო დასავლურ ასპარეზზე უკრაინასთან ერთად უნდა მოიაზრებოდეს, რადგან ვიცით, რომ წლის ბოლოს უკრაინას დიდი ალბათობით ექნება ჩათვლა ევრორეკომენდაციების შესრულების თვალსაზრისით და მოლდოვასთან ერთად გადაინაცვლებს წინ. ამ სამეულში კი უკრაინასა და საქართველოს ურთიერთობის დაბალ ნიშნულზე ჩამოწევა ნამდვილად არ აისახება კარგად ჩვენთვის კანდიდატის სტატუსის მონიჭების პერსპექტივაზე”.
გიგიაძე ამბობს, რომ ეს გადაწყვეტილება სპონტანურად არ დამდგარა და არის “ლოგიკური გაგრძელება და კულმინაცია იმისა, რასაც ჩვენ ბოლო წელიწადნახევარია ვხედავთ”
“ის განცხადებები, რომელიც კეთდებოდა და კეთდება საქართველოს ხელისუფლების, „ქართული ოცნების“ მხრიდან და ის პოზიციონირება, რაც მათ თავიდანვე ჰქონდათ, ყოველთვის იწვევდა უკრაინელების უკმაყოფილებას და გამოიხატა პირველი იმით, რომ საკუთარი ელჩი გაიწვიეს გასული წლის მარტის დასაწყისში, ახლა კი ეს გადაწყვეტილება მიიღეს”.
საერთაშორისო ურთიერთობების დოქტორი, GIPA-ს პროფესორი თორნიკე შარაშენიძე ამბობს, რომ ზელენსკის აღნიშნული გადაწყვეტილება, ფაქტობრივად, ელჩის გაძევებას ნიშნავს:
“ჩემი აზრით, არ არის სწორი გადაწყვეტილება… სხვა ქვეყნის ელჩს რომ ეუბნებიან, წადი მოსალაპარაკებლადო, ფაქტობრივად გაძევებაა. ჩვენც გავაძევებდით, მაგრამ აღარ ჰყავთ და ასე რომ, გათანაბრდა ანგარიში” .
შარაშენიძის თქმით, ზელენსკიმ ამით საქართველოს ხელიოსუფლების მიმართ თავისი პოზიცია გამოხატა:
“ჩამოვა ელჩი, ილაპარაკებენ, სააკაშვილს არ გაუშვებენ და ამით ყველაფერი მორჩება. მგონი, ზელენსკიმაც იცის, რომ სააკაშვილს არ გაუშვებენ. ამ განცხადებით მან უბრალოდ გამოხატა თავისი პოზიციას საქართველოს მთავრობის მიმართ, მეტი არაფერი. ელჩი რომ აქ ჩამოვა, ამის ვის შეეშინდება?”
შარაშენიძე ამბობს, რომ სააკაშვილი უკრაინამ თავად აქცია ფაქტორად ორი ქვეყნის ურთიერთობაში. მისი თქმით, სააკაშვილის ამბავი რეალური საფუძველია იმისა, რომ თბილისი უკმაყოფილო იყოს კიევით:
” უკრაინელებმა ძალიან კარგად იციან, რომ სააკაშვილის პრობლემა, პრინციპში, მათი შექმნილიც არის ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობაში – თანამდებობაზე იყო დანიშნული ერთხელ, ორჯერ, მერე გამოიპარა და შემოიპარა ქვეყანაში… გამოეპარათ თუ გამოუშვეს, ამაზე პასუხი ჯერ არ არსებობს. საქართველოს მთვარობას ახლა ეს აქვს ხელმოსაჭიდი, რომ კაცი იქიდან გამოაპარეს და ახლა გვეჩხუბებიან, გამოუშვითო. ყოფილიყო უკრაინაში და ყველა ბედნიერი იქნებოდა.”
მეორე მხრივ, შარაშენიძე აღიარებს, რომ ომის დაწყების დღიდან საქართველოს ხელისუფლების რიტორიკა არ არის მეგობრული.
▇ “ზელენსკის ეს გადაწყვეტილება ბევრს არ მოეწონა და არც ელჩი იმსახურებდა ასე მოქცევას, რომელიც მართლა იმ მძიმე დღეებში, როდესაც კიევი ყველამ დატოვა, ბოლომდე იქ იჯდა”.
ასევე შარაშენიძე ამბობს, რომ სააკაშვილს საქართველოში არავინ არ აწამებს და საპირისპიროს მტკიცება, მისი თქმით, არასერიოზულია.
“თუ კიევი გარანტიას მისცემს, რომ გამოუშვით, სასჯელს აქ მოიხდის, საავადმყოფოში, კიდევ შეიძლება გაშვებაზე ლაპარაკი, მაგრამ თავიდანვე ცხადია, რომ ამას არ იზამენ. ამიტომაც ვამბობ, რომ კიევის ამ გადაწყვეტილების მიზანი გაუგებარია”.
პოლიტიკის მეცნიერებების დოქტორი, ილიაუნის პროფესორი გია ნოდია მიიჩნევს, რომ სააკაშვილის ფაქტორი თვალსაჩინო გამაღიზიანებელია ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობაში, მაგრამ “ძირითადი ფაქტორია საქართველოს ხელისუფლების პოზიცია ომის მიმართ”.
“ისე ჩანს, რომ რაღაცნაირად ბიძგი სააკაშვილის ფაქტორია, მაგრამ სააკაშვილის ფაქტორი დიდი ხანია, არსებობს და უკრაინას მისი ექსტრადირების სურვილი დიდი ხანია, გამოთქმული აქვს”, – ამბობს ნოდია.
ის არ ელის, რომ საქართველო დათმობებზე წავა კიევის ამ ნაბიჯის საპასუხოდ, კერძოდ კი, სააკაშვილის ექსტრადირებას მოახდენს.
“მართალი გითხრათ, არ ვიცი, რატომ მიიღო ზელენსკიმ ეს გადაწყვეტილება. გასაგებია, რომ უკვე დიდი ხანია საქართველოსა და უკრაინის ხელისუფლებებს შორის ცუდი ურთიერთობებია მაგრამ ფაქტია, რომ ეს გადაწყვეტილება ამ ურთიერთობებს ახალ დონეზე აიყვანს, გაუარესების თვალსაზრისით“.
პოლიტოლოგი უახლოეს მომავალში არც ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობის ნორმალიზებას ელის და არც უფრო დრამატულ განვითარებას:
“თუ საქართველოს ხელისუფლება რადიკალურად არ შეცვლის ზოგადად თავისი პოლიტიკის მიმართულებას, რისი მოლოდინიც თავისთავად არ არსებობს, მაშინ ურთიერთობა გაუმჯობესების მიმართულებით, ალბათ, არ წავა. თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ რაღაც დრამატული განვითარება ექნება ამ ურთიერთობების გაუარესებას. უბრალოდ, ცუდი კიდევ უფრო ცუდი გახდება”.
