რა მოხდა ბრძოლის ველზე ყარაბაღში? სამხედრო ექსპერტერბის შეფასებები
რამ განაპირობა მთიანი ყარაბაღის ომის შედეგები – აზერბაიჯანელების მიერ გადმოღებულმა თურქეთის ჯარის ეფექტურმა სტილმა? თუ სომეხი სამხედროების საოცარმა დაუდევრობამ? სამხედრო ექსპერტებმა ამ საკითხზე საკუთარი მოსაზრება BBC-ს რუსულ სამსახურს გაუზიარეს.
სად მოხდა გარდატეხა
ჰადრუთი გახდა პირველი რაიონული ცენტრი მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიაზე აზერბაიჯანული ძალების გზაზე და პირველი ქალაქი, რომელშიც მშვიდობიანი მოსახლეობა ცხოვრობდა.
სიტუაცია ჰადრუთის დაცემასთან ერთად შეიცვალა – აზერბაიჯანულმა ძალებმა წინსვლა უფრო ინტენსიურად დაიწყეს, ხოლო სომხური ძალები უკან იხევდნენ.
”პირველი კატასტროფა იყო ის, რომ მათ (სომხურმა ძალებმა) რატომღაც სერიოზული წინააღმდეგობის გარეშე დატოვეს ჰადრუთი და ამან ყველაფერი წინასწარ განსაზღვრა”, – თქვა სომეხმა სამხედრო სპეციალისტმა, რომელმაც ვინაობის დასახელება არ ისურვა.
ბრძოლა ჰადრუთისთვის – რა ხდება მთიან ყარაბაღში
სომხეთის საზოგადოებრივი რადიოს ყოფილი ხელმძღვანელი, ჟურნალისტი მარკ გრიგორიანი მიიჩნევს, რომ ომის შედეგი ქალაქ შუშას / შუშის დაცემამ განაპირობა.
”შუში მთელი ყარაბაღის გასაღებია. ეს არის ცენტრი, საიდანაც კონტროლდება სტეფანაკერტი [მთიანი ყარაბაღის დედაქალაქი]. ეს იყო პირველი ომის დროს, მაგრამ მაშინ შეიარაღების დონე სულ სხვა იყო და ახლაც ასე მოხდა, ”– თქვა გრიგორიანმა.
ვინ და როგორ ემზადებოდა ომისთვის
”აზერბაიჯანის ხარჯები შეიარაღებაზე უფრო გააზრებული, დაგეგმარება კი უფრო საფუძვლიანი იყო. ისინი ფულს არ ფლანგავდნენ, ყურადღებით ითვალისწინებდნენ უახლეს სამხედრო ტენდენციებს, ყიდულობდნენ იმას, რაც სჭირდებოდათ, შეისწავლეს ახლო აღმოსავლეთში ომის გამოცდილება. ისინი სამაგალითოდ მოემზადნენ მიმდინარე კონფლიქტისთვის და ეს ეხება კონფლიქტის არა მხოლოდ სამხედრო, არამედ პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და პროპაგანდისტულ ასპექტებს “, – ამბობს რუსი სამხედრო ექსპერტი ვასილი კაშინი.
2010-იანი წლების შუა პერიოდიდან მეტი ფულის ხარჯვა იარაღზე სომხეთმაც დაიწყო.
საინფორმაციო ომი ყარაბაღის გარშემო
თუმცა, ზოგიერთმა შესყიდვამ სომხეთში გაკვირვება და კრიტიკაც კი გამოიწვია. მაგალითად, ბევრს 2019 წელს ოთხი რუსული Су-30СМ გამანადგურებლის შეძენა უაზროდ მიაჩნია. ეს თვითმფრინავები უფრო სწრაფი და ძლიერია, ვიდრე აზერბაიჯანული Миг-29, თუმცა ძალიან ძვირია და მათი საბრძოლო შესაძლებლობები ზედმეტი იყო სამხედრო ოპერაციების ყარაბაღის თეატრისთვის.
კიდევ ერთი შენაძენი, რომლის გარშემოც სომხეთში სკანდალი აგორდა, იყო Оса АК ტიპის საზენიტო სარაკეტო სისტემები იორდანიიდან. ექსპერტებმა ეჭვქვეშ დააყენეს მესამე ქვეყნებიდან საკმაოდ მოძველებული კომპლექსების შეძენის მოტივაცია, რადგან სომხეთს მსგავსი თანამედროვე იარაღის პირდაპირ რუსეთიდან შესყიდვა შეუძლია.
დრონების გადამწყვბეტი როლი?
საჰაერო თავდაცვის სფეროს ექსპერტის, მიხეილ ხოდარენკოს აზრით, ყარაბაღისა და მის უკან მდგომი სომხეთის შემთხვევაში განვითარებული საჰაერო თავდაცვის სისტემის შექმნა პრობლემური იქნებოდა.
თურქული დრონები მთიან ყარაბაღში
ექსპერტის აზრით, მთიან ყარაბაღში არსებული საჰაერო თავდაცვის სისტემა ორიენტირებული იყო დამრტყმელი ვერტმფრენების და თვითმფრინავების წინააღმდეგ ბრძოლაზე, ცაში კი მათ მცირე ზომის დრონები ეწინააღმდეგებოდნენ.
თურქეთის არმიის გამოცდილება
რუსული ჟურნალის «Арсенал Отечества» მთავარი რედაქტორის, ვიქტორ მურახოვსკის თქმით, აზერბაიჯანის არმია ფრთხილად მოქმედებდა, საფუძვლიან დაზვერვას, მოწინააღმდეგის შორეული ცეცხლით დაზიანებას და დრონების დარტყმებს ეყრდნობოდა.
მურახოვსკიმ აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების მოქმედებაში თურქეთის არმიის სტილი დაინახა, რომელმაც იგივე ტაქტიკა გამოიყენა 2018 წელს სირიის ქალაქ აფრინსა და იდლიბის პროვინციაში, სადაც თურქმა სამხედროებმა ოპერაცია “ზეთისხილის ტოტი” წარმატებით ჩაატარეს.
სომხეთის თავდაცვის ნაკლოვანებები დიდი ხანია აშკარა იყო
”სომხურმა მხარემ აშკარად ვერ გამოავლინა სერიოზული დამოკიდებულება თავდაცვის მომზადების, გრძელვადიანი ფორტიფიკაციის, შენიღბვის, დაზვერვისადმი. უფრო მეტიც, სომხეთის დაგეგმვის ყველა ეს ნაკლოვანება აშკარა იყო თუნდაც აზერბაიჯანთან კონფლიქტის წინა აფეთქებების შედეგად, 2016 წლიდან დაწყებული, მაგრამ რაიმე დასკვნა მათ არ გამოუტანიათ”, – მიიჩნევს ვასილი კაშინი.
”ერთი მხარე ძალიან კარგად მოემზადა, ამისკენ ათწლეულები მიდიოდა, მეორე მხარე უფრო სუსტი იყო და ზერელედ იყო მომზადებული”, – დასძენს ექსპერტი.
