რუსეთი აზერბაიჯანში სამხედრო ბაზას ქმნის - კომენტარები ბაქოდან
11 იანვარს, მოსკოვში, სამმხრივი შეხვედრა გაიმართა რუსეთის პრეზიდენტს, ვლადიმირ პუტინს, აზერბაიჯანის პრეზიდენტს, ილჰამ ალიევსა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრს, ნიკოლ ფაშინიანს შორის. მოლაპარაკებების შედეგია მორიგი სამმხრივი განცხადება, რომელმაც, საერთო ჯამში, იმედგაცრუებული დატოვა ექსპერტები როგორც ბაქოში, ისე ერევანში.
აზერბაიჯანელი პოლიტოლოგების აზრით, ყარაბაღში საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შემდეგ, რიგი სერიოზული პრობლემები არსებობს, რომლებსაც დაუყოვნებლივი გადაწყვეტა ესაჭიროება. მაგრამ სამი ქვეყნის ლიდერების ახალი განცხადება ამას არანაირად არ უწყობს ხელს.
- პუტინი, ალიევი და ფაშინიანი ინფრასტრუქტურული პროექტების განვითარებაზე შეთანხმდნენ
- „სისხლი, ოფლი, ცრემლები და კომპეტენტურობა“ – სომხეთის კრიზისიდან გამოსვლის ფორმულა პოლიტოლოგისგან
- სამხრეთი კავკასია: სად არის მოსახლეობა უფრო მდიდარი
„როგორც ახალი სამმხრივი განცხადებიდან ჩანს, რუსეთმა ამ ეტაპზე მთელი თავისი ყურადღება მიმართა 2020 წლის 10 ნოემბრის განცხადების მე-9 პუნქტის პირობების შესრულებაზე“, – ამბობს პოლიტოლოგი შაჰინ ჯაფარლი.
ის აღნიშნავს, რომ სამმხრივი განცხადების აღნიშნული პუნქტის თანახმად, უნდა აღდგეს ეკონომიკური და სატრანსპორტო კავშირები რეგიონში, მათ შორის, სატრანსპორტო კავშირი აზერბაიჯანის დასავლეთ რაიონებსა და ნახიჩევანს შორის.
„ყოველგვარი ეჭვის გარეშეა, რომ ეს ჩვენთვის მნიშვნელოვანი საკითხია. აზერბაიჯანის მოქალაქეებს, რომლებიც ბაქოში საკუთარ ავტომობილში ჩასხდებიან, უპრობლემოდ შეეძლებათ ნახიჩევნამდე მიღწევა და უკან დაბრუნება. ის საქონელი, რომელიც ამ დრომდე ნახიჩევანში ირანის ტერიტორიით ჩადის, საავტომობილო და სარკინიგზო მაგისტრალებით გაიგზავნება იქ და დაბრუნდება უკან სომხეთის გავლით, უმოკლესი გზით. თუნდაც, რუსეთის კონტროლქვეშ, მაგრამ ჩვენ მივიღებთ საქართველოს გზასთან შედარებით უფრო მოკლე მარშრუტს თურქეთისკენ და ა.შ.“, – ხაზს უსვამს ექსპერტი.
მაგრამ, მისი აზრით, ამ ეტაპზე არის არსებითად უფრო სერიოზული პრობლემები, რომელიც აზერბაიჯანულ საზოგადოებას აღელვებს. პოლიტოლოგი ამ პრობლემებს შემდეგნაირად ალაგებს:
„- აზერბაიჯანის სახელმწიფო სუვერენიტეტის აღდგენა ყარაბაღის იმ ნაწილზე, რომელსაც ახლა რუსი სამშვიდობოები აკონტროლებენ;
– აზერბაიჯანელი იძულებით გადაადგილებული პირების ამ რაიონებში დაბრუნება;
– სომხური შეიარაღებული დაჯგუფებების ბედი მთიან ყარაბაღში;
– მთიანი ყარაბაღის მარიონეტული სეპარატისტული რეჟიმისა და მისი ხელმძღვანელის ბედი;
– საკითხები, რომელიც დაკავშირებულია რუსი სამშვიდობოების საქმიანობასა და მათ მანდატთან;
– გზების გახსნა, რომელიც აღდერეს ქალბაჯართან აკავშირებს…“.
შაჰინ ჯაფარლი აღნიშნავს, რომ ეს საკითხები, როგორც ჩანს, ჯერჯერობით განხილვის თემა არ არის. შესაძლოა, ეს თემები სამშვიდობო შეთანხმების ფარგლებში უნდა გადაწყდეს და მათ ეუთოს მინსკის ჯგუფის ფარგლებში განიხილავენ, აღნიშნავს ის.
„მაგრამ, რატომ მოახდინა რუსეთმა მთელი ყურადღების კონცენტრირება 2020 წლის 10 ნოემბრის ერთობლივი განცხადების მე-9 პუნქტზე? ჩემი აზრით, ამის ორი მიზეზი არსებობს“, – აგრძელებს ჯაფარლი.
„პირველ რიგში, რუსეთს შეძლებისდაგვარად სწრაფად სურს სომხეთთან საიმედო და ოთხსეზონიანი საავტომობილო და სარკინიგზო კავშირის აწყობა აზერბაიჯანის ტერიტორიის გავლით.
დღეისათვის, რუსულ-სომხური სავაჭრო კავშირები ძირითადად საქართველოს გავლით ხორციელდება, ზემო ლარსის საკონტროლო-გამშვები პუნქტის საშუალებით. მაგრამ ზამთრის პერიოდში, საქართველოს მთიან გზებზე გადაადგილება რთულდება და ხანდახან საერთოდ შეუძლებელი ხდება. ამის გამო, არსებობს ალტერნატიული გზის აუცილებლობა.
მეორე მხრივ, საქართველოს მთავრობა, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, არ იძლევა საკუთარი ტერიტორიის გავლით სომხეთში სამხედრო ტვირთის ჩატანის უფლებას. ფაქტობრივად, რუსული სამხედრო ბაზები სომხეთში სატრანსპორტო-ლოჯისტიკური შესაძლებლობების არარსებობის პირობებში ფუნქციონირებს. საქართველოს ხელისუფლების ერთმნიშვნელოვანი სტრატეგიული არჩევანი ევროატლანტიკური ინტეგრაციის პოლიტიკის სასარგებლოდ, ნიშნავს, რომ ქართული მარშრუტი არ შეიძლება რუსეთისთვის საიმედო და ხანგრძლივი გზა იყოს სავაჭრო ურთიერთობებისა და სამხედრო ტვირთის სატრანზიტო გადაზიდვისთვის.
აზერბაიჯანის ტერიტორიის გავლით კი, რუსეთი შეძლებს, თავისი სამხედრო ბაზები ბლოკადიდან გამოიყვანოს და ყოველგვარი წინააღმდეგობების გარეშე განახორციელოს ტვირთის ჩატანა და მებრძოლების როტაცია წლის ნებისმიერ დროს (რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანის ნებართვით).
კიდევ ერთი პრობლემა იმაში მდგომარეობს, რომ სომხეთს არ აქვს სახმელეთო კავშირი ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის წევრ არც ერთ სახელმწიფოსთან და დარჩა ანკლავის პოზიციაში ამ ერთიანი ეკონომიკური სივრცისთვის. უმოკლესი გზა კი სომხეთს რუსეთთან აზერბაიჯანის გავლით აკავშირებს და ეს ამ პრობლემასაც გადაჭრის.
მეორეც, ვფიქრობ, რომ კომუნიკაციისა და სატრანსპორტო კავშირის აღდგენის შემდეგ, რუსეთი შეძლებს დღის წესრიგში დააყენოს აზერბაიჯანის ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში შესვლის საკითხი. ღია საზღვრები და კომუნიკაციები ამისათვის ხელსაყრელი წინაპირობაა. თუკი მოსკოვი ასეთ წინადადებას გააჟღერებს, ბაქოსთვის მარტივი არ იქნება მასზე უარის თქმა, წინააღმდეგ შემთხვევაში, რუსეთი ბერკეტებს ფლობს ყარაბაღში ჩვენთვის პრობლემების შესაქმნელად და ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის წევრობამ, შეიძლება ასეთი რისკებისგან დაგვიცვას.
ჩემი აზრით, რუსეთის ხედვა ამ რეგიონში, შემდეგნაირად შეიძლება შეჯამდეს: როგორც ყოფილი სსრკ-ის პერიოდში, მთიანი ყარაბაღი დარჩება აზერბაიჯანის შემადგენლობაში და იქ უზრუნველყოფილი იქნება ჩვენი ქვეყნის სუვერენიტეტი, მხარეები აქტიურ თანამშრომლობას დაიწყებენ, ეტაპობრივად დავიწყებას მიეცემა ჩვენ შორის მტრობა, ყარაბაღში მყოფი სამშვიდობო კონტინგენტი რუსულ სამხედრო ბაზად ტრანსფორმირდება და ამრიგად, მიიღწევა მშვიდობა და სტაბილურობა რუსეთის მფარველობის ქვეშ“, – აღნიშნა შაჰინ ჯაფარლიმ.
