კორონავირუსი და პოლიტიკა ყარაბაღში: საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტური მაინც გაიმართება
მთიან ყარაბაღში, კორონავირუსის გავრცელების შესაჩერებლად, საგანგებო მდგომარეობაა გამოცხადებული. თუმცა, 14 აპრილს დანიშნული საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტური, მაინც გაიმართება.
ხელისუფლება ირწმუნება, რომ საარჩევნო უბნებზე, სანიტარული ნორმების დაცვას უზრუნველყოფს.
JAMnews-ის ეს სტატია საპრეზიდენტო არჩევნების წინ არსებული ვითარების შესახებ მაშინ გამოქვეყნდა, როდესაც მთიან ყარაბაღში, კორონავირუსით ინფიცირებული პირველი ადამიანები გამოჩნდნენ. 12 აპრილის მონაცემებით, აქ უკვე ხუთი პირია დაინფიცირებული.
მიუხედავად მთიან ყარაბაღში კორონავირუსის დადასტურებული შემთხვევისა, როგორც ჩანს, ხელისუფლება უარს არ იტყვის საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურზე, რომელიც 14 აპრილს არის დანიშნული. თუმცა, ამას მოითხოვს ბევრი ადგილობრივი მცხოვრები და პოლიტიკოსი, მათ შორის, პრეზიდენტობის ერთ-ერთი კანდიდატი.
სხვა პოლიტიკოსები ალტერნატიული ვარიანტების განხილვის იდეით გამოდიან, მათ შორის, სომხეთის ფედერაციული სახელმწიფოს შექმნის პროცესის დაწყების.
ყარაბაღში კორონავირუსის შესახებ
9 აპრილს, მთიან ყარაბაღში, კორონავირუსით ინფიცირების ორი ახალი შემთხვევა დაფიქსირდა და დაავადებულთა საერთო რიცხვმა სამს მიაღწია. ამის შესახებ Facebook-ის საკუთარ გვერდზე ყარაბაღის ჯანდაცვის სამინისტრომ დაწერა.
ერთ-ერთი ინფიცირებული – პირველი ინფიცირებულის ნათესავია, რომელიც 2 აპრილიდან თვითიზოლაციაში იმყოფებოდა. მეორე პაციენტი – სომხეთის მოქალაქეა, რომელიც ყარაბაღში ჩავიდა.
აქ, კორონავირუსით ინფიცირების პირველი შემთხვევა 7 აპრილს, კაშატაგის რაიონის სოფელ მარიკის 60 წლის მცხოვრებს დაუდასტურდა. სულ სოფელში, სადაც ის ცხოვრობს, დაახლოებით, 40 ოჯახია იზოლირებული.
ახალი შემთხვევების გამოვლენის შემდეგ, არცახის პრეზიდენტმა (მთიანი ყარაბაღი) ბაკო სააკიანმა რესპუბლიკაში სომხეთიდან შესვლაზე გამკაცრების განკარგულება გასცა, თუმცა 3 აპრილს, უკვე დაწესდა შესვლაზე სრული აკრძალვის რეჟიმი.
სოციალურ ქსელებში დისკუსიით თუ ვიმსჯელებთ, ყარაბაღში ჯერ კიდევ ბევრს აქვს იმედი, რომ ხელისუფლება საგანგებო მდგომარეობას გამოაცხადებს და არჩევნებს გადადებს.
დარღვევები 31 მარტის არჩევნების დროს
მთიან ყარაბაღში, საპრეზიდენტო არჩევნების პირველი ტური და საპარლამენტო არჩევნები 31 მარტს ჩატარდა. ეპიდემიის გავრცელების საფრთხე უკვე არსებობდა, მაგრამ კენჭისყრა არ გადადეს – თუმცა, უკვე დაკეტილი იყო საზღვარი სომხეთთან, სადაც ინფიცირებულთა რიცხვი მატულობდა.
ამ არჩევნებს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა. 2017 წელს, ახალი კონსტიტუცია მიიღეს, რომლის თანახმადაც, არაღიარებული რესპუბლიკა ნახევრად საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმიდან, სრულად საპრეზიდენტოზე უნდა გადავიდეს.
ასე რომ, ის პრეზიდენტი, რომელსაც ახლა აირჩევენ, გაცილებით მეტი უფლებამოსილებით ისარგებლებს, ვიდრე მისი წინამორბედები.
სომხეთში, საგანგებო მდგომარეობა კორონავირუსის ეპიდემიის გამო, ჯერ კიდევ 16 მარტს გამოცხადდა და გაისმოდა მოწოდებები ყარაბაღში არჩევნების გადადების შესახებ. ამ მოწოდებას შეუერთდა პრეზიდენტობის 14 კანდიდატიდან 6, მათ შორის, არცახის საგარეო საქმეთა მინისტრი, მასის მაილიანი.
მაგრამ ყარაბაღის ხელისუფლებამ მოწოდებებს ყური არ დაუგდო. არჩევნებზე მაღალი აქტივობა დაფიქსირდა – დაახლოებით, 76 პროცენტი.
არჩევნების შედეგად, პარლამენტში ხუთი პარტია გავიდა – „თავისუფალი სამშობლო“, „ერთიანი სამშობლო“, „სამართლიანობა“, „დაშნაკცუტუნი“ და არცახის დემოკრატიული პარტია.
„თავისუფალმა სამშობლომ“, რომელსაც ექსპრემიერი, არაიკ არუთუნიანი ხელმძღვანელობს, პარლამენტის 33 მანდატიდან 16 მოიპოვა.
თავად არაიკ არუთუნიანმა კი საპრეზიდენტო არჩევნებზე ყველაზე მეტი ხმა მიიღო – 49.2%. მეორე ადგილზე მასის მაილიანია 26.7%-ით.
სწორედ ისინი გავიდნენ მეორე ტურში, რომელიც 14 აპრილს არის დანიშნული.
არჩევნებს არაერთგვაროვანი შეფასებები მოჰყვა სომხურ საზოგადოებაში. სომხეთიდან ჩასული დამკვირვებლებიც კი, მათ შორის, პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანის გუნდთან დაახლოებული პირები, საუბრობდნენ მრავალრიცხოვან დარღვევებზე, რომელიც ეჭვქვეშ აყენებს არჩევნების სამართლიანობას.
საუბარი მიდის, როგორც მოსყიდვაზე, ისე ღია კენჭისყრასა და ბიულეტენებისთვის ფოტოების გადაღებაზე.
როგორც ჩანს, ამ დარღვევებს აღიარებენ არაიკ არუთუნიანის გუნდშიც, რომელმაც პარლამენტში უმრავლესობა მიიღო.
პირველი აპრილის ღამით, როდესაც ხმებს ითვლიდნენ, ფაქტობრივად პირველივე ტურში არაიკ არუთუნიანის გამარჯვება დააანონსეს, ხმათა თითქმის 57%-ით. თუმცა, უკვე დღისით აღმოჩნდა, რომ მან მხოლოდ 49.2% მიიღო და მეორე ტური დაინიშნება.
არაიკ არუთუნიანმა არ დაიწყო რიცხვებში აშკარა სხვაობის გაპროტესტება და არ მოითხოვა შედეგების გადათვლა.
ექსპერტები ამბობენ, რომ მას შედეგების გადათვლისა და არჩევნების არშემდგარად გამოცხადების უფრო ეშინია, ვიდრე მეორე ტურის.
პროტესტი
7 აპრილს, სტეპანაკერტში მიტინგი გაიმართა. მას რამდენიმე ასეული ადამიანი დაესწრო. გამომსვლელები არჩევნების დროს მომხდარ არაერთ დარღვევაზე საუბრობდნენ.
ასევე, ყურადღებას ამახვილებდნენ იმაზე, რომ ხელისუფლება საფრთეს უქმნის ადამიანებს არჩევნების ეპიდემიის დროს ჩატარებით.
იმავე დღეს, განცხადებით გამოვიდა მეორე ტურის ერთ-ერთი მონაწილე, მასის მაილიანი. მან საკუთარ მომხრეებს არჩევნების ბოიკოტირებისა და კენჭისყრაზე არმისვლისკენ მოუწოდა – მათივე ჯანმრთელობის გამო.
მაილიანმა საკუთარი კანდიდატურა არ მოხსნა, რადგან ამ შემთხვევაში, მეორე ტურში გავიდოდა მესამე მონაწილე – ვიტალი ბალასანიანი და არჩევნები მაინც ჩატარდებოდა.
სავარაუდოდ, არჩევნები გაიმართება მინიმალური აქტივობის პირობებში – მით უფრო, რომ ამომრჩეველთა აქტივობა კანონში გათვალისწინებული არ არის.
სოციალურ ქსელებში, საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასა და არჩევნების ოქტომბრისთვის გადადებას ითხოვენ
სომხეთის პრემიერ-მინისტრის ყოფილი მრჩევლის, არსენ ხარატიანის აზრით, სიტუაცია შესაძლოა გართულდეს იმის გამო, რომ კანონმდებლობა ბოლომდე ნათელი არ არის საგანგებო მდგომარეობის წესებთან დაკავშირებით.
მთიანი ყარაბაღის კონსტიტუციის 76-ე მუხლის მე-2 პუნქტში ნათქვამია, რომ „საგანგებო მდგომარეობის დროს, არჩევნები და რეფერენდუმები არ ტარდება“. მაგრამ იქ არაფერი წერია იმის შესახებ, შეიძლება თუ არა მეორე ტურის ჩატარება.
„თუკი საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდება – მოგვიწევს 31 მარტის არჩევნების შედეგების გაუქმება და საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დასრულების შემდეგ, ხელახალი არჩევნების დანიშვნა“, – აცხადებს ხარატიანი.
მისი თქმით, ახლა მიმდინარეობს კონსულტაციები პოლიტიკურ ძალებთან სომხეთსა და არცახში.
„მეორე ტურზე წასვლა ავანტიურის ტოლფასია“, – ამბობს ხარატიანი.
სომხეთის ახალი ხელისუფლება, სავარაუდოდ, მაილიანისკენაა, ყოფილი – არუთუნიანისკენ
სომხეთში, „რევოლუციური“ ხელისუფლებისადმი ოპოზიციურად განწყობილი ძალები აქტიურად უჭერენ მხარს ყარაბაღში, საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის გამართვას. ისინი ღიად უჭერენ მხარს პრეზიდენტობის კანდიდატ არაიკ არუთუნიანს, რომელმაც უკვე გაინაღდა უმრავლესობა ყარაბაღის პარლამენტში.
ეს ძალები ამტკიცებენ, რომ სომხეთის პრემიერ-მინისტრი მეორე კანდიდატს – მასის მაილიანს იყენებს, რათა მისი საშუალებით აიღოს ყარაბაღში კონტროლი საკუთარ ხელში და „იქ დასავლური ძალები და სოროსის ფონდი შეიყვანოს“.
კერძოდ, ყარაბაღელი პოლიტოლოგი, აგასი ენოქიანი არ გამორიცხავს სიტუაციას, როდესაც „სომხეთის პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი შეძლებს არცახში ერევნიდან პირდაპირი მმართველობის შემოღებას“.
არც თავად პრემიერ ფაშინიანს და არც მისი გუნდის რომელიმე წევრს, ამ ვარაუდებზე კომენტარი არ გაუკეთებია.
სომხეთთან ფედერალური სახელმწიფოს შექმნა – ერევანი კომენტარს არ აკეთებს
ამასობაში, ყარაბაღში, კიდევ ერთი ინიციატივა გამოჩნდა.
უსაფრთხოების საკითხების ადგილობრივი ექსპერტი, რაჩია არზუმანიანი არჩევნების გადადებისა და ერთობლივ კონსტიტუციაზე მუშაობის დაწყების ინიციატივით გამოვიდა, რომელიც სომხეთთან ერთიანი ფედერალური სახელმწიფოს მოწყობას გაითვალისწინებს.
ინიციატივას მთიან ყარაბაღში დიდი განხილვა არ მოჰყოლია. ერევანში კი ამაზე არანაირი რეაგირება არ გაკეთებულა.
