"რისკია", "რეკომენდაციები გათვალისწინებული არაა" - ვენეციის კომისიის დასკვნა დეოლიგარქიზაციაზე და სასამართლოზე
ვენეციის კომიის დასკვნა დეოლიგარქიზაციაზე და სასამართლოზე
ვენეციის კომისია დეოლიგარქიზაციის და საერთო სასამართლოების შესახებ კანონზე, რომელიც ოცნებამ ევროკავშირის 12 პუნქტის შესრულების ფარგლებში გაგზავნა, დასკვნებს აქვეყნებს, სადაც ნათქვამია, რომ დეოლიგარქიზაციის კანონის მიღება რისკია, რადგან მიღების შემდეგ, შესაძლოა ოპოზიციაზეც გავრცელდეს, ხოლო სასამართლოებზე ნათქვამია, რომ ძირითადი რეკომენდაციები, რომლებიც კომისიამ მანამდე გასცა, ჯერ კიდევ არ არის გათვალისწინებული.
რა წერია ვენეციის კომისიის დასკვნებში, მოკლედ:
დეოლიგარქიზაციის კანონპროექტი
დეოლიგარქიზაციის კანონპროექტზე ვენეციის დასკვნაში აღნიშნულია, რომ “ოლიგარქების” გავლენის შეზღუდვა პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, “რა თქმა უნდა, პრიორიტეტულია სახელმწიფოსთვის, რომელსაც სურს მიაღწიოს კანონის უზენაესობის დემოკრატიულ სისტემას”, თუმცა კომისია საუბრობს რისკებზე, რომლებიც კანონპროექტის ამ ფორმით მიღებამ შეიძლება გააჩინოს.
კერძოდ:
● “საქართველოდან გაგზავნილი დოკუმენტი ეფუძნება პერსონალურ მიდგომებს და არ არის სისტემური, რომელიც ინსტიტუციებსა და საკანონმდებლო ჩარჩოს გაძლიერებას მოემსახურებოდა. ასევე, საჯარო განცხადებების ფონზე, საქართველოს დეოლიგარქიზაციის კანონპროექტი დიდ რისკს შეიცავს, რომ მიღების შემდეგ, ოპოზიციაზეც გავრცელდება.”
● ვენეციის კომისია გამოყოფს პრობლემატურ 2 მიდგომას:
პირველი – მედიასთან დაკავშირებულ კანონმდებლობას, პოლიტიკურ პარტიებს, კორუფციასა და ფულის გათეთრების საწინააღმდეგო სფეროებს ეხება;
მეორე – პერსონალური მიდგომა.
დასკვნის თანახმად, პერსონალური მიდგომისას ხდება ადამიანების სპეციფიკური კრიტერიუმებით შერჩევა და მათთვის “ოლიგარქების” დარქმევა.
● “პერსონალურ” მიდგომას სადამსჯელო ხასიათი აქვს და იწვევს ადამიანის რამდენიმე უფლების დარღვევის რისკს, თუ არ არსებობს სათანადო დონის სასამართლო პროცესის გარანტიები.”
● “ვენეციის კომისია უპირატესობას სისტემურ მიდგომას ანიჭებს, რომელიც საკანონმდებლო ჩარჩოსა და ინსტიტუციების გაძლიერებას ითვალისწინებს, თუმცა, მიუხედავად პერსონალური მიდგომის პრობლემატურობისა, მისი ყველა ელემენტი და მიდგომა არ არის არალეგალური.”
● “ვენეციის კომისია უფრო ემხრობა სისტემურ მიდგომას, რომელიც კანონმდებლობისა და სხვადასხვა სფეროში მომუშავე ინსტიტუტების გაძლიერებას მოიცავს, მათ შორის ეფექტური თანამშრომლობისა და ურთიერთდახმარების საშუალებას იძლევა.”
რეკომენდაციები:
ვენეციის კომისია რეკომენდაციას გასცემს, მოხდეს ძირითადი პროცედურების გადახედვა, მათ შორის მოხდეს გარკვეული ტერმინების უკეთესად განმარტება. ასევე, აღნიშნავს, რომ საჭიროა პროცედურების განმარტება.
“კანონით უზრუნველყონ შეზღუდვების პროპორციულობა მათ მიმართ, ვინც შესაძლოა ოლიგარქებად გამოცხადდნენ და დაინერგოს სისტემური ზომები ოლიგარქიის გავლენის შესამცირებლად.” – წერია დასკვნაში.
საქართველოს პარლამენტმა დეოლიგარქიზაციის შესახებ კანონპროექტი მეორე მოსმენით 16 ნოემბერს მიიღო. შემდეგ კი, განხილვა შეწყვიტა და ვენეციის კომისიაში გაგზავნა.
დეოლიგარქიზაციაზე მუშაობა ევროკომისიის 12-პუნქტიანი გეგმის ერთ-ერთი რეკომენდაცია. ევროპარლამენტარების თქმით, დეოლიგარქიზაციაზე საუბრისას პირდაპირ გულისხმობენ ბიძინა ივანიშვილს, რომელიც საქართველოში არაფორმალურ მმართველად მიიჩნევა. მმართველ გუნდში კი ოლიგარქებად მიიჩნევენ ბიზნესმენებს მამუკა ხაზარაძეს და ბადრი ჯაფარიძეს, ასევე ექსპრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილს და ტელეკომპანია “ფორმულას” დამფუძნებელს, დავით კეზერაშვილს.
“ქართული ოცნების” გადაწყვეტილებით, ოლიგარქების სიას პარლამენტის ნაცვლად, მთავრობა შეადგენს.
პროექტის მიხედვით, საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ეკონომიკური და პოლიტიკური წონის მქონე პირად (ოლიგარქად) მიიჩნევა ფიზიკური პირი, რომელიც შემდეგი კრიტერიუმებიდან სულ მცირე სამ მათგანს ერთდროულად აკმაყოფილებს: ა) პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობს; ბ) მასობრივი ინფორმაციის საშუალებაზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს; გ) არის იმ მეწარმე იურიდიული პირის საბოლოო ბენეფიციარი, რომელსაც ბაზარზე დომინანტური მდგომარეობა უკავია და რომელიც ამ მდგომარეობას 1 წლის განმავლობაში ინარჩუნებს ან აუმჯობესებს; დ) მისი და იმ მეწარმე იურიდიული პირების აქტივების დადასტურებული ოდენობა, სადაც ის ბენეფიციარია, შესაბამისი წლის 1 იანვრის მდგომარეობით 1000 000-ჯერ აღემატება შრომისუნარიანი პირებისთვის დადგენილ საარსებო მინიმუმს.
საერთო სასამართლოების შესახებ კანონი
საერთო სასამართლოების შესახებ კანონზე აღნიშნულია, რომ ძირითადი რეკომენდაციები, რომლებიც კომისიამ მანამდე გასცა, ჯერ კიდევ არ არის გათვალისწინებული. მათ შორის ხაზგასმულია იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში პირადი ინტერესების საკითხების მოგვარება.
- იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში სასამართლო კორპორატივიზმისა და პირადი ინტერესების საკითხების აღმოფხვრა, რაც უნდა მოიცავდეს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ყოვლისმომცველ რეფორმას
- იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ფართო უფლებამოსილების შეზღუდვა მოსამართლეთა მივლინების ან თანამდებობაზე გადაყვანასთან დაკავშირებით მათი ნებართვის გარეშე
- მივლინების/გადაყვანის უფრო ვიწრო კრიტერიუმების საშუალებით, მივლინება/გადაყვანაზე დროისა და ადგილის შეზღუდვის შემოღებით, მივლინება/გადაყვანის შემთხვევითობის სისტემის შემოღებით
“პარლამენტის მიერ მიღებული აქტები ოპოზიციასთან და სამოქალაქო საზოგადოებასთან კონსულტაციების გარეშე, არ შეესაბამება დემოკრატიულ სტანდარტებს.
კომისია იმეორებს, რომ მნიშვნელოვანია პარლამენტის მიერ აქტების მიღება, რომლებიც არეგულირებს სამართლებრივი წესრიგის მნიშვნელოვან ასპექტებს ოპოზიციასთან, ექსპერტებთან და სამოქალაქო საზოგადოებასთან ნამდვილი კონსულტაციების გარეშე, არ შეესაბამება დემოკრატიული კანონშემოქმედების სტანდარტებს“, – აღნიშნულია დასკვნაში.
დასკვნაში ასევე რეკომენდაციის სახით გაცემულია, რომ გადაიხედოს მოსამართლეთა უფლებამოსილების შეჩერების პროცედურა, უფლებამოსილების შეჩერების საფუძვლების უფრო ზუსტი განსაზღვრით, ამ გადაწყვეტილების გასაჩივრებისთვის მეტი დროის მიცემითა და შეჩერების პერიოდში ხელფასის შენარჩუნებით.
“შეიზღუდოს საფუძვლები მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისთვის, რომელიც დაკავშირებულია პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის ვალდებულების აშკარა დარღვევებით, აზრის გამოხატვასთან.
მოსამართლეთა კომენტარებისთვის ადგილის დატოვებით ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა სასამართლო სისტემა. იმის უზრუნველყოფა, რომ უზენაესი სასამართლოს მითითებები სავალდებულოა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსთვის“, – აღნიშნულია დასკვნაში.
● “შეიძლება ევროპა მართლაც არ არის სათქვენო” – დასავლელი პარტნიორები ღარიბაშვილის ინტერვიუს ეხმაურებიან
● რუსული სამთავრობო მედია: საქართველო მზადაა ევროკავშირთან ურთიერთობა გაწყვიტოს
● “ჩვენ ყველა შესაძლებლობა გავუშვით”- რა შეცვალა უკრაინის ომმა საქართველოში. ანალიზი
გამოხმაურება
საქართველოს პარლამენტის სპიკერმა შალვა პაპუაშვილმა საკანონმდებლო ორგანოში გამართულ ბრიფინგზე განაცხადა, რომ დეოლიგარქიზაციის კანონთან დაკავშირებით დასკვნაში ნათქვამია, რომ ის არის ნამდვილად უკრაინული, ამასთან ვენეციის კომისიას არანაირი წინააღმდეგობა არ ჰქონია იმაზე, რომ საქართველომ აღნიშნული კანონი მიიღოს.
რაც შეეხება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ კანონში ცვლილებებს, პაპუაშვილის განმარტებით, ვენეციის კომისიას არ აქვს შენიშვნა საქართველოს პარლამენტის მიერ შემუშავებულ ცვლილებებთან.
„რაც შეეხება საერთო სასამართლოების შესახებ კანონში ცვლილებას, იმ ცვლილებებთან დაკავშირებით, რომლებიც ჩვენ შევიმუშავეთ, რაიმე შენიშვნა ვენეციის კომისიას არ გააჩნია. ამასთან ერთად აქვს წინადადებები დამატებით საკითხებთან დაკავშირებით, ვინაიდან ვენეციის კომისიამ იმსჯელა არა მხოლოდ ამ პროექტზე, არამედ, ზოგადად, შეაფასა ბოლო 2-3 წლის განმავლობაში მისივე გამოცემული რეკომენდაციები და ამ ჭრილში განიხილა. აქვს დამატებითი რეკომენდაციები, რომლებზეც, ასევე, გვექნება მსჯელობა“, – განაცხადა პაპუაშვილმა.
იურისტი გურამ იმნაძე ამბობს, რომ დასკვნაში პირდაპირ არის ნათქვამი, რომ კანონპროექტი არ ითვალისწინებს მართლმსაჯულების სისტემურ რეფორმას:
> 7 სხვადასხვა საკითხზეა აღნიშნული, რომ კანონპროექტი არ ითვალისწინებს ვენეციის კომისიის წინათ გამოცემულ რეკომენდაციებს;
> პირდაპირ არის ნათქვამი, რომ კანონპროექტი არ ითვალისწინებს მართლმსაჯულების სისტემურ რეფორმას (შესაბამისად, ამ და ზედა ბულეთის გამო, კანონპროექტი ვერ არის შესაბამისობაში ევროკომისიის რეკომენდაციებთან);
> ხაზგასმულია, რომ კანონპროექტი არ ითვალისწინებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს რეფორმას (რაც უნდა იყოს მართლმსაჯულების სისტემური რეფორმის ფუნდამენტი);
> კიდევ ერთხელ და უფრო მკაფიოდ არის აღნიშნული, რომ საბჭოში კორპორატივიზმის და კრონიზმის პრობლემა სერიოზულად უნდა იყოს აღქმული, რადგან ეს სასამართლოსადმი ნდობას სერიოზულ ზიანს აყენებს;
> დასკვნაში რამდენიმე ტექნიკური საკითხია მონიშნული პოზიტიურად, მაგრამ აქაც აღნიშნულია, რომ მნიშვნელოვანია სწორი და ეფექტიანი იმპლემენტაცია.
არ ვიცი, ამ დასკვნის შემდეგ რა გამართლებას იპოვის ხელისუფლება, მაგრამ ბოლო დროს თეთრზე შავის მტკიცების ისეთი მასტერკლასები დადეს, რომ დარწმუნებული ვარ, არც ამ ჯერზე შეირცხვენენ თავს.
ევროკომისიამ საქართველოს, უკრაინისა და მოლდოვის ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მინიჭების საკითხზე 2002 წლის 17 ივნისს დასკვნა მოამზადა. შედეგად, უკრაინა და მოლდოვა მიიღებენ ევროკავშირის კანდიდატობის სტატუსს და დაეკისრებათ გარკვეული ვალდებულებების შესრულება, ხოლო საქართველოს ჯერ 12 პუნქტიანი გეგმის და პირობების შესრულება დაევალება, შემდეგ კი კანდიდატობის სტატუსის მიღების შანსი ექნება.
ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეამ (PACE) კი 2022 წლის 13 ოქტომბერს რუსეთის რეჟიმი ტერორისტულად გამოაცხადა და გახდა პირველი საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელმაც მსგავსი აქტი მიიღო. საქართველოს მმართველი პარტია აცხადებს, რომ იზიარებს PACE-ის რეზოლუციის ზოგად სულისკვეთებას, თუმცა დოკუმენტს მხარი არ დაუჭირა, რადგან არ ეთანხმება ჩანაწერს ექსპრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის პოლიტპატიმრობის შესახებ.
რეზოლუციაში შესწორების სახით დამატება მოგვიანებით შევიდა, სადაც ასამბლეა ითხოვს რუსეთის ფედერაციასა და სხვა ქვეყნებში “პრეზიდენტ პუტინის მოწინააღმდეგე პოლიტპატიმრების, მათ შორის უკრაინის მოქალაქისა და საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის საქმეების განხილვასა და მათ გათავისუფლებას.”
აღსანიშნავია, რომ 2022 წლის 8 ნოემბერს ევროპარლამენტარებმა ბრიუსელში, საგარეო კომიტეტის სხდომაზე, საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების დანერგვის ყოველწლიური ანგარიში განიხილეს. მიღებული კომპრომისული დოკუმენტის მიხედვით, ბიძინა ივანიშვილი აღარ არის ნახსენები როგორც ოლიგარქი, თუმცა დეოლიგარქიზაციის პუნქტის თავშივე მოცემულია მისი სახელი და გვარი და წერია, რომ აუცილებელია ივანიშვილის ჭარბ გავლენებთან დაკავშირებით მიღებული იყოს, მათ შორის, საკანონმდებლო გადაწყვეტილებები.
მიმდინარე წლის 3 თებერვალს ევროკომისიამ საქართველოს, უკრაინისა და მოლდოვის ევროკავშირის კანონთა კრებულთან (EU acquis) შესაბამისობის შესახებ ანგარიში გამოაქვეყნა და საქართველოს თანხვედრას ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკასთან “საშუალოდ მომზადებულად” შეაფასა.
