ევროკავშირმა პირველად დაამტკიცა "უსაფრთხო წარმოშობის ქვეყნების“ ერთიანი სია, რომელშიც საქართველოც მოხვდა
უსაფრთხო წარმოშობის ქვეყნები
ევროკავშირმა პირველად დაამტკიცა “უსაფრთხო წარმოშობის ქვეყნების“ ერთიანი სია, რომელშიც საქართველოც მოხვდა. ამ ნაბიჯმა ევროპარლამენტში მწვავე კრიტიკა გამოიწვია.
ევროკავშირის საბჭოსა და ევროპარლამენტს შორის მიღწეული პოლიტიკური შეთანხმება, რომელიც “უსაფრთხო წარმოშობის ქვეყნების“ (safe countries of origin) პირველ ერთიან ევროპულ სიას ქმნის, მნიშვნელოვნად გაართულებს თავშესაფრის მიღებას ამ ქვეყნებიდან ჩამოსული მოქალაქეებისთვის — მათ შორის საქართველოსთვის, რომელიც ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყანაა, მაგრამ რომლის შიდა პოლიტიკური ვითარება, ევროპარლამენტარების ნაწილის თქმით, სულ უფრო აშორებს მას დემოკრატიულ სტანდარტებს.
შეთანხმება მიზნად ისახავს თავშესაფრის პროცედურების დაჩქარებას და ევროკავშირის თავშესაფრის სისტემაზე ზეწოლის შემცირებას. უსაფრთხო ქვეყნებად მიჩნეული სახელმწიფოების მოქალაქეთა განაცხადები დაჩქარებული წესით განიხილება და მათ თავად მოუწევთ იმის დამტკიცება, თუ რატომ არ უნდა ჩაითვალოს მათი ქვეყანა უსაფრთხოდ კონკრეტულ შემთხვევაში.
ერთიან სიაში შევიდა შვიდი ქვეყანა: ბანგლადეში, კოლუმბია, ეგვიპტე, კოსოვო, ინდოეთი, მაროკო და ტუნისი. შეთანხმების თანახმად, ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნებიც ავტომატურად მიიჩნევიან უსაფრთხო წარმოშობის ქვეყნებად, თუ არ არსებობს გამონაკლისი გარემოებები, როგორიცაა შეიარაღებული კონფლიქტი, ძალადობა ან ევროკავშირის მასშტაბით თავშესაფრის მინიჭების მაღალი მაჩვენებელი.
საქართველოს შემთხვევაში, ოფიციალური სტატისტიკა აჩვენებს, რომ თავშესაფრის მინიჭების საერთო მაჩვენებელი ევროკავშირში 2024 წელს მხოლოდ 4% იყო. სექტემბერში 20%-ზე მაღალი მაჩვენებელი დაფიქსირდა მხოლოდ ესპანეთში (21%). ამ მონაცემების საფუძველზე საქართველო უსაფრთხო ქვეყნების სიაში ავტომატურად მოხვდა. თუმცა ეს გადაწყვეტილება არაერთ ევროპარლამენტარს გაუგებრად მიაჩნია.
“ამ დარბაზში ჩვენ ვსაუბრობთ საქართველოში მიმდინარე ანტიდემოკრატიულ გადახრაზე, ხოლო პარალელურად ევროკავშირი საქართველოს უსაფრთხო წარმოშობის ქვეყნად აცხადებს,“ — განაცხადა სოციალ-დემოკრატმა ევროპარლამენტარმა ჩეჩილია სტრადამ 17 დეკემბერს გამართულ დებატებზე.
მისი თქმით, საქართველოში წელს ადგილი ჰქონდა თვითნებურ დაკავებებს, დემონსტრანტების წამებას, მედიის კრიმინალიზებასა და ოპოზიციის შეზღუდვის მცდელობებს, რაც ეჭვქვეშ აყენებს იმ პრეზუმფციას, რომ ქვეყანა უსაფრთხოა პოლიტიკური ოპონენტებისა და ჟურნალისტებისთვის.
“დღეს, ვისაც ევროპაში დაცვა სჭირდება, ბევრად ნაკლები გარანტია ექნება“, — თქვა მან.
შეთანხმების მიხედვით, ევროკომისიას დაევალება უსაფრთხო ქვეყნებისა და კანდიდატი სახელმწიფოების მუდმივი მონიტორინგი. ვითარების გაუარესების შემთხვევაში კომისიას შეეძლება დროებით შეაჩეროს კონკრეტული ქვეყნის სტატუსი და ამის შესახებ ევროპარლამენტს აცნობოს. დოკუმენტში ასევე ხაზგასმულია, რომ ევროპის მართლმსაჯულების სასამართლოს აქვს უფლებამოსილება, შეაფასოს მესამე ქვეყნის უსაფრთხო წარმოშობის ქვეყნად კლასიფიკაციის კანონიერება.
საქართველოსთვის ეს გადაწყვეტილება განსაკუთრებით სენსიტიურია უვიზო მიმოსვლის კონტექსტში. ქვეყანა აქამდეც იყო აღიარებული უსაფრთხო ქვეყნად ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების ეროვნულ სიებში, თუმცა ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც იგი ერთიან ევროპულ რეესტრში ხვდება. უსაფრთხო ქვეყნის სტატუსი ევროპული სახელმწიფოებისთვის ნიშნავს პრეზუმფციას, რომ ქვეყანაში სისტემური პოლიტიკური დევნა არ არსებობს, რაც მათ საშუალებას აძლევს, თავშესაფრის განაცხადები მოკლე ვადებში განიხილონ და თავიდან აიცილონ სისტემის გადატვირთვა.
თუმცა ეს პრეზუმფცია უკვე ეჭვქვეშ დგას. 2025 წელს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ბერლინის სასამართლომ ერთ კონკრეტულ საქმეზე საქართველოს უსაფრთხო სტატუსი კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა: საქმე ეხებოდა ქართველ ცოლ-ქმარს, რომლებიც თბილისში “რუსული კანონის“ საწინააღმდეგო აქციებში მონაწილეობდნენ და გერმანიაში პოლიტიკური თავშესაფარი მოითხოვეს.
შეთანხმება ასევე წევრ სახელმწიფოებს აძლევს უფლებას, ეროვნულ დონეზე დამატებითი უსაფრთხო ქვეყნები განსაზღვრონ და გამოიყენონ დაჩქარებული სასაზღვრო პროცედურები იმ ქვეყნების მოქალაქეებისთვის, სადაც თავშესაფრის მინიჭების მაჩვენებელი 20%-ზე დაბალია. მიგრაციისა და თავშესაფრის პაქტის ფარგლებში მიღებული ახალი წესები სრულად ამოქმედდება 2026 წლის 12 ივნისიდან.
“ეს არის გარდამტეხი მომენტი ევროკავშირის მიგრაციის პოლიტიკაში,“ — განაცხადა მომხსენებელმა ალესანდრო ჩირიანიმ. მისი თქმით, ერთიანი სია პრაქტიკული ინსტრუმენტია რესურსების სწორად გასანაწილებლად და თავშესაფრის სისტემის ბოროტად გამოყენების შესამცირებლად.
შეთანხმება ძალაში შევა მას შემდეგ, რაც მას ფორმალურად დაამტკიცებენ ევროპარლამენტი და ევროკავშირის საბჭო. თუმცა დებატები იმის შესახებ, რამდენად შეესაბამება ეს სია რეალურ პოლიტიკურ ვითარებას ზოგიერთ ქვეყანაში, უკვე დაწყებულია.
