მოსაზრება: რა უნდა გააკეთონ უკრაინამ, საქართველომ და მოლდოვამ დასავლური ინტეგრაციის გასაგრძელებლად კრიზისის პირობებში
კორონავირუსის პანდემია დიდ გავლენას მოახდენს საერთაშორისო პოლიტიკაზე. ახალი გამოწვევები და საშინაო პრობლემები, რომელთა წინაშე დგას დასავლეთის ქვეყნები, უფრო შორეულს ხდის უკრაინის, საქართველოს და მოლდოვის ევროატლანტიკური ინტეგრაციის პერსპექტივას. ექსპერტების – უკრაინის საგარეო საქმეთა ყოფილი მინისტრის პაველ კლიმკინის და პოლიტოლოგის ანდრეას უმლანდის აზრით, გამოსავალი არსებობს: ორმხრივი ურთიერთობების დამყარება შეერთებულ შტატებთან და სხვა ქვეყნებთან, ასევე ახალი ალიანსების შექმნა.
სტატიის სრული ვერსია საიტზე voxukraine.org
კიევისთვის, თბილისისა და კიშინიოვისთვის, ამჟამად მიმდინარე მრავალმხრივმა კრიზისმა შესაძლოა უსიამოვნო შედეგები გამოიწვიოს იმ მხრივ, რომ ამ ქვეყნების ისედაც გაჭიანურებული ინტეგრაცია დასავლურ ორგანიზაციებში კიდევ უფრო შეფერხდეს.
ამ ქვეყნებმა უნდა გადახედონ თავიანთ ტაქტიკურ მოკლევადიან და საშუალოვადიან პრიორიტეტებს საგარეო პოლიტიკაში და მათი მიღწევის გზებს.
ევროკავშირსა და ნატოში გაწევრიანება, რა თქმა უნდა, მათ მთავარი მიზნებად დარჩება. მაგრამ ამ მიზნების მიღწევა – გეოპოლიტიკური გაურკვევლობისა და არასტაბილურობის ზრდის გამო, ახლო პერსპექტივაში რთული იქნება.
- თვალსაზრისი: საქართველო-ნატო, ათი წელი მოჯადოებულ წრეზე
- ალექსანდრ ვერშბოუ: საქართველოს ნატო-ში გაწევრიანების „გერმანული მოდელი“ უნდა განიხილებოდეს
- “უსაფრთხოდ და პროფესიონალურად” – როგორ გამოიყურება ახლოდან აშშ-რუსეთის სამხედრო მეტოქეობა შავ ზღვაზე
ამ ფონზე, უკრაინას, საქართველოს და მოლდოვას მოუწევთ იფიქრონ იმაზე, თუ რა უნდა გააკეთონ ამ მეტნაკლებად ხანგრძლივ პერიოდში, როდესაც რამდენიმე წლის განმავლობაში მათი ამჟამინდელი საერთაშორისო პოზიცია ფუნდამენტურად არ შეიცვლება და ისინი კვლავ გეოპოლიტიკურ “ნაცრისფერ ზონაში” დარჩებიან.
რა უნდა გაკეთდეს
კიევისთვის ყველაზე მისაღები გადაწყვეტილება იქნება ორმხრივი კავშირების სწრაფი და მრავალმხრივი გაღრმავება იმ ქვეყნებთან, რომლებსაც უკვე აქვთ ან მალე ეყოლებათ მეტნაკლებად პროუკრაინული მთავრობა. მაგალითად, კიევს შეუძლია ფუნდამენტურად განაახლოს და გააფართოვოს აშშ-უკრაინის სტრატეგიული პარტნიორობის ქარტია, რომელსაც ხელი 2008 წელს მოეწერა (ასეთივე დოკუმენტი მაშინ საქართველოსთანაც გაფორმდა – JAMnews).
იდეალურ შემთხვევაში, ახალი ხელშეკრულება კიევსა და ვაშინგტონს შორის უნდა შეიცავდეს იმის მსგავს დებულებებს, რასაც ითვალისწინებს აშშ-სამხრეთ კორეის 1953 წლის ხელშეკრულება ურთიერთთანამშრომლობის შესახებ, ან სამხედრო დახმარების ვალდებულებებს – მსგავსად იმისა, რაც შეერთებულმა შტატებმა იკისრა ორმხრივი ხელშეკრულებების შესაბამისად სხვა უახლოეს, არა ნატო-ს წევრ, მოკავშირეებთან.
უკრაინის ურთიერთობები აღმოსავლეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანასთან, რომელთა მთავრობები პროუკრაინულად ან რუსეთის მიერ სკეპტიკურად არიან განწყობილნი, დღესვე შეიძლება გაუმჯობესდეს. ეს ეხება ისეთ ქვეყნებს, როგორებიცაა ესტონეთი, ლატვია, ლიტვა ან სლოვაკეთი, ასევე უფრო დიდ სახელმწიფოებს, როგორებიცაა პოლონეთი და რუმინეთი.
უკრაინა, საქართველო და მოლდოვა უნდა ცდილობდნენ ამ ქვეყნებთან არა მხოლოდ მჭიდრო ორმხრივი კავშირების დამყარებას. მათ შეუძლიათ შექმნან ახალი მრავალმხრივი სტრუქტურები, როგორც მათთან, ისე აღმოსავლეთ ევროპის სხვა სახელმწიფოებთან, რომლებიც ნატოსა და ევროკავშირის საზღვრებს გადაკვეთდა.
ფაქტობრივად, მსგავსი სტრატეგიის გამოცდილება უკვე არსებობს. 2005 წლის დეკემბერში ესტონეთი, საქართველო, ლიტვა, ლატვია, მოლდოვა, ჩრდილოეთ მაკედონია, რუმინეთი, სლოვენია და უკრაინა ე.წ. დემოკრატიული არჩევანის თანამეგობრობაში გაერთიანდნენ. ამ ცხრა ქვეყნიდან ზოგი ევროკავშირის და / ან ნატო-ს წევრი იყო, ზოგიც არა. თუმცა, ამ თანამეგობრობას რაიმე მნიშვნელოვანი საქმიანობა არ განუხორციელებია და ახლა დავიწყებულია.
ანალოგიური სტრატეგია უკრაინის, საქართველოსა და მოლდოვასთვის უახლოეს მომავალში შეიძლება იყოს უკვე მოქმედ მრავალმხრივ რეგიონალურ პროექტებში შესვლის მცდელობა. ეს, პირველ რიგში, ე.წ. “სამი ზღვის ინიციატივას” ეხება, რომელიც ევროკავშირის თორმეტ წევრ ქვეყანას აერთიანებს (ავსტრია, ბულგარეთი, ხორვატია, ჩეხეთი, ესტონეთი, უნგრეთი, ლატვია, ლიტვა, პოლონეთი, რუმინეთი, სლოვაკეთი და სლოვენია), ეს გაერთიანება 2016 წელს შეიქმნა. ასევე ე.წ. “ბუქარესტის ცხრიანს”, რომელიც 2015 წელს შეიქმნა და ნატო-ს აღმოსავლეთევროპელ წევრებს აერთიანებს (უნგრეთი, ჩეხეთი, სლოვაკეთი, პოლონეთი, ლიტვა, ლატვია, ესტონეთი, რუმინეთი, ბულგარეთი).
“სამი ზღვის ინიციატივის” გაფართოება აღმოსავლეთით შეიძლება მოხდეს ბრიუსელისა და ვაშინგტონის ერთდროული მხარდაჭერით, “ბუქარესტის ცხრიანის” გაფართოება კი – ნატოს უკვე არსებული სპეციალური პარტნიორობის ფარგლებში უკრაინასა და საქართველოსთან.
საქართველოსა და უკრაინისთვის, როგორც ნატოს ასპირანტი ქვეყნებისთვის, ასევე შესაძლოა აზერბაიჯანსა და მოლდოვისთვის, რომლებსაც ალიანსში შესვლის განზრახვა აქ აქვთ, კიდევ ერთი სტრატეგია იქნებოდა აშშ-ის დარწმუნება იმაში, რომ უფრო აქტიურად დაეხმარონ ამ ქვეყნების მიერ 1997 წელს დაფუძნებულ ორგანიზაცია სუამს.
აშშ–ს სუამ – ის ქარტია განაახლებდა და გააფართოებდა ვაშინგტონის ორმხრივ სტრატეგიულ პარტნიორობის ქარტიებს კიევთან და თბილისთან, ასევე უზრუნველყოფდა ოთხი ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკის თუნდაც მინიმალურ ჩართვას საერთაშორისო უსაფრთხოების სისტემაში.
ეს ყველაფერი არ ნიშნავს იმას, რომ ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში თანამშრომლობის სრულიად ახალი ფორმატები არ შეიძლება გამოჩნდეს.
საჭიროა რეფორმები
მოულოდნელად გამოჩენილი შანსების გაბედულად გამოყენება, დღევანდელი ”ნაცრისფერი ზონის” ქვეყნების საერთაშორისო ჩართულობის გასაუმჯობესებლად, შესაძლებელი გახდება მხოლოდ უკრაინაში, საქართველოსა და მოლდოვაში რადიკალური სოციალურ-ეკონომიკური ცვლილებების პირობებში.
რეფორმების განხორციელებაში მნიშვნელოვანი პროგრესის არარსებობამ შეიძლება ხანგრძლივი დროით დახუროს მათთვის გზა ნატო–სა და ევროკავშირში – და შესაძლოა სამუდამოდ (რითიც, რასაკვირველია, რუსეთი ძალიან დაინტერესებულია).
