სომხეთის ასამბლეის თავმჯდომარე: რუსეთის შუამავლობა ნაკლებად სავარაუდოა, ჩვენ საკუთარ ტყავზე ვიგრძენით მისი შედეგები
სომხეთის პარლამენტის თავმჯდომარის ბრიფინგი
სომხეთის პარლამენტის სპიკერი ალენ სიმონიანი ეჭვქვეშ აყენებს რუსეთის შუამავლობის პერსპექტივას ერევნისა და ბაქოს მოლაპარაკებებში. ბრიფინგზე გამოსვლისას მან აღნიშნა, რომ თუ კონკრეტული წინადადებები წამოიწევს, ერევანი მათ განიხილავს, თუმცა წარსული გამოცდილება სერიოზულ კითხვებს ბადებს.
“მიუხედავად იმისა, რომ ნებისმიერი შეთავაზება განხილვის საგანი შეიძლება გახდეს, წარსულმა გამოცდილებამ ძალიან მძიმე კვალი დატოვა. დღემდე არსებობს საკითხები, რომლებიც პასუხგაუცემელია. მაგალითად, რა არის რუსეთის პოზიცია იმ აზერბაიჯანული ძალების მიმართ, რომლებიც სომხეთის ტერიტორიაზე შეიჭრნენ? ეს ეხება როგორც კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციას (ОДКБ), ისე სომხეთ-რუსეთის სახელმწიფო შეთანხმებას, რომლის მიხედვითაც რუსეთს სტრატეგიული მოკავშირის დახმარება ევალება,“ — განაცხადა სიმონიანმა.
სპიკერმა ასევე გაიხსენა 2020 წლის 9 ნოემბერს რუსეთის შუამავლობით ხელმოწერილი განცხადება, რომლის შესრულებასაც მან კრიტიკულად შეაფასა:
“სად არიან ახლა რუსეთის სამშვიდობოები? სად არიან ის სომხები, რომლებიც მთიან ყარაბაღში ცხოვრობდნენ? ჩვენ საკუთარ ტყავზე ვიგრძენით რუსეთის შუამავლობის შედეგები — ვიგრძენით ჩვენს დაღუპულ შვილებზე. ეს ტკივილი ჯერ არ განელებულა. რუსეთს სერიოზული ძალისხმევა დასჭირდება, რომ სომხურ საზოგადოებაში თავისი გულწრფელობის რწმენა აღადგინოს.“
სიმონიანმა ასევე მკაცრად გააკრიტიკა ისტორიული პრეცედენტები, როდესაც სომხეთის საკითხი საერთაშორისო პოლიტიკურ ინტერესებში გადავიდა:
“ყოველ ას წელიწადში ერთხელ მოდიოდნენ სომხეთის დასაცავად, მაგრამ საბოლოოდ სომხეთი, ჩვენი ხალხი და ჩვენი შვილები მხოლოდ ინტერესთა თამაში ხვდებოდნენ. შემდეგ კი ისევ ჩნდებოდნენ მეგობრული გამომეტყველებით და ამბობდნენ: “ჩვენ ისევ აქ ვართ, რათა გადაგარჩინოთ.” ბოდიში, მაგრამ ეს ჩემთვის მიუღებელია. ჩვენ ასეთი ფუფუნება აღარ გვაქვს.“
ბაქო მოსკოვს მოლაპარაკებების დეტალებს აცნობებს?
სომხეთის პარლამენტის სპიკერი ალენ სიმონიანი აცხადებს, რომ ერევანმა ბაქოს მშვიდობის შეთანხმების პროექტთან დაკავშირებული წინადადებების პაკეტი უკვე გადასცა, თუმცა პასუხი ჯერ არ მიუღია. მისი შეფასებით, ამის ერთ-ერთი მიზეზი შესაძლოა აზერბაიჯან-რუსულ ურთიერთობებში არსებული დაძაბულობა იყოს.
მისი თქმით, რეგიონში არც ერთი მოვლენა არ ვითარდება დიდი ძალების “პოზიტიური ან ნეგატიური შუამავლობისა და ჩარევის მცდელობების“ გარეშე:
“აზერბაიჯანსა და რუსეთს შორის მოკავშირეობამ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ყველა ბოლო მოვლენაში. მაგალითად, შეგვიძლია ვახსენოთ აზერბაიჯანის მზადყოფნა, ჩაერთოს მოლაპარაკებებში გარკვეულ ლოკაციებზე, თუმცა უარი თქვას მოლაპარაკებებზე სხვაგან.“
ჟურნალისტებმა სიმონიანს ჰკითხეს, გულისხმობდა თუ არა იმას, რომ ბაქო ერევნიდან მიღებულ წინადადებებს მოსკოვთან ათანხმებს.
“მე არ შემიძლია ეს დავადასტურო, მაგრამ ვერც გამოვრიცხავ,“ — აღნიშნა სომხეთის პარლამენტის სპიკერმა.
მისივე თქმით, რეგიონში სტაბილურობა ორივე ქვეყნის ინტერესებშია:
“აზერბაიჯანულმა მხარემ კარგად იცის, რომ სომხეთის დამოუკიდებლობა, სუვერენიტეტი და მომავალი, ისევე როგორც აზერბაიჯანის სუვერენიტეტი და მომავალი, ურთიერთდაკავშირებული საკითხებია. მათი გადაწყვეტა ჩვენს ხელთაა. დღეს გვაქვს ისტორიული შესაძლებლობა, ერთხელ და სამუდამოდ გადავჭრათ ყველა პრობლემა და მომავალ თაობებს მშვიდობიანი თანაცხოვრების შანსი მივცეთ.“
“აზერბაიჯანის პოზიცია შეშფოთებას იწვევს“
ალენ სიმონიანი არ თვლის, რომ სომხეთ-აზერბაიჯანის მოლაპარაკებები ჩიხში შევიდა. მისი თქმით, საზღვრების დელიმიტაციისა და დემარკაციის პროცესი მაინც გრძელდება.
“მართალია, უკვე სამი თვეა, რაც აზერბაიჯანული მხარე არ პასუხობს ჩვენს წინადადებას [მშვიდობის შეთანხმების ტექსტთან დაკავშირებით]. აზერბაიჯანის პოზიცია შეშფოთებას იწვევს, და ჩვენ ამ საკითხს ყველა საერთაშორისო პარტნიორთან განვიხილავთ. ვფიქრობ, აზერბაიჯანის ჩართულობა სამშვიდობო პროცესში აუცილებელია,“ — განაცხადა სიმონიანმა.
მისივე თქმით, სომხეთს არ სურს ვინმეს შეცდომაში შეყვანა, რაც საერთაშორისო პარტნიორებისთვისაც ნათელია:
“სომხეთი აზერბაიჯანს კონკრეტულ მექანიზმებს სთავაზობს [მშვიდობის დასამყარებლად] და მზადაა, მათი განხილვისთვის. როგორც სომხეთის მთავრობის, ისე საზოგადოების მიზანი ერთია — მშვიდობის დამყარება.“
“როგორც არ უნდა მოხდეს, აზერბაიჯანელები იტყვიან, რომ მათ დერეფანი მოიპოვეს”
რეგიონული კომუნიკაციების განბლოკვაზე საუბრისას, სომხეთის პარლამენტის სპიკერმა განაცხადა, რომ სომხეთი აზერბაიჯანს ექსტერიტორიულ გზას არ მიაწვდის. საუბარია აზერბაიჯანისა და ნახიჭევანის დამაკავშირებელ გზაზე, რომლის კონტროლიც ბაქოს სურს.
სიმონიანმა დაადასტურა, რომ მოლაპარაკებების პროცესში განიხილება რეგიონული კომუნიკაციების განბლოკვა ქვეყნებს შორის სუვერენიტეტის ფარგლებში.
“ყაზანში ნიკოლ ფაშინიანისა და ილჰამ ალიევის შეხვედრის შემდეგ, რომელიც 2024 წლის შემოდგომაზე შედგა, ერევანმა აზერბაიჯანს კონკრეტული წინადადებები გადასცა ამ საკითხზე. თუმცა, პასუხი მათ პასუხი ჯერ არ გაუციათ,“ — განაცხადა სიმონიანმა.
სპიკერის თქმით, სომხეთმა აზერბაიჯანს შესთავაზა წინადადებები როგორც სატვირთო, ისე სამგზავრო ტრანსპორტირების საკითხებზე.
“რაც შეეხება ზანგეზურის დერეფანს, რომელიც აზერბაიჯანში რეგიონული გზების დებლოკირებაზე საუბრისას გამოიყენება, ჩემი აზრით, რაც არ უნდა მოხდეს, ბაქო მაინც იტყვის, რომ მათ დერეფანი მიიღეს,“ — აღნიშნა მან.
სიმონიანის თქმით, დერეფნის კონცეფცია განსაკუთრებით გაჩნდა იმ მიზნით, რომ აქ რუსეთის სამხედრო ძალები განთავსებულიყო. ამასთან, სომხეთის ხელისუფლება მიიჩნევს, რომ ის კონტროლი, რომელიც 2020 წლის 9 ნოემბრის შეთანხმებით რუსეთის მხარეს ეკისრება, შეიძლება განხორციელდეს მისი ფიზიკური ყოფნის გარეშე — მაგალითად, ვიდეოკამერების მეშვეობით.
“ესკალაციის რისკი ყოველთვის მაღალია”
ჟურნალისტებმა სიმონიანს ჰკითხეს, არსებობს თუ არა ამჟამად ესკალაციის რისკი. მან უპასუხა, რომ 2020 წლიდან სომხეთის ხელისუფლება მუდმივად მუშაობს “ესკალაციის შესაძლებლობის ლოგიკაში“.
“ჩვენ რამდენიმე მანქანა შევიძინეთ, ხოლო აზერბაიჯანელები მილიარდობით დოლარის ოდენობით იარაღს ყიდულობენ. ეს საკმარისი იქნება რამდენიმე დიდი ქვეყნის წინააღმდეგ ომის წარმოებისთვის. ხოლო ჩვენ გვადანაშაულებენ რამდენიმე ჯავშანმანქანის შეძენაში,“ — განაცხადა სიმონიანმა.
სავარაუდო ესკალაციის საფრთხის მიუხედავად, სპიკერმა აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანის მცდელობები, სომხეთი აგრესორად წარმოაჩინონ საერთაშორისო თანამეგობრობაში, უშედეგოდ დასრულდა.
“მსოფლიოს ყველა მხარე ამბობს: “ჩვენ ვხედავთ, ვიცით, რომ მსგავსი არაფერი ხდება“. როდესაც საერთაშორისო პარტნიორებს ვხვდები, მეჩვენება, რომ აზერბაიჯანის მოქმედებების მიმართ საკმაოდ ნეგატიური დამოკიდებულება არსებობს.“ — აღნიშნა მან.
