შიმშილობენ თუ არა ბავშვები საქართველოში და სჭირდებათ თუ არა მათ უფასო კვება სკოლაში
ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების მეორე ტურამდე ორი კვირით ადრე, თბილისის მერობის კანდიდატი ნიკა მელია გამოვიდა ინიციატივით, თბილისის საჯარო სკოლებში მოსწავლეებისთვის უფასო კვება დაინერგოს. მელიამ თქვა, რომ გამარჯვების შემთხვევაში ეს იქნება ერთ-ერთი პირველი, რასაც ის გააკეთებს.
“ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა” და გაერთიანებული ოპოზიციის მერობის კანდიდატის ამ დაპირებამ დიდი დისკუსია გამოიწვია – მელიას ოპონენტებმა იგი პოპულიზმში დაადანაშაულეს და აღნიშნეს, რომ უფასო საკვები “კომუნიზმის გადმონაშთია”.
_________________________________
ნიკა მელიას მიერ შემოთავაზებული სასკოლო კვების პროექტის შესახებ ბევრი არაფერია ცნობილი.
როგორც ენმ-ში განმარტავენ, კონკრეტული გეგმა საჯარო მას შემდეგ გახდება, რაც ნიკა მელიას თბილისის მერად აირჩევენ.
მმართველი პარტიაში ამ დაპირებას “სასოწარკვეთილი ნაბიჯი” უწოდეს, რომელიც გადაიდგა “გამომდინარე იქიდან, რომ მელია აგებს თბილისში არჩევნებს“.
“ქართული ოცნების” თავმჯდომარის, ირაკლი კობახიძის თქმით, ამ გეგმის განხორციელებას 100 მლნ ლარზე მეტი თანხა დასჭირდება.
“რას აკლებს ამ თანხას, ჯანდაცვას თუ სხვა მიმართულებებს?” – კითხულობს კობახიძე.
თბილისში 289 სკოლაა, სადაც 180 ათასი მოსწავლე სწავლობს.
ენმ-ის წევრი, ლევან ხაბეიშვილი აცხადებს, რომ ნიკა მელიას პროგრამა გაწერილია 180 სასწავლო დღეზე. ერთი ბავშვის კვებაზე დღეში დაახლოებით 2,5 ლარი (ერთ დოლარზე ნაკლები) გამოიყოფა, მთლიანად უფასო სასკოლო კვების პროგრამაზე კი დედაქალაქის ბიუჯეტიდან 50-70 მლნ ლარი დაიხარჯება.
ენმ-ის მერობის კანდიდატის წინასაარჩევნო დაპირების წინააღმდეგ ხელისუფლების გარდა კიდევ ერთი პარტია – “გირჩი” გამოვიდა, რომელიც ლიბერტარიანულ იდეებს იზიარებს.
ამ პარტიის ერთ-ერთი ლიდერის, პარლამენტის დეპუტატის ალექსანდრე რაქვიაშვილის თქმით, საქართველოში ბავშვები არ შიმშილობენ.
“პირდაპირი გაგებით თქვენ გინახავთ, ბავშვი რომ შიმშილობდეს? სად ნახეთ, რომ ბავშვები შიმშილობდნენ? ჯერ უნდა იყოს ფაქტი, რომ ბავშვები შიმშილობდნენ და იქიდან დავიწყოთ, რომ გადავჭრათ პრობლემა, მაგრამ მტკიცებულება ხომ უნდა არსებობდეს, რომ ბავშვები შიმშილობენ?“, — უთხრა მან “ნეტგაზეთს”.
შიმშილობენ თუ არა ბავშვები საქართველოში?
ბოლო პერიოდში საქართველოში რამდენი კვლევა გამოქვეყნდა, რომელიც ქვეყანაში არსებულ მძიმე სოციალურ მდგომარეობაზე მიუთითებს, პირველ რიგში, სწორედ ბავშვებისთვის.
2021 წელს მომზადებული პოლიტიკის დოკუმენტის თანახმად, რომელიც საქართველოში სასკოლო კვების სისტემის ჩამოყალიბების საჭიროებას ეხება, საქართველოში სულ 592 ათას 900 მოსწავლეა, აქედან 545 ათას 270 (89,4 პროცენტი) საჯარო სკოლებში დადის.
62 ათას 480 ბავშვს (11 პროცენტი) სოციალურად დაუცველის სტატუსი აქვს.
სოციალურად დაუცველი მოსწავლეების მეხუთედი (22 პროცენტი) თბილისში ცხოვრობს.
გამოკითხულ მოსწავლეთა 77 პროცენტი ამბობს, რომ სკოლაში მისვლის დროს ხანდახან (42 პროცენტი) ან ყოველთვის (35 პროცენტი) განიცდის შიმშილის გრძნობას.
სახალხო დამცველის 2019 წლის ანგარიშის თანახმად, თითქმის ყოველი მეოთხე ბავშვი საქართველოში (24.4 პროცენტი) სიღარიბეში ცხოვრობს.
მას შემდეგ, რაც სკოლებში უფასო კვების შემოღების შესახებ დისკუსია გაჩაღდა, ფეისბუკზე ბევრი მასწავლებელი წერს, რომ სკოლებში აქტუალურია ბავშვთა შიმშილის პრობლემა:
“ერთხელ სკოლაში სადილად მჭადი და ყველი წავიღე. ვხედავ გოგონას, რომელიც ბუფეტში ვერ მიდის. დავპატიჟე, გავუტეხე შუაზე და დავინახე კლასიდან გავიდა ცოტა ხანში, თავის პირველკლასელ ძმასთან წასულა და მისთვისაც გაუნაწილებია. მეორე დღეს ჩვენს კლასთან მოვიდა ძმაც,” – იხსენებს ყოფილი პედაგოგი, ლანა ბერძენიშვილი.
“სკოლაში ბავშვებისთვის უფასო კვება სწორი დაპირებაა და ვინც ბავშვებთან ვმუშაობთ, ეს კარგად ვიცით”,– ამბობს ბავშვთა უფლებების საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციის “პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის” აღმასრულებელი დირექტორი, ანა არგანაშვილი JAMnews-თან საუბარში.
მეტიც, არგანაშვილი ამბობს, რომ სიღარიბე და ცუდი კვება ხშირად ხდება იმის მიზეზი, რომ ბავშვს ბიოლოგიურ ოჯახს აშორებენ:
“ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი, რის გამოც ხშირად ბიოლოგიურ მშობლებს ბავშვს ართმევენ და ის მინდობით აღზრდაში გადაჰყავთ, არის სიღარიბე და ის ფაქტი, რომ ბავშვი საკუთარ ოჯახში ვერ იკვებება ნუტრიციულად დაბალანსებული საკვებით, რაც მისი განვითარებისათვის აუცილებელია. ეს არის ბავშვთა უფლებების დარღვევა – სიღარიბე ბავშვის მშობლებისთვის ჩამორთმევის მიზეზი არ უნდა იყოს და თუ მშობლები შვილის ნორმალურად გამოკვებას ვერ ახერხებენ, მათ სახელმწიფო უნდა დაეხმაროს,” – ამბობს არგანაშვილი.
იმავეს ადასტურებს სახალხო დამცველიც. მაგალითად, სახალხო დამცველის 2019 წლის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ გასულ წელს 80-ზე მეტი ბავშვი სწორედ სიღარიბის გამო მოაშორეს ოჯახს და სახელმწიფო ზრუნვის პროგრამაში გადაიყვანეს.
_____________________________________________________________________________
● როგორ ათხოვებენ საქართველოში არასრულწლოვან გოგონებს
● “დედამთილი სულ მითითებებს მაძლევს. შეპასუხება არ შეიძლება” – ქალები პანდემიაში. ექვსი ამბავი
● 6 რამ, რაც საქართველოში ბავშვების მიმართ გულგრილობაზე მეტყველებს
_____________________________________________________________________________
საქართველოს ნუტრიციოლოგთა ასოციაციის ვიცე-პრეზიდენტი, პროფესორი რუსუდან კვანჭახაძე ამბობს, რომ საქართველოში მცხოვრები ბავშვების დიდ ნაწილს არასრულყოფილი კვების გამო აქვს სასიცოცხლოდ აუცილებელი ისეთი მიკროელემენტების დეფიციტი, როგორიცაა: რკინა, თუთია, კალციუმი.
“როცა ორგანიზმი ვერ იღებს ჯანსაღ და ბალანსირებულ საკვებს, ეს უარყოფით გავლენას ახდენს როგორც ფიზიკურ, ისე გონებრივ და ინტელექტუალურ განვითარებაზე. ბავშვებს, რომლებიც ვერ იღებენ სრულფასოვან საკვებს და საჭირო რაოდენობის მიკროელემენტებს, დაქვეითებული აქვთ კონცენტრირების უნარი და სწავლა უჭირთ.”
სპეციალისტები თანხმდებიან, რომ მალნუტრიცია, ანუ კვების დეფიციტი, არის არა მხოლოდ სიღარიბით გამოწვეული შედეგი, არამედ თავის მხრივ სიღარიბის გამომწვევი ერთ-ერთი მთავარი მიზეზიც.
“მალნუტრიციის მსუბუქი და ზომიერი ფორმებიც კი უარყოფით გავლენას ახდენს ბავშვის აკადემიურ მოსწრებასა და შემეცნებით ფუნქციებზე, ფსიქომოტორულ განვითარებასა და მოტორულ უნარებზე. ასეთი ბავშვები გამოირჩევიან დაბალი აქტივობით და ვერ იძენენ ზრდასრულ ასაკში დასაქმებისთვის საჭირო ფიზიკურ თუ ინტელექტუალურ უნარებს. ეს ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაზეც აისახება,” – ამბობს კვანჭახაძე.
სხვა ქვეყნების გამოცდილება
ბავშვთა ჯანმრთელობასა და აკადემიურ მოსწრებაზე ზრუნვის მიზნით, ბევრმა ქვეყანამ საჯარო სკოლებში კვების პროგრამები შემოიღო.
მაგალითად, ფინეთის სკოლებში უფასო კვების ( free school lunches) პროგრამა 1948 წლიდან მოქმედებს. მოსწავლეები კაფეტერიაში ჭამენ. მათ მენიუში აუცილებლად არის ცხელი საკვები, ბოსტნეული, ხორცი ან თევზი და პური.
სასკოლო კვება უფასოა ესტონეთშიც და მას მთლიანად სახელმწიფო აფინანსებს.
აშშ-ში კი ყველა შტატს განსხვავებული პოლიტიკა აქვს. იქ შერეული მოდელი მოქმედებს. თუ ბავშვი მაღალშემოსავლიანი, შეძლებული ოჯახიდან არის, მის კვებას ოჯახი აფინანსებს, ის ბავშვი კი, რომელიც დაბალშემოსავლიანი ოჯახიდან არის, სახელმწიფო პროგრამის ხარჯზე, უფასოდ იკვებება.
◤ 2021 წელს ბავშვთა კვების გლობალურმა ფონდმა 103 ქვეყანაში გამოიკვლია თუ რა მდგომარეობაა სასკოლო კვების მხრივ. კვლევაში მონაწილე 103 ქვეყნიდან 85-ს სასკოლო კვების ფართომასშტაბიანი პროგრამა აღმოაჩნდა. საქართველო დანარჩენ 18-ს შორის არის. ◢
ანა არგანაშვილი სასწავლო პროგრამით გასულ წელს აშშ-ში იმყოფებოდა. ტეხასის შტატის ერთ-ერთ საჯარო სკოლაში სწავლობდა მისი შვილიც, რომლის კვებასაც ანა საკუთარი სტიპენდიიდან აფინანსებდა.
“კვება არ იყო იყო ძვირი და იყო ბავშვის საჭიროებაზე მორგებული. კვირის მენიუ წინასწარ დგება და ბავშვი ამ მენიუდან მისთვის სასურველ საჭმელს თვითონ ირჩევს. მენიუში აუცილებლად არის ცოცხალი ბოსტნეულის სალათი, ხორცი ან თევზი და დესერტი, მაგალითად იოგურტი. დღეში მისი კვებისთვის 3-5 დოლარს ვიხდიდი,” – იხსენებს არგანაშვილი.
მისი თქმით, ბავშვთა კვებას იმდენად დიდი მნიშვნელობა აქვს და ისეთ ყურადღებას აქცევენ აშშ-ში, რომ პანდემიის დროს, მაშინ, როცა სკოლები დაიხურა, იმ ბავშვთა მშობლებს, რომლებიც უფასო კვებით სარგებლობდნენ, საკვებს სახლში ატანდნენ.
და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, იქ, სადაც შერეული მოდელი მოქმედებს და ნაკლებშემოსავლიანი ან სოციალურად დაუცველი ოჯახების ბავშვების კვებას სახელმწიფო აფინანსებს, ყველაფერი ისეა მოწყობილი, რომ იმ ბავშვებმა, რომელთაც კვების ფულს სახელმწიფო იხდის, თავი დამცირებულად არ იგრძნონ.
სკოლის სასადილოში ნაღდი ფული არ ტრიალებს. ყველა მოსწავლეს აქვს პლასტიკური ბარათი და სკოლის სასადილოში თანხას ამ ბარათით იხდის.
“თუ თვითონ ბავშვი არ იტყვის, არავინ იცის, ვინ ურიცხავს მას ბარათზე თანხას – სახელმწიფო თუ ოჯახი. ეს ბულინგისგან ბავშვის დაცვის კარგი მექანიზმია,” – ამბობს ანა არაგანაშვილი.
