საპარლამენტო არჩევნები 2020. მოკლედ, რაც უნდა იცოდეთ
31 ოქტომბერს საქართველოში საპარლამენტო არჩევნებია – ქვეყანა მეათე მოწვევის პარლამენტს აირჩევს.
საქართველო საპარლამენტო ქვეყანაა, ამიტომ ის, ვინც ამ არჩევნებს მოიგებს, იქნება ქვეყნის მმართველი უახლოესი ოთხი წლის განმავლობაში.
რატომ ამბობენ, რომ ეს არჩევნები "ისტორიულია"?
31 ოქტომბრის არჩევნები რამდენიმე მიზეზის გამოა გამორჩეული:
1. თუ “ქართულმა ოცნებამ”, რომელიც ბოლო რვა წელია ქვეყანას მართავს, 31 ოქტომბერს დამაჯერებლად მოიგო, ის გახდება პირველი მმართველი ძალა საქართველოში, რომელიც მესამე ვადით აირჩიეს.
2. თუმცა, ამავე დროს, არსებობს დიდი შანსი, რომ ვერც ერთმა პოლიტიკურმა ძალამ ვერ დააგროვოს საკმარისი ხმები მთავრობის ერთპიროვნულად დასაკომპლექტებლად და შესაბამისად, დღის წესრიგში კოალიციური მთავრობის შექმნა დადგეს. კოალიციური, სხვადასხვა პარტიების წარმომადგენლებისგან შემდგარი მთავრობა, აქამდე საქართველოში არასდროს ყოფილა.
3. ასევე, ეს იქნება პირველი საპარლამენტო არჩევნები, როდესაც ქვეყანა პარლამენტს მეტწილად პროპორციული სისტემით აირჩევს.
საკონსტიტუციო ცვლილების თანახმად, 150 მანდატიან პარლამენტში 120 დეპუტატი პროპორციული წესით იქნება არჩეული და მხოლოდ 30 მაჟორიტარული წესით. (მანამდე მოქმედი კანონმდებლობით 77 დეპუტატი პარტიული სიით აირჩეოდა, ხოლო 73 დეპუტატი – მაჟორიტარული წესით. ანუ საქართველოში 73 მაჟორიტარული ოლქი იყო. ახლა კი, ეს ოლქები გამსხვილდა და სულ 30 მაჟორიტარული ოლქია).
4. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ცვლილება – ამ არჩევნებზე საარჩევნო ბარიერი ერთპროცენტიანია, ანუ პარლამენტში დეპუტატის გაყვანის შანსი აქვს იმ პარტიასაც, რომელიც ამომრჩევლის ერთპროცენტიან მხარდაჭერას მიიღებს. ეს იმას ნიშნავს, რომ პარლამენტში მოხვედრის შანსი აქვთ პატარა პარტიებსაც და შედეგად, ქვეყანამ შეიძლება ბევრად მრავალფეროვანი პარლამენტი მიიღოს, ვიდრე აქამდე ოდესმე ჰყოლია.
• 20 ივნისიდან – ახალ საარჩევნო სისტემამდე. გზამკვლევი მათთვის, ვისაც დეტალები კარგად არ ახსოვს
პირველი პანდემიური არჩევნები
ამ არჩევნებს გამორჩეულს ხდის ასევე ისიც, რომ საარჩევნო კამპანიის აქტიური ფაზა და ასევე თავად არჩევნების დღე ქვეყანაში კორონავირუსის სერიოზულ ეპიდაფეთქებას დაემთხვა.
ოქტომბერში ყოველდღიურად ქვეყანაში 2000-მდე ინფიცირებულს ავლენენ.
2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შედეგები:
“ქართული ოცნება” – 54.97
“ნაციონალური მოძრაობა” – 40. 34
2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების შედეგები:
“ქართული ოცნება” – 48.68
“ნაციონალური მოძრაობა” – 27.11
პატრიოტთა ალიანსი – 5.01
2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგები:
პრეზიდენტის ასარჩევად ქვეყანას ორი ტური დასჭირდა. პირველ ტურში სალომე ზურაბიშვილმა, “ქართული ოცნების” მხარდაჭერილმა კანდიდატმა 38.64 პროცენტი აიღო, “ნაციონალური მოძრაობის კანდიდატმა გრიგოლ ვაშაძემ – 37.74 პროცენტი. მეორე ტურში ზურაბიშვილმა 59. 52 პროცენტი, ვაშაძემ – 40. 48
მიუხედავად ამისა, არჩევნები მაინც ჩატარდება. საარჩევნო უბნებზე ყველა ნიღბებში იქნება, დაცული იქნება სავალდებულო ორმეტრიან დისტანცია და მარკირების სითხის შეშხურებამდე, ამჯერად სანიტაიზერებით გაიწმენდენ ხელებს.
● რა წესები იმოქმედებს არჩევნებზე კოვიდ-19-ის გავრცელების პრევენციისთვის
თუმცა, კორონავირუსის გამო, ათასობით მოქალაქე მაინც რჩება არჩევნების მიღმა.
კოვიდინფიცირებულებთან და თვითიზოლაციაში მყოფებთან ცესკო გადასატან ყუთებს აგზავნის, თუმცა დამატებით სიაში მოსახვედრად რეგისტრაციისთვის ბევრი ბიუროკრატიული ბარიერი იყო გასავლელი, ამიტომ ბევრმა ეს ვერ მოახერხა. გარდა ამისა, რეგისტრაცია მხოლოდ 27 ოქტომბრამდე მიმდინარეობდა, ანუ ვისაც 27 ოქტომბრის შემდეგ დაუდგინდა ვირუსი, არჩევნებში ვერ მიიღებს მონაწილეობას.
● კორონავირუსის გამო ათასობით ამომრჩეველი არჩევანს ვერ გააკეთებს
ვის აქვს მთავრობის დაკომპლექტების უფლება?
ახალი კანონმდებლობით, მთავრობის დაკომპლექტების უფლება აქვს პარტიას, რომელიც პროპორციულ არჩევნებში მინიმუმ 40.5 პროცენტს მიიღებს. თუ პარტიამ ამ პროცენტზე ნაკლები აიღო, მას ერთპიროვნულად მთავრობის ფორმირების უფლება არ აქვს იმ შემთხვევაშიც კი, ყველა მაჟორიტარული ოლქი რომ მოიგოს.
თუმცა, 40.5 პროცენტი ჯერ კიდევ არ ნიშნავს ისეთი უმრავლესობის მოპოვებას, რომელიც მთავრობის ფორმირებისთვის არის აუცილებელი. 40.5 პროცენტი პროპორციული სიით მხოლოდ 48 ადგილს უზრუნველყოფს, ხოლო, იმისთვის, რომ 150 დეპუტატიანმა პარლამენტმა მთავრობა დაამტკიცოს, საჭიროა უმრავლესობის მხარდაჭერა – 76 მანდატი. ანუ, პარტიას, რომელიც 40.5 პროცენტიან “ბარიერს” გადალახავს, დამატებით 28 მანდატი დასჭირდება იმისთვის, რომ მთავრობა ჩამოაყალიბოს. ეს 28 მანდატი ან მაჟორიტარული ოლქებიდან უნდა მიიღოს ანაც სხვა რომელიმე პარტიასთან კოალიციაზე უნდა იფიქროს.
ბლოკები, პარტიები, ლიდერები და მათი საარჩევნო ტაქტიკა
არჩევნებში 48 პოლიტიკური პარტია და ორი საარჩევნო ბლოკი მონაწილეობს.
ყველა კვლევით, პროპორციულ არჩევნებში ყველაზე მეტ ხმას მმართველი გუნდი, “ქართული ოცნება” მიიღებს.
“ქართული ოცნების” წინასაარჩევნო სტრატეგია ისევე როგორც წინა არჩევნებში, ამჯერადაც “ნაციონალური მოძრაობის” და მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ მესიჯებს ეფუძნება.
ასევე, წინა არჩევნების მსგავსად, ამჯერადაც, არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე ხელისუფლებამ დაიწყო საუბარი იმაზე, რომ ოპოზიცია შეიარაღებული ამბოხისთვის ემზადება.
“ქართული ოცნების” ლიდერი და ქვეყნის არაფორმალური მმართველი ბიძინა ივანიშვილი ამჯერად საარჩევნო პროცესში აქტიურ მონაწილეობას არ იღებს.
წინასაარჩევნოდ ის რამდენიმე საკვანძო ღონისძიებას დაესწრო, როგორიცაა პარტიული სიის ოცეულის წარდგენა და ა.შ. ასევე, მისი მონაწილეობა არჩევნებში იმით გამოიხატა, რომ ქუჩებში ივანიშვილის გამოსახულებით ბილბორდებია გამოკრული.
“ქართული ოცნების” პარტიული სიის ლიდერია ამჟამინდელი პრემიერ-მინისტრი გიორგი გახარიაა. მმართველი გუნდი სწორედ მისი ხელმძღვანელობით მიდის მომავალ არჩევნებზე და ამბობს, რომ გამარჯვების შემთხვევაში ქვეყნის პრემიერადაც მას დატოვებს.
რეიტინგებით მეორე ადგილზეა საარჩევნო ბლოკი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა – გაერთიანებული ოპოზიცია “ძალა ერთობაშია“. ამ პარტიის ლიდერია მესამე პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი, რომელიც ამჟამად უკრაინაშია, თუმცა დისტანციურად აქტიურადაა ჩართული საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებში, სააკაშვილი თითქმის ყოველ დღე არის რომელიმე ტელევიზიის სტუმარი, აქტიურია ფეისბუკზე. არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე, სააკაშვილის სახელით მოქალაქეებმა მიიღებს სატელეფონო მესიჯი, სადაც სააკაშვილი მიმართავდა საბიუჯეტო ორგანიზაციებში დასაქმებულ ადამიანებს და პირდებოდა, რომ გამარჯვების შემთხვევაში არ გაათავისუფლებდა მათ სამსახურიდან.
ოპოზიცია ამ არჩევნებისთვის გაერთიანდა?
ოპოზიცია ამ არჩევნებზე არ გაერთიანებულა და არც წინასაარჩევნო კოალიცია შეუქმნია, თუმცა ოპოზიციური პარტიების დიდმა ნაწილმა მნიშვნელოვან შეთანხმებებს მიაღწია როგორც საარჩევნო პროცესთან, ისე გამარჯვების და კოალიციური მთავრობის შექმნის შემთხვევაში განსახორციელებელ ქმედებებთან დაკავშირებით.
მომავალ პარლამენტში ოპოზიციური კოალიციის შექმნის საკითხი იმ შემთხვევაში დადგება, თუკი ოპოზიციური პარტიები მანდატების უმრავლესობის მობილიზებას შეძლებენ.
წინასაარჩევნოდ შეიქმნა ე.წ. ოპოზიციური ერთობა, რომელშიც შედის ოცდაათამდე როგორც მსხვილი და ასევე პატარა პარტია: “ნაციონალური მოძრაობა“, „ევროპული საქართველო“, „ლეიბორისტული პარტია“, „გირჩი“, „სტრატეგია აღმაშენებელი“, „ერთიანი საქართველო“, „რესპუბლიკური პარტია“ და სხვა.
ოპოზიციამ რამდენიმე მნიშვნელოვან შეთანხმებას მიაღწია:
● თბილისში ყველა მაჟორიტარულ ოლქში ოპოზიციას ერთი, საერთო კანდიდატი ჰყავს
● რაც შეეხება რეგიონებს – აქ ყველა პარტიას თავისი კანდიდატი ჰყავს, თუმცა შეთანხმდნენ, რომ მეორე ტურის შემთხვევაში ერთმანეთს დაუჭერენ მხარს.
● ხელი მოაწერეს დეკლარაციას, რითიც დაადასტურეს, რომ არჩევნებში ერთმანეთის ხმებს დაიცავენ.
● ოპოზიცია შეთანხმდა, რომ ხელისუფლებაში მოსვლის შემთხვევაში მართლმსაჯულების სისტემის რეორგანიზებას დაიწყებს. და ასევე, გაატარებს ეკონომიკურ რეფორმებს.
თუმცა, ყველაფერი ასე მარტივად როდია.
თუკი, დღის წესრიგში კოალიციური მთავრობის ფორმირების საკითხი დადგება, ეს იოლი შესათანხმებელი არ იქნება. პირველმა უთანხმოებამ უკვე იჩინა თავი და ეს პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატია.
“ნაციონალურ მოძრაობას” პრემიერ-მინისტრის რანგში მიხეილ სააკაშვილი წარმოუდგენია, რაც ოპოზიციურ ერთობაში შემავალი ბევრი სხვა სუბიექტისთვის, მაგალითად, „ევროპული საქართველოსთვის“ და არა მხოლოდ მათთვის, მიუღებელია.
პრემიერ-მინისტრის რანგში საკუთარი თავი წარმოუდგენია პარტია „სტრატეგია აღმაშენებლის“ დამფუძნებელს, გიორგი ვაშაძეს.
პარტიების უმრავლესობას არჩევნებამდე საერთოდ ნაადრევად მიაჩნია საუბარი პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატებზე.
პრორუსული პარტიები არიან?
48 პარტიიდან და 2 საარჩევნო ბლოკიდან, რომლებიც არჩევნებში მონაწილეობენ, არც ერთი პარტია ღიად არ ამბობს, რომ საქართველომ თავის მომავალი რუსეთს უნდა დაუკავშიროს და რუსეთის ორბიტაზე დაბრუნდეს.
თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ ქვეყანაში არ არიან პრორუსული ძალები.
პრორუსულ პარტიებს შორის ყველაზე პოპულარული ირმა ინაშვილის “პატრიოტთა ალიანსია”. სხვადასხვა კვლევით, ამ პარტიას სამი-ხუთი პროცენტი აქვს რეიტინგი.
ეს პარტია ოპოზიციურ გაერთიანებაში არ მონაწილებს და როგორც ექსპერტები აღნიშნავენ, ეს არის ხელისუფლების სატელიტი ძალა და თუ ხელისუფლებას დასჭირდა, კოალიციური მთავრობის ფორმირებაშიც დაეხმარება.
რუსი ოპოზიციონერის, მიხაილ ხოდორკოვსკის დაარსებულმა საგამოძიებო ჟურნალისტურმა პლატფორმამ – „დოსიემ“ გამოაქვეყნა დოკუმენტები, რომლითაც დგინდება, რომ პარტია „პატრიოტთა ალიანსს“ წინასაარჩევნოდ რუსეთი აფინანსებს და წინასაარჩევნო კამპანიასაც რუსეთის ხელისუფლებასთან დაკავშირებული პირები უგეგმავენ, რომლებიც, თავის მხრივ, ამ საქმიანობის შესახებ ანგარიშს სახელმწიფო სტრუქტურებს აბარებენ.
• რუსული ფული ქართულ არჩევნებში – რა დაუგეგმეს რუსმა კონსულტანტებმა ქართველ “პატრიოტებს”
• დასავლეთი თუ რუსეთი? საით მიყავს ქვეყანა ქართულ ეკლესიას
ეს პარტია წინასაარჩევნოდ ანტიდასავლური და ანტითურქული რიტორიკით გამოირჩევა, რათა ყურადღება რუსული საფრთხიდან გადაიტანოს – ამბობენ ექსპერტები.
მაგალითად, ამ პარტიის ერთ-ერთ წინასაარჩევნო ბანერზე საქართველოს რუკა იყო გამოსახული, სადაც აჭარის რეგიონი ისევე იყო შეფერადებული, როგორც რუსეთის მიერ ოკუპირებული აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი. ბილბორდზე გამოსახული იყო სამი ისარი, რომელიც თურქეთისკენ მიუთითებდა, ტექსტი კი გამვლელებს “აჭარის დაცვისკენ” მოუწოდებდა.
საარჩევნო არითმეტიკა. რამდენი ამომრჩეველია, უბანია და ა.შ.
სულ 3 მილიონ 526 ათას 023 ამომრჩეველია. აქედან 14 170 ათასი საზღვარგარეთ (ეს 2 635 ამომრჩევლით ნაკლებია, ვიდრე 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების მეორე ტურში. მაშინ 3 528 658 რეგისტრრებული ამომრჩეველი იყო) .
სულ 30 საარჩევნო ოლქია. 55 უბანია გახსნილი საზღვარგარეთ.
ყველაზე დიდი საარჩევნო ოლქია # 23, სადაც 155 ათასი 010 ამომრჩეველია რეგისტრირებული. აქ შედის ქუთაისი.
თბილისში ყველაზე დიდი ოლქია # 5 საარჩევნო ოლქი – სამგორი.
149 გადასატანი ყუთი მივა კოვიდინფიცირებულებთან და კარანტინში მყოფებთან.
