სამი დღის წინ გახსნილი რიკოთის გზა ისევ დაიკეტა. რა სჭირს სამ მილიარდიან „საუკუნის პროექტს“?

რიკოთის გზა

აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს დამაკავშირებელი საავტომობოლო გზის რიკოთის უღელტეხილის მონაკვეთი ისევ დაიკეტა. ბოლო ათ დღეში ეს უკვე მეორე შემთხვევაა, როდესაც ქვეყნის ყველაზე სტრატეგიული მნიშვნელობის მაგისტრალი გაურკვეველი ვადით იკეტება.

რამდენიმე კვირაა, რაც რიკოთზე გადაადგილების პრობლემებია. დღეს კი, უსაფრთხოების გამო გზა კვლავ ჩაკეტეს – როგორც საავტომობილო გზების დეპარტამენტში აღნიშნავენ, მიზეზი მიმნდებარე კლდეებიდან გზებზე ქვების ცვენაა.

საავტომობილო გზების დეპარლამენტის განცხადებაში ნათქვამია, რომ გზა ჯერ უნდა გაიწმინდოს და შემდეგ, ისევ გაიხსნება, ოღონდ არა თავისუფლად, არამედ კვლავაც სპეციალური სპეციალური რეჟიმით.

აღნიშნული რეჟიმი რიკოთზე 8 აპრილიდან მოქმედებს და ნიშნავს, რომ მსუბუქი მანქანებისთვის რიკოთის უღელტეხილზე მოძრაობა დილის შვიდი საათიდან საღამოს შვიდ საათამდე იქნება შესაძლებელი. ხოლო საღამოს შვიდი საათიდან დილის ექვს საათამდე გზაზე სატვირთოები იმოძრავებენ. მანქანებს ეკრძალებათ რიკოთზე გაჩერება – მათ ეს გზა უნდა გაიარონ გაჩერების გარეშე და პატრულის ზედამხედველობით.

30 მარტიდან 8 აპრილამდე რიკოთის გზა სრულად ჩაკეტილი იყო. მაშინ გზა მეწყერის ჩამოწოლის გამო ჩაკეტეს. ამ ერთი კვირის განმავლობაში, აღმოსავლეთიდან დასავლეთში და პირიქით ხალხი შემოვლითი გზით დადიოდა.

შემოვლითი გზა – გომი-საჩხერე-ჭიათურა-ზესტაფონზე გადის და დანგრეულია. მთელი კვირის განმავლობაში, სოცილურ ქსელში ხალხი წერდა, რომ საათობით იდგა ამ დანგრეულ გზაზე საცობში, ავრცელებდა ფოტოებსა და ვიდეოებსაც.

ბოლო რამდენიმე თვეა, ამ გზის ჩაკეტვა – გახსნაზე, ან შეფერხებაზე, ამბები პერიოდულად სულ ისმის.

მაგალითად, წელს, სულ ერთი თვის წინ, თებერვალში, რიკოთის უღელტეხილზე ადამიანები საათობით იდგნენ მხოლოდ იმის გამო, რომ მცირე თოვლი მოვიდა. ბოლო, ყველაზე მწვავე, 30 მარტის შემთხვევა იყო. მაშინ ერთ-ერთ მონაკვეთზე მეწყერი ჩამოწვა და ახალგაკეთებული გვირაბი დააზიანა.

რატომ არის რიკოთის გზა მნიშვნელოვანი?

რიკოთის საუღელტეხილო გზას საქართველოსთვის სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს. ეს მაგისტრალი ერთმანეთთან აკავშირებს ქვეყნის აღმოსავლეთ და დასავლეთ ნაწილებს და ასევე, აქვს მნიშვნელოვანი სატრანზიტო ფუნქცია – გზაზე მუდმივად მოძრაობენ სატვირთო მანქანები, რომლებსაც თურქეთის საზღვრიდან თუ ფოთის პორტიდან საქონელი ტრაილერებით გადააქვთ აღმოსავლეთ საქართველოს მიმართულებით.

საქართველოს მთავრობა ამბობს, რომ ქვეყნის სატრანზიტო როლის განვითარება მისი ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტია. ამიტომ, გზების მშენელობისთვის მილიონობით და მილიარდობოთ ლარს ხარჯავს.  

სწორედ ამიტომ დაიწყო ჯერ კიდევ 2018 წელს საუბარი რიკოთის გზის, როგორც აღმოსავლეთ-დასავლეთის ავტომაგისტრალის შემადგენელი ნაწილის მასშტაბურ მშენებლობაზე.

აღმოსავლეთი–დასავლეთის ავტომაგისტრალი, ანუ ევროპული სატრანზიტო გზა Е-60,  სიდიდით მეორე ევროპული სატრანზიტო დერეფანია, რომელიც იწყება ბრესტში (საფრანგეთი) და მთავრდება ირკეშტამში (ყირგიზეთი).

საქართველოში Е-60 იწყება აზერბაიჯანის საზღვართან და მთავრდება ფოთთან ახლოს.  საქართველოში დერეფნის სიგრძე 392 კილომეტრს შეადგენს.

„სწორედ ჩვენი მონაკვეთია უმნიშვნელოვანესი”, – თქვა საქართველოს პრემიერმა ირაკლი ღარიბაშვილმა 2021 წელს და იქვე განაცხადა, რომ მას შემდეგ, რაც ეს გზა დასრულდება, „თბილისიდან ბათუმში სამ საათში ჩავალთ“. [ახლა ამ გზის გავლას დაახლოებით 6 -6.5 სთ სჭირდება_JAMnews]

რიკოთის გზის მშენებლობა 2019 წელს დაიწყო.

ხელისუფლება ამაყობს, რომ „რიკოთის საუღელტეხილო მონაკვეთის მშენებლობა საუკუნის პროექტია, რომელიც ურთულეს გეოგრაფიულ მარშრუტზე და ურთულესი საინჟინრო კონსტრუქციებით სრულდება“. იქვე ამბობს, რომ ამიერკავკასიაში ასეთი მასშტაბის პროექტი ჯერ არ განხორციელებულა.

„ეს არის მონაკვეთი, რომელიც საქართველოს გავლით აერთებს ევროპას ჩინეთთან და ამ გზის დროულად დამთავრებას აქვს უდიდესი, გლობალური საერთაშორისო მნიშვნელობა, რადგან ეს გზა დიდ ეკონომიკურ შემოსავლებს მოუტანს რეგიონს, ქვეყანას, ამ რეგიონში მცხოვრებლებს“, – თქვა ღარიბაშვილამდე უფრო ადრე, მისმა წინამორბედმა, საქართველოს ყოფილმა პრემიერმა, გიორგი გახარიამ, 2020 წელს, სამუშაოების მონახულებისას.

რიკოთის ახალმა გზამ ამ მაგისტრალის გამტარუნარიანობა უნდა გააორმაგოს. საავტომობილო გზების დეპარტამენტის ინოფორმაციით, თუ  ამ დროისთვის, რიკოთზე გადაადგილების სიჩქარე 60 კმ/სთ-ია, მშენებლობის დასრულების შემდეგ სიჩქარე უნდა გაორმაგდეს. ასევე, თუ მაგალითად, ახლა ქვეყნის უკიდურესი აღმოსავლეთიდან, წითელი ხიდიდან – უკიდურეს დასავლეთამდე -სარფამდე მანძილის გავლას სჭირდება 8 საათი, პროექტის დასრულების შემდეგ დასჭირდება 4-4.5 საათი.

ვინ აშენებს რიკოთს და რა ეტაპზეა სამუშაოები?

საავტომნმობილო გზების დეპარტამენტის თანახმად,  რიკოთის უღელტეხილზე, საერთო ჯამში, დაგეგმილია 51.6 კმ გზის მშენებლობა, რომელიც 96 ხიდსა და 53 გვირაბს მოიცავს.

ამ გზის მშენებლობა ოთხ სექციად არის დაყოფილი:

ჩუმათელეთი-ხევის მონაკვეთი (I სექცია) 11.7 კმ;
ხევი-უბისას მონაკვეთი (II სექცია) 12,2 კმ;
უბისა-შორაპანის მონაკვეთი (III სექცია) 13 კმ
შორაპანი-არგვეთას მონაკვეთი (IV სექცია) 14,7კმ.

მშენებლობა მთლიანად უცხოური ინვესტიციაა. სამუშაოებს აზრიის განვითარების ბანკი (ADB) და ევროპის საინვესტიციო ბანკი (EIB) აფინანსებენ. ბოლო მონაცემებით, ამ გზის მშენელობა, ჯამში, დაახლოებით, 2.6 მლრდ ლარი ჯდება.

სამუშაოების უმეტეს ნაწილს ჩინური კომპანიები ასრულებენ.

ამ ეტაპზე სამუსაოები ოთხივე სექციაში პარალელურად მიმდინარეობს. უკვე გაჭრილია 41 გვირაბი და აშენებულია 63 ხიდი.

ინფრასტრუქტურის მინინსტრმა, ირაკლი ქარსელაძემ, თებერვალში თქვა, რომ ახლა სამუშაოების კუთხით მეორე და მესამე სექციებია დაწინაურებული.

● როგორ აშენებს ივანიშვილი აბასთუმანს. “საერთაშორისო გამჭვირვალობის” ანგარიში
● ყველა ამბობს, რომ საქართველოში არაფორმალური მმართველობაა. რაში გამოიხატება ის? მაგალითები
● ვინ არის ოლიგარქი საქართველოში?

მეოთხე სექციის მშენებლობა ამ წლის იანვარში დაიწყო. სახელმწიფომ ამ მონაკვეთის ასაშენებლად ხელშეკრულება 16 იანვარს გააფორმა Guizhou Highway Engineering Group-სა და “ჩინეთის ეროვნული ტექნიკური ექსპორტისა და იმპორტის კორპორაციასთან.

ამ მონაკვეთის მშენებლობას აფინანასებს აზიის განვითარების ბანკი 600 მლნ ლარით. ამ მონაკვეთზე აშენდება 14.7 კმ. ცემენტ-ბეტონის 4- ზოლიანი გზა,  14 ხიდი და 12 გვირაბი. სამუშაოების დასრულებას 3 წელი დასჭირდება.

საბოლოოდ როდის უნდა დასრულდეს სამუშაოები სრულად, ჯერ არ ვიცით, რადგან გარკვეული მონაკვეთების დასრულების ვადები არაერთხელ შეიცვალა.

„არის მონაკვეთები, სადაც მოსამატებელია სამუშაოები კონტრაქტორების მხრიდან და აქ ინტენსიური კომუნიკაცია არის როგორც კონტრაქტორულ დონეზე, ასევე უშუალო ჩართულობებით. შესაბამისად, ვფიქრობთ, რომ შესაბამისი ძალისხმევის პირობებში, როდესაც კონტრაქტორები გაითვალისწინებენ იმ რეკომენდაციებს, რომლებსაც როგორც საერთაშორისო საზედამხედველო კომპანიები, ასევე საავტომობილო გზების დეპარტამენტი გასცემს, ეს გაკეთებადია მთლიანად“, – განაცხადა ამ წლის თებერვალში ირაკლი ქარსელაძემ.

რა სჭირს საუკუნის პროექტს?

საუკუნის პროექტად წოდებული რიკოთის გზის მშენებლობა ბევრჯერ გახდა განხილვის საგანი.  სეისმოლოგები და გარემოსდამცველები ამბობენ, რომ ასეთი მასშტაბური პროექტი შესაბამისი  კვლევების გარეშე დაიწყო. მითუმეტეს, იმ ზონაში, სადაც რთული გეოლოგიური გარემოა, ამდენი შეფერხება და პრობლემაც ამიტომ წარმოიშვა.

სეისმოლოგი თეა გოდოლაძე, JAMnews-თან საუბარში ამბობს, რომ როდესაც ქვეყანა ასეთი მასშტაბური, მართლაც საუკუნის პროექტზე იწყებს მუშაობას, წინასწარ ყველა საჭირო კვლევა საფუძვლიანად უნდა ჩაეტარებინა.

მისი ინფორმაციით, პროექტის განხორციელებამდე ასეთი მასშტაბური კვლევები არ ჩატარებულა:

„ზღვაში წვეთია ის რაც ჩატარდა იმასთან შედარებით, ის რაც საჭირო იყო ასეთ რთულ რეგიონში. სულ მესმის, რამხელა ინვესტიციაა და გეოლოგია რა შუაშია, ამ დროს, შუაში კი არა თავშია, ეს არის ყველაზე მნიშვნელოვანი. თუ ეს არ გაქვს დალაგებული, მერე ვერაფერს ალაგებ“.

მისივე თქმით, მნიშვნელოვანია ისიც, ვის ანდობ ასეთი მასშტაბური პროექტის განხორციელებას, რა გამოცდილება აქვს, რა სიძლიერის სპეციალისტები ჰყავს.

თეა გოდოლაძე ამბობს, ეს მცირე პროცესები, მეწყერი, ქვათაცვენა, ცხადია, მოსალოდნელი იყო, მაგრამ, მას უკვირს მასშტაბი და სიხშირე პრობლემების:

„ეს არის დიდმასშტაბიანი ჩავარდნა, ჩავარდა პროექტი, იმიტომ, რომ ამ ცუდი გეოლოგიური შესწავლის პირობებშიც, არ იქნა გათვალისწინებული ის კომპონენტები, რომ მსგავსი სამუშაოები გამოიწვევდა მეწყრული პროცესების გააქტიურებას. ტექტონიუკუტრად აშლილი ქანებია, რაც ნიშნავს, მიდის დიდი დეფორმაცია რეგიონში, აზევება, დანაოჭება, მთელი გეოლოგიური და ტექტონიკური პროცესები. ეს უნდა გაეთვალისწინებინათ და არ გაითვალისწინეს“.