რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების სომხეთზე გავლენას განიხილავენ, როგორც ქვეყნის რიგითი მოქალაქეები, ისე ექსპერტები. ნათელია, რომ ქვეყნის ეკონომიკა მჭიდროდ არის დაკავშირებული რუსულ ბაზართან და შეუძლებელია არ დაზარალდეს ასეთ სიტუაციაში.
ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა, ევროკავშირმა, დიდმა ბრიტანეთმა და კანადამ განაცხადეს, რომ ზოგიერთ რუსულ ბანკს SWIFT-იდან გათიშავენ – გლობალური ფინანსური კავშირის სისტემა. უფრო მეტიც, ისინი აცხადებენ, რომ რუსეთის ცენტრალური ბანკის აქტივების „პარალიზებას“ მოახდენენ – „რათა მან არ დააფინანსოს პუტინის ომი“, როგორც ევროკომისიის პრეზიდენტმა, ურსულა ფონ დერ ლაიენმა განაცხადა.
ეკონომისტ არმენ კტოიანის მოსაზრება იმის შესახებ, თუ რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს სომხეთის ეკონომიკისთვის რუსეთის გარშემო განვითარებულ მოვლენებს. ექსპერტს მიაჩნია, რომ ისინი შეიძლება არამხოლოდ ნეგატიური იყოს.
26 თებერვალს, ევროკომისიის პრეზიდენტმა ურსულა ფონ დერ ლაიენმა ევროკავშირს შესთავაზა, კენჭი ეყარათ რიგი რუსული ბანკების ბანკთაშორისი გადახდების სისტემა SWIFT-იდან (The Society for Worldwide Interbank Financial Tele Communication) გათიშვისთვის, ასევე, რუსეთის ცენტრალური ბანკის აქტივების გაყინვისთვის. ევროკავშირის ქვეყნებმა ამ გადაწყვეტილებას მხარი დაუჭირეს.
ევროკომისიის პრეზიდენტმა ასევე განაცხადა, რომ წინადადება შეთანხმებულია აშშ-სთან, დიდ ბრიტანეთსა და კანადასთან. ურსულა ფონ დერ ლაიენმა ხაზი გაუსვა, რომ ეს ზომები მიმართულია იმისკენ, რომ რუსეთმა ვერ შეძლოს თავისი ცენტრალური ბანკის რეზერვების გამოყენება და ეროვნული ვალუტის გამყარება, „რითაც ძირს გამოუთხრის სანქციების გავლენას“.
ამრიგად, დასავლელი პოლიტიკოსების აზრით, რუსეთს დაემუქრება დახლებიდან უცხოური პროდუქციის გაქრობა, ფასების მატება და რუბლის დევალვაცია.
SWIFT – მსოფლიოში უმსხვილესი გადახდის ქსელი, რომელიც 1970-იან წლებში შეიქმნა. იცავს ბელგიისა და ევროკავშირის წესებს. სისტემაში შემავალი ბანკები გადარიცხვებს SWIFT-ის კავშირის საშუალებით ახორციელებენ. ამ სისტემის წყალობით ბანკებს ძალიან სწრაფად შეუძლიათ მსხვილი ტრანზაქციების განხორციელება. ყოველწლიურად მისი გავლით ტრილიონობით დოლარის გადარიცხვა ხორციელდება.
დასავლეთის მიერ სანქციების დაწესების შესახებ განცხადების შემდეგ, რუსეთის ცენტრალური ბანკი საპასუხო განცხადებით გამოვიდა. მასში ითქვა, რომ ცენტრალური ბანკი აუცილებელ რესურსებსა და ინსტრუმენტებს ფლობს ფინანსური სტაბილურობისა და ოპერაციების შეუფერხებლად განხორციელების უზრუნველსაყოფად.
28 თებერვალს ცნობილი გახდა, რომ ევროკავშირმა ასევე აკრძალა ოპერაციები, რომლებიც დაკავშირებულია რუსეთის ცენტრალური ბანკის აქტივებისა და რეზერვების მართვასთან. თუმცა, ევროკავშირის ინტერესებიდან გამომდინარე, რუსეთის ცენტრალური ბანკის ზოგიერთი ოპერაცია დაიშვება „უკიდურესი აუცილებლობის“ შემთხვევაში.
SWIFT-ის სისტემიდან ყველა რუსული ბანკის გათიშვის შემთხვევაში, რუსეთი იძულებული გახდება ტრანზაქციები სხვა გადახდის სისტემების საშუალებით განახორციელოს, რაც შეფერხებებსა და ტრანზაქციების მოცულობის შემცირებას გამოიწვევს.
რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებულმა სანქციებმა უკვე გამოიწვია რუსული რუბლის მკვეთრი ვარდნა, ის ისტორიულ მინიმუმამდე გაუფასურდა, მან თავისი ღირებულების 30%-ზე მეტი დაკარგა და ერთი დოლარის ღირებულება 109 რუბლი გახდა. სულ, 2022 წლის იანვრიდან მოყოლებული რუბლი დოლართან მიმართებაში 42%-ით გაუფასურდა.
შედეგები სომხეთის ეკონომიკისთვის
შედეგები სომხეთის ეკონომიკისთვის
ეკონომისტი არმენ კტოიანი განმარტავს, რომ SWIFT-ის შეცვლა ფინანსური ინფორმაციის გადაცემის სხვა სისტემით შეიძლება, მაგალითად, რუსულით, მაგრამ პროცესი უფრო შენელებული იქნება.
არმენ კტოიანის თქმით, რუსეთის SWIFT-ის სისტემიდან გარიცხვის შესაძლო შედეგები სომხეთისთვის დამოკიდებულია იმაზე, „რა ეფექტს მოახდენს ის რუსეთზე ან რამდენად მოახერხებს რუსეთი სანქციებისთვის წინააღმდეგობის გაწვევას“.
მან ხაზი გაუსვა, რომ ჯერჯერობით საუბარია სისტემიდან მხოლოდ რამდენიმე რუსული ბანკის გათიშვაზე, მაგრამ თუკი სანქციები ყველას შეეხება, გაცილებით უფრო სერიოზული პრობლემები გაჩნდება.
ეკონომისტის აზრით, სომხეთის ეკონომიკაზე გავლენას მოახდენს არა თავად რუსული ბანკების SWIFT-იდან გათიშვა, არამედ მისი შედეგები – კერძოდ, რუბლის მკვეთრი დევალვაცია.
„რუბლის დევალვაცია არანაირად არ არის ჩვენთვის სასარგებლო. ექსპორტი გართულდება, ფასები გაიზრდება. პრობლემები შეექმნებათ როგორც ექსპორტიორებს, ისე ადგილობრივ მწარმოებლებს, რომლებსაც უფრო იაფფასიან რუსულ პროდუქციასთან მოუწევთ კონკურენციაში შესვლა დიდ ბაზრებზე“.
გარდა ამისა, საგრძნობლად შემცირდება ფულადი გადარიცხვები რუსეთიდან სომხეთში, შემცირდება იმ თანხის მსყიდველუნარიანობა, რომელსაც სამშობლოში სომეხი ემიგრანტები გზავნიან.
კტოიანის თქმით, შექმნილი სიტუაცია გავლენას არ მოახდენს სომხეთ-რუსეთის ბანკთაშორის კავშირზე:
„არსებობს ფინანსური ინფორმაციის გადაცემის შიდა რუსული სისტემა, მას შეუერთდნენ ცალკეული სომხური ბანკები, სხვებსაც აქვთ ამის შესაძლებლობა“.
თუმცა, ეკონომისტის აზრით, სომხეთს ამ სიტუაციაში „სარგებლის მიღებაც“ შეუძლია:
„ნათელია, რომ რუსულ კომპანიებს უცხოელ პარტნიორებთან სამუშაოდ უნაღდო ანგარიშსწორება დასჭირდებათ. მაგალითად, მათ ამის გაკეთება სომხური ბანკების საშუალებით შეუძლიათ, ანუ სომხური ბანკები შეიძლება გახდნენ შუამავლები რუსეთსა და დასავლურ კომპანიებს შორის, რომლებთანაც მათ სავაჭრო ურთიერთობები აქვთ“.
გაცილებით სერიოზულ პრობლემას ხედავს ექსპერტი ევროკავშირის მიერ რუსეთის ცენტრალური ბანკის რეზერვებისა და აქტივების შეზღუდვასთან დაკავშირებით. ის ამბობს, რომ ეს გაცილებით უფრო „აქტიური და არსებითი“ შეზღუდვაა:
„ცენტრალურ ბანკს საკმარისი რესურსები გააჩნია, რომ არ დაუშვას რუბლის მაღალი დევალვაცია. თუმცა, ის სახსრები, რომელიც ახლა დოლარში ან ევროშია, იყინება, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ საგრძნობლად უმცირდება ცენტრალურ ბანკს რუბლის კურსზე გავლენის მოხდენის შესაძლებლობები“.
ექსპერტი იხსენებს, რომ რუსეთი სომხეთის მთავარი სავაჭრო პარტნიორია, ხაზს უსვამს, რომ რუსეთში სიტუაციის გაუარესება, შეუძლებელია არ აისახოს სომხეთის ეკონომიკაზე. საუბარია როგორც იმპორტზე, ისე ექსპორტზე, ასევე ინვესტიციებზე.
„პირდაპირი ინვესტიციების მნიშვნელოვან ნაწილს რუსული კაპიტალი შეადგენს. ეს საინვესტიციო პროგრამები ნაწილობრივ შეიძლება შემცირდეს ან სრულად შეწყდეს“, – განუცხადა ეკონომისტმა JAMnews-ს.
