"რამდენად რაციონალურია თბილისისთვის სოხუმთან პირდაპირი დიალოგის თავიდან აცილება ახლა?“ - მოსაზრება აფხაზეთიდან
ჟენევის მოლაპარაკებები
ჟენევის საერთაშორისო მოლაპარაკებების 65-ე რაუნდი 2025 წლის 1-12 ნოემბერს გაიმართა. ყველა წინა რაუნდის მსგავსად, მოლაპარაკებებმა ერთი ნაბიჯითაც კი ვერ წაიწიეს წინ.
კონფლიქტები არ მოგვარდება მანამ, სანამ საქართველო არ გადაწყვეტს პირდაპირ საუბარს აფხაზეთთან და სამხრეთ ოსეთთან, ამბობს აფხაზი ჟურნალისტი ინალ ხაშიგი. გაზეთ “ჩეგემსკაია პრავდაში“ გამოქვეყნებულ სვეტში ის განიხილავს, თუ რატომ იყო, მისი აზრით, ჟენევის მოლაპარაკებები თავიდანვე სრულიად არაპროდუქტიული ფორმატი და რატომ იყო ის დიდი ხნის წინ შესაცვლელი.
ინალ ხაშიგი:
“ამ კვირაში ჟენევის მოლაპარაკებების კიდევ ერთი რაუნდი დასრულდა. ის ჩვეულებისამებრ დასრულდა: მხარეებმა რეგულარულად გაიმეორეს თავიანთი დიდი ხნის პოზიციები და, კიდევ ერთხელ ვერ მიაღწიეს შეთანხმებას – სახლებში წავიდნენ. შემდეგ რაუნდამდე, რომელიც, სავარაუდოდ, ყველა წინა რაუნდის გამეორება იქნება.
თუმცა, ჟენევის მოლაპარაკებების ეს სცენარი თავდაპირველად ერთადერთ სცენარად იყო წარმოდგენილი და სხვა ვარიანტები არ იყო გათვალისწინებული.
როგორც ცნობილია, თავად მოლაპარაკებები ნაჩქარევად იქნა შემუშავებული 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ, მედვედევ-სარკოზის შეთანხმებების ფარგლებში, როგორც გაეროს ეგიდით მიმდინარე ქართულ-აფხაზური მოლაპარაკებების პროცესის ალტერნატივა, რომელიც ახალი გეოპოლიტიკური რეალობების ზეწოლის შედეგად შეწყდა.
თუმცა, არსებითად, მათი ერთადერთი მიზანი უბრალოდ ორთქლის გამოშვება, სიტუაციის განმუხტვა იყო. “ცუდი მშვიდობის“ შენარჩუნება შეთანხმების მიღწევის ნებისმიერი შესაძლებლობის გარეშე. უფრო მეტიც, ეს “ცუდი მშვიდობა“ იდეალურად ერგებოდა ყველა მოთამაშის ინტერესებს – დიდიდან პატარამდე და შეესაბამებოდა იმ დროს არსებულ მსოფლიო წესრიგს.
ყველას ესმოდა, რომ 2008 წლის აგვისტოში ქართულ-აფხაზურ და ქართულ-სამხრეთ ოსურ კონფლიქტებში დამყარებული ახალი სტატუს-კვო, როგორც მოცემულობა, უნდა მიღებულიყო, მაგრამ არავის ჰქონდა ილუზია, რომ მისი იურიდიულად ფორმალიზება შესაძლებელი იქნებოდა ყველა მხარის ინტერესების გათვალისწინებით.
ამიტომ, არა “მოლაპარაკებები“, არამედ “დისკუსიები“ – სადაც კონფლიქტის არცერთი მხარე არ არის წარმოდგენილი და ყველა მონაწილე მხოლოდ პირადი სტატუსით ესწრება. შეხვედრები წელიწადში ოთხჯერ ტარდება და ყველაფერი ერთმანეთის ასლია.
ამ ფორმატზე გავლენა არ მოუხდენია 2022 წლის თებერვალსაც კი, როდესაც ძველი მსოფლიო წესრიგი დაინგრა და ირგვლივ ყველაფერი ცეცხლში გაეხვა.
მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ ჟენევის მოლაპარაკებებში განსახიერებული პრინციპები სრულად შეესაბამებოდა იმდროინდელ დროის სულისკვეთებას, ახლა, ყველანაირი კონფლიქტის ხელახლა გახსნის, ახალი დაყოფისა და კმაყოფილებისთვის მომწიფებულ პერიოდში, მოსაზრებების ეს არავალდებულებითი გაცვლა მიუღებლად ცარიელ გამტარად იქცა. ახლა ახალი იმპულსია საჭირო.
მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროს თბილისმა უარი თქვა სოხუმთან და ცხინვალთან პირდაპირ მოლაპარაკებებზე იმ იმედით, რომ ევროკავშირისა და შეერთებული შტატების დახმარებით, მოსკოვს აიძულებდა გაეუქმებინა აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობის აღიარება.
სააკაშვილის შემდეგ ხელისუფლებაში მისი ანტიპოდები “ქართული ოცნების“ პარტიიდან მოვიდნენ. თუმცა, ისინიც იცავდნენ პრინციპს, რომ არ ეწარმოებინათ პირდაპირი მოლაპარაკებები აფხაზებთან და ოსებთან. და ისინი დღემდე იცავენ ამ პრინციპს. თუმცა, გამოიკვეთა ერთი ნიუანსი: ევროკავშირთან უთანხმოების შემდეგ, “ქართული ოცნება“ ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში ცდილობდა მოსკოვთან კულისებში დამოუკიდებლად, ყოველგვარი შუამავლების გარეშე მოლაპარაკებას, მათ შორის ტერიტორიულ პრეტენზიებთან დაკავშირებით.
მთელი გასული წლის განმავლობაში საქართველოს მთავრობა იმედოვნებდა, რომ ევროკავშირთან კავშირების გაწყვეტა მოსკოვს უფრო დამთმობს და მეგობრულს გახდიდა. ერთი პერიოდი, ოფიციალურმა პირებმა თავიანთ გამოსვლებში რუსეთის “ოკუპანტად“ მოხსენიებაც კი შეწყვიტეს.
მაგრამ 2024 წლის ბოლოსკენ ყველაფერი ჩამოინგრა.
ახლა, კრემლთან დაახლოებული Telegram-ის არხები იუწყებიან, რომ რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში აფხაზეთის სიტუაციის ყოფილ კურატორს, დმიტრი კოზაკს, ჰქონდა იდეა გარკვეული დათმობების შესახებ, რაც გულისხმობდა ქართულ-აფხაზური კონფედერაციის რაიმე ფორმის შექმნას. თუმცა, ეს იდეა არ განხორციელებულა.
მეორეს მხრივ, მაშინაც კი, თუ მოსკოვი და თბილისი შეთანხმებას მიაღწევდნენ, თავად აფხაზების თანხმობისა და მონაწილეობის გარეშე, ეს პროექტი მხოლოდ ქაღალდზე დარჩებოდა. სოხუმში რუსეთის უზარმაზარი გავლენის მიუხედავად, აფხაზეთის ხელისუფლება ამას არასდროს დათანხმდებოდა, საქართველოს მიმართ არსებული საზოგადოებრივი განწყობის გათვალისწინებით.
მოკლედ, მოსკოვი ამჟამად არანაირად არ ეხმარება ქართველებს “ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის“ მცდელობაში. თბილისმა ეს აშკარად გააცნობიერა. თუმცა, სააკაშვილის ეპოქიდან ჩამოყალიბებული დამოკიდებულებები ხელს უშლის ქართულ მხარეს ამ ლოგიკურ ჯაჭვში შემდეგი ნაბიჯის გადადგმასა და სოხუმთან პირდაპირ საუბარში.
მაგრამ ამ ეტაპზე, როდესაც ბრიუსელი და ვაშინგტონი აღარ არიან მოკავშირეები და მოსკოვი ჯერ კიდევ არ გამხდარა მეგობარი, რამდენად რაციონალურია თბილისისთვის სოხუმთან პირდაპირი დიალოგის თავიდან აცილება?”
