რა არის ცნობილი პუტინისა და ფაშინიანის შეხვედრის შესახებ და რას უნდა ველოდოთ

მოსკოვში, რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმირ პუტინისა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრობის მოვალეობის შემსრულებლის, ნიკოლ ფაშინიანის შეხვედრა გაიმართა. ადრევე ითქვა, რომ მხარეები ყარაბაღში არსებულ ვითარებას, სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე სიტუაციის გამწვავებასა და ასევე, სომხეთსა და რუსეთს შორის ორმხრივ ურთიერთობებს განიხილავდნენ. კონკრეტულად რაზე შეთანხმდნენ პუტინი და ფაშინიანი შეხვედრის შედეგად, ჯერჯერობით უცნობია.

ნიკოლ ფაშინიანი მოსკოვში სამუშაო ვიზიტით 7 ივლისს ჩავიდა. ეს სომხეთის ლიდერის პირველი ვიზიტია საზღვარგარეთ საპარლამენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ, რომელიც ქვეყანაში 22 ივნისს გაიმართა.

• „სხვა“ პარლამენტი სომხეთში: კონსოლიდაცია თუ დესტაბილიზაცია?
• ომის შემდგომი ცხოვრება მთიან ყარაბაღში: ადამიანები წავიდნენ, რომ დაბრუნდნენ
• აშშ-ის პრეზიდენტმა სომხების გენოციდი აღიარა

პუტინისა და ფაშინიანის შეხვედრის წინა დღეს სომხური მედია წერდა, რომ მხარეები აპირებდნენ ხელი მოეწერათ დოკუმენტისთვის, რომლის თანახმადაც სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე რუსი სამშვიდობოები განთავსდებიან. თუმცა, მოლაპარაკებების დღეს, რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა ეს ინფორმაცია უარყო.

რაზე ისაუბრეს ქვეყნების ლიდერებმა და რა განიხილება სომხურ საზოგადოებაში, ასევე, ექსპერტის მოსაზრება – რას შეიძლება ველოდოთ რუსეთისგან უახლოეს მომავალში.

რა არის ცნობილი შეხვედრის შესახებ

რუსეთის პრეზიდენტთან შეხვედრაზე ნიკოლ ფაშინიანმა თქვა, რომ ბოლო პერიოდში „ძალიან ხშირად და ბევრს“ განიხილავენ საკითხებს, რომლებიც უსაფრთხოებას უკავშირდება, „იმიტომ რომ, რეგიონში ძალიან არასტაბილური ვითარებაა“.

მან ხაზი გაუსვა, რომ საგანგაშო ვითარება – სწორედ სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზეა, მთიან ყარაბაღში კი შედარებით უფრო სტაბილურია იქ რუსი სამშვიდობოების განთავსების შემდეგ. თუმცა, როგორც ფაშინიანმა თქვა, „დროდადრო იქაც ჩნდება ხოლმე შეშფოთების კერა“.

სომხეთის ლიდერი სომეხი სამხედრო ტყვეების დაბრუნების საკითხსაც შეეხო, რომლებიც ყარაბაღის მეორე ომის დასრულების შემდეგ, ამ დრომდე აზერბაიჯანში იმყოფებიან.

სასიამოვნო სიახლეებზე საუბრისას, ნიკოლ ფაშინიანმა ეკონომიკის სფეროსა და სომხეთიდან რუსეთში ექსპორტის ზრდაზე მიუთითა.

რუსეთის პრეზიდენტმა ნიკოლ ფაშინიანს არჩევნებში გამარჯვება მიულოცა. მისი აზრით, სომხეთში გამართულმა არჩევნებმა აჩვენა, რომ ფაშინიანს ხალხის ნდობა აქვს, ეს კი მნიშვნელოვანი წინაპირობაა ქვეყნის სამომავლო განვითარებისთვის. როგორც პუტინმა თქვა, „რთული საკითხების მოგვარება მხოლოდ ხალხის ნდობით შეიძლება“.

რუსი სამშვიდობოების შესახებ

პუტინისა და ფაშინიანის შეხვედრის წინა დღეს, სომხურ მედიაში გაჩნდა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ მხარეები აპირებენ ხელი მოაწერონ დოკუმენტს, რომლის თანახმადაც, საზღვრისპირა ზონაში – სოთქი-ხოზნავარის მონაკვეთზე რუსი სამშვიდობოები განთავსდებიან.

თუმცა, რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა დმიტრი პესკოვმა უარყო ეს ვარაუდი და განაცხადა, რომ შეხვედრის შედეგად რაიმე დოკუმენტზე ხელმოწერა არ იგეგმება.

სომხური გამოცემების ვარაუდი დამყარებული იყო იმაზე, რომ 28 მაისს, პრემიერ-მინისტრობის მოვალეობის შემსრულებელი ნიკოლ ფაშინიანი თავად გამოვიდა მსგავსი წინადადებით. საქმე ისაა, რომ 12 მაისს, აზერბაიჯანული შეიარაღებული ძალები რამდენიმე კილომეტრით შევიდნენ სომხეთის სუვერენული ტერიტორიის სიღრმეში და სომხური მხარის მოთხოვნის მიუხედავად უკან არ იხევენ.

27 იანვარს კი სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე, საინჟინრო სამუშაოების შესრულების დროს, ექვსი სომეხი სამხედრო დააპატიმრეს. პრემიერ-მინისტრობის მოვალეობის შემსრულებელმა ნიკოლ ფაშინიანმა ეს გატაცებად შეაფასა, რადგან სამხედროები საკუთარ ტერიტორიაზე იმყოფებოდნენ. ამასთან დაკავშირებით მან განაცხადა:

„მივმართავ საერთაშორისო თანამეგობრობას და ჩემი წინადადება მიმართულია აზერბაიჯანის ხელმძღვანელობისკენაც. ჩვენ ვთანხმდებით, რომ ძალიან მალე ორივე მხარის შეიარაღებული ქვედანაყოფები „სარკისებურად“ იხევენ უკან საზღვრიდან და უბრუნდებიან მუდმივი დისლოკაციის წერტილს, საზღვრისპირას კი განთავსდებიან საერთაშორისო დამკვირვებლები რუსეთიდან ან ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარე სხვა ქვეყნებიდან“.

სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზღვარზე რუსი მესაზღვრეების განთავსების შესახებ ამ დღეებში აზრი გამოთქვა სომხეთში რუსეთის ელჩმა, სერგეი კოპირკინმა. მისი თქმით, ამ საკითხზე „საგნობრივი განხილვა მიმდინარეობს“:

„იცით, რომ რუსი მესაზღვრეები უკვე იმყოფებიან სიუნიქში (სომხეთის სამხრეთი პროვინცია). სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის მონაკვეთებზე განთავსებული არიან რუსი მესაზღვრეები, რომლებიც ხელს უწყობენ იმას, რომ სიტუაცია იყოს მშვიდი, სტაბილური“.

ელჩმა ასევე აღნიშნა, რომ განიხილება რუსული მხარის ყოფნის გაფართოების საკითხიც სხვა საზღვრისპირა პროვინციაშიც – გეღარქიუნიქში:

„ვფიქრობ, რომ ყველაფერი სომხეთის უსაფრთხოების ინტერესებიდან, საზღვარზე სტაბილურობის უზრუნველყოფიდან გამომდინარე გაირკვევა“.

გეღარქიუნიქის პროვინციის გუბერნატორმა, გნელ სანოსიანმა 7 ივლისს გამართულ პრესკონფერენციაზე განაცხადა, რომ რუსი მებრძოლების ნაწილი, რომლებიც სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის უნდა განთავსდნენ, უკვე ჩამოვიდნენ რეგიონში:

„მიმდინარეობს ერთობლივი პროცესი, რომლის ფარგლებშიც, რუსი მებრძოლები […] გარკვეული ეტაპის შემდეგ, საზღვრის გასწვრივ განთავსდებიან. სომეხი და აზერბაიჯანელი სამხედრო მოსამსახურეები გამოყვანილი არიან მონაკვეთებიდან“.

ექსპერტის მოსაზრება

პოლიტიკურ მიმომხილველ აკოფ ბადალიანს მიაჩნია, რომ რუსეთმა სტრატეგიული თვალსაზრისით „სომხეთი და კავკასია ჩააბარა“:

„რუსულ წრეებში ამის თაობაზე „ქვეცნობიერად“ ლაპარაკობენ, ასევე ამისთვის საკუთარ საზოგადოებასაც ამზადებენ, რადგან კავკასიაზე უარი რუსების მიერ თავის ნაწილზე უარის ტოლფასი იქნება. ეს შეიძლება მოხდეს იმ დასაბუთების არსებობის შემთხვევაში, რომლის დროსაც რუსეთის რღვევის თავიდან აცილება მოხერხდება.

ბოლოს და ბოლოს, სწორედ ამიტომ მწიფდება პოლიტიკურ დერეფნებში მოსაზრება კავკასიის ჩაბარების შესახებ, რომელიც განიხილება, როგორც რუსეთის „მთლიანობის“ შენარჩუნების შესაძლებლობა.

მთელი კითხვა იმაში მდგომარეობს – „ვის“? […] ამ სიტუაციაში სომხეთისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, არ გადადგას მკვეთრი ნაბიჯები და არ დააჩქაროს ეს პროცესი, რათა თავიდან აიცილოს ახალი დანაკარგების რისკი.

მაგალითად, თუკი მშვიდად და სტაბილურად განხორციელდება სომხეთის დახმარების ევროკავშირის პროგრამა (ევროკავშირი აპირებს უახლოესი 5 წლის განმავლობაში სომხეთს 1.5 მილიარდი ევრო გამოიყოს ხუთი საკვანძო პროგრამისთვის, მათ შორის, სიუნიქის პროვინციის განვითარებისთვის – JAMnews), რუსეთს სიუნიქში სამხედრო პოზიციების განთავსების შესაძლებლობა უნდა მისცე და ამრიგად, მისცე გარანტიები, რომ ეს ყველაფერი მისი ინტერესების საზიანოდ არ ხდება და ეს უნდა გაკეთდეს.

ყოყლოჩინობა საჭირო არაა. თუ ჩვენ რუსეთის საპასუხო მოქმედებების რისკს არ გავანეიტრალებთ, ახალი დანაკარგები გვექნება და არა ახალი შესაძლებლობები. იმაზე ფიქრი, რომ სხვები მოვლენ დანაკარგებისგან ჩვენ გადასარჩენად, ვფიქორბ, არაადეკვატურია. […]

მთლიანობაში, ჯერჯერობით გახმოვანებულია ერთადერთი პრაქტიკული წინადადება – 1,6 მილიარდის გამოყოფის განზრახვა, და ამ პროექტის დაუბრკოლებლად რეალიზაცია ჩვენთვის გადაუდებელი საკითხია – ქვეყნის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ტოლფასიც კი“.