პასპორტი, ტრაქტორი და საზღვარი. რა არ ჰყოფნით ქართველებს აფხაზეთში
აფხაზეთში მცხოვრები ქართველები თავიანთ პრობლემებზე
სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის ნაკლებობა, პასპორტების არარსებობა და მასთან დაკავშირებული შეზღუდვები, ჩაკეტილი საზღვარი – ესაა ის პრობლემები, რომლებზეც ძირითადად ეთნიკური ქართველებით დასახლებული აფხაზეთის გალის რაიონის მცხოვრებლებმა, JAMnews-ის კორესპონდენტს უამბეს. პრაქტიკულად ყველა რესპონდენტი უარს ამბობს კამერის წინაშე ლაპარაკზე და თავიანთი კომენტარების გამოქვეყნებას მხოლოდ ანონიმურობის დაცვის პირობით დათანხმდნენ.
სადაა ტრაქტორები?
ორშაბათს, შუადღის ორ საათზე, გალის რაიონის სოფელ ხიაცხის (ყოფილი ჭუბურხინჯი) ადმინისტრაციასთან მამაკაცები იკრიბებიან. მალე სოხუმიდან გაეროს სურსათისა და სასოფლო-სამეურნეო ორგანიზაციის თანამშრომლები უნდა ჩამოვიდნენ. პროგრამის „აფხაზეთში ფერმერების საველე სკოლების დახმარებით მავნებლებთან ინტეგრირებული ბრძოლა“ ფარგლებში, ფერმერების ცოდნის ასამაღლებლად, ისინი ატარებენ ლექციებს ყველა რაიონის 108 სოფელში
გალის რაიონი – აფხაზეთის ადმინისტრაციული ერთეულია. 2011 წლის აღწერის მიხედვით, მოსახლეობის 98,21%-ს ქართველები/მეგრელები შეადგენენ. უშუალოდ ესაზღვრება მდინარე ენგურს, რომელიც ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტში გამყოფ ხაზად ითვლება. გალის რაიონშია ენგურჰესი – აფხაზეთის უმნიშვნელოვანესი ენერგეტიკული საწარმო.
„თესლბრუნვა? აი, ჩვენთან მიეჩვივნენ ყოველ წელს ერთი და იმავეს დათესვას, რაც არასწორია, – ჰყვება პროექტის ერთ-ერთი მონაწილე, – თესლბრუნვა, მარტივად რომ ვთქვათ, ესაა კულტურების მონაცვლეობა. ერთ წელს დარგე პომიდორი, მეორე წელს პომიდორს ვერ მიიღებ. უფრო სწორად, კი მიიღებ, მაგრამ მისი ქიმიით მორწყვა მოგიწევს. თუ რაიმე გაუგებარია, მკითხეთ, მეგრულად აგიხსნით“.
პუბლიკა – ძირითადად მამაკაცებისგან შედგება, ყველას პირბადე უკეთია, ნახევარწრეზე დამსხდარან, ლექციას უსმენენ. ოდნავ მოშორებით მაგიდას უზის 7-8 მამაკაცი, იქიდან ლექცია არ ესმით, თუმცა ძალიანაც არ ცდილობენ.
„სოფელში ტექნიკა არ არის, არცერთი ტრაქტორი, რით უნდა თხარო? – კითხულობს ერთ-ერთი მამაკაცი, – ადრე სეზონის დროს მაინც მოჰყავდათ ხოლმე, შეიძლებოდა გარკვეული თანხის საფასურად დაქირავება, ახლა ამასაც არავინ აკეთებს“.
ლაპარაკს ყური მოკრა და ჩვენთან ერთ-ერთი ქალი მოვიდა: „ჩემი და ოჩამჩირეში [მეზობელი რაიონი] ცხოვრობს, ჰყვება, რომ ჩვენი ტრაქტორები მიდიან და მათთან მუშაობენ! ჩვენ ბიუჯეტიდან გვიყოფენ ტექნიკას, ის კიდევ სხვა რაიონებში მუშაობს. აი, ახლა სიმინდი, მიწა დავხანით, მაგრამ ჯერ არ დაგვითესავს, ველოდებით“.
„არადა, სიმინდი – ეს ისეთი საქმეა, თუ ახლა არ დათესავ, 10 დღის შემდეგ მორჩა, დაგვიანებულია, რისთვისღა ვიხადო სამუშაოსთვის, აჯობებს, საერთოდ არ დავთესო“, – ამატებს მეორე კაცი.
თხოვნაზე, ინტერვიუ კამერის წინ მოგვცენ, თავიანთ პრობლემებზე მოგვითხრონ, უარის ნიშნად აქნევენ ხელებს. „ვის ველაპარაკოთ? რამდენჯერ ვილაპარაკეთ, მაგრამ უშედეგოდ. დანაპირებს რამდენ ხანს ელოდებიან?“ – იცინიან.
„სოფელში მსხვილი ფერმერები არ გვყავს. ერთი მოკვდა, დანარჩენები წავიდნენ. ვინც შედარებით ახალგაზრდაა, ის მიდიან [საქართველოში – ავტორის შენიშვნა], მაგრამ იქაც შიმშილით სძვრებათ სული. მე მალე სასაფლაოზე წამიღებენ, თქვენ კიდე მეუბნებით: „თქვენს პრობლემებზე გვიამბეთ“. რამე გამოვა აქედან? არაფერიც არ გამოვა!“
„ამისათვის ნიღბები დაგვირიგეს, პირი მოკუმეო, ანუ“, – იცინიან.
„გახსნან საზღვრები“
ისევ ვთხოვ კამერის წინ კომენტარის გაკეთებას, და ერთი მამაკაცი თავს ვეღარ იკავებს.
„რა გიამბოთ? პასპორტი არა აქვს არავის! პასპორტებს არ იძლევიან! უპასპორტოდ კი აბა, რას გააკეთებ?“ „გახსნან საზღვარი!“ [ქართულ-აფხაზური], – ამატებს მეორე, – ყველამ, მთელმა მსოფლიომ გახსნა საზღვრები, აქ კი რა ხდება?“
„რად გინდათ საზღვარი, თუ გასაყიდად არაფერი მოგყავთ?“, – ვეკითხები. „ახლავე აგიხსნი, აქ რაც 500 რუბლი ღირს, იქ ღირს 2 რუბლი. კარტოფილიც, სიმინდიც, და ყველაფერი, რაც გინდა, იქიდან მოჰქონდათ, ახლა კი აღარაფერია, უკვე ორი წელია“.
„ნუთუ არანაირი შემოვლითი გზები არაა?“
„მხოლოდ მდინარით, იქ კი ოთხი ადამიანი დაიხრჩო, შეიტყვეთ?“
„როგორ მოვხნავთ, მნიშვნელოვანი არაა, – საუბარში ერთვება კიდევ ერთი მამაკაცი, – ყველაზე მთავარი, დოკუმენტია! პასპორტებს არ გვაძლევენ, ფორმა 9-ს არ გვაძლევენ, ხმის მიცემის უფლებას არ გვაძლევენ, რაიმე რომ ჩვენს სახელზე გავიფორმოთ, იმის უფლებასაც არ გვაძლევენ“.
„დოკუმენტები ძროხასაც აქვს, ჩვენ კი – არა“
„იცით, რა, ქალიშვილო, იქ, ენგურს გადაღმა, ძროხასაც კი თავისი ნომერი აქვს, დოკუმენტი! ჩვენ კი, აქ მსხდომთ, ვისაც მთელი ცხოვრება აქ გაგვიტარებია, არა!“.
საუბრის განმავლობაში ლექციის ორგანიზატორებმა რამდენჯერმე მოგვცეს შენიშვნა, მსმენელებს ყურადღებას უფანტავთო, რადგან ჩემი რესპონდენტები ნერვიულობდნენ და ხმას უწევდნენ. ადმინისტრაციის შენობაში შევედი, რომელიმე თანამშრომელს რომ გავსაუბრებოდი.
„ჩვენთან სოფელში 3 600 ადამიანი ცხოვრობს. თითქმის ყველა მათგანი – საქართველოს მოქალაქეა, აფხაზეთის პასპორტი კი მხოლოდ 50 ადამიანს აქვს. ახლა, სანამ შეზღუდვები მოქმედებს, საზღვრის გადაკვეთა მხოლოდ პენსიონერებს და მრავალშვილიანებს შეუძლიათ“, – გვიყვება ერთ-ერთი თანამშრომელი.
გალის რაიონის მცხოვრებთა პასპორტიზაციის საკითხი – საკმაოდ პრობლემურია. ყოფილი პრეზიდენტი ალექსანდრ ანქვაბი მათ შორის იმიტომაც აიძულეს, გადამდგარიყო, რომ გალის რაიონის მცხოვრებლებს პასპორტები მასობრივად დაურიგა და უგულებელყო ის ფაქტი, რომ ისინი საქართველოს მოქალაქეები არიან.
შემდეგმა პრეზიდენტმა, რაულ ხაჯიმბამ, პასპორტიზაციის პროცედურა აამოქმედა, რომლის დროსაც საქართველოს მოქალაქეებს აფხაზური პასპორტები ჩამოართვეს, სანაცვლოდ კი ბინადრობის ნებართვა მისცეს. ეს მათ ართმევს არჩევნებზე ხმის მიცემისა და აფხაზეთში კერძო საკუთრების ფლობის უფლებას.
„ჩვენ იმიტომ ვართ აღშფოთებული, – განაგრძობს ადმინისტრაციის თანამშრომელი, – რომ ბინადრობის ნებართვას გვაძლევენ, ჩვენს სოფელში უკვე 3 ათასამდე ადამიანმა მიიღო, ესაა დოკუმენტი დროებით ბინადრობაზე, ჩვენ კი აქ დავიბადეთ, გავიზარდეთ, აქ გვინდა ცხოვრება, რატომ ბინადრობის ნებართვა? და კიდევ, აი, უკვე ხუთი წელი ვიცხოვრეთ ბინადრობის ნებართვით, კარგი, კიდევ ხუთსაც ვიცხოვრებთ, და მერე? პასპორტებს მაინც არ მოგვცემენ, ისევ მხოლოდ ბინადრობის ნებართვას“.
„აფხაზური პასპორტი იმისთვის გვჭირდება, რომ რუსეთში გადავიდეთ. ვისაც მანდარინი მოჰყავს, ან კაკალი, თუ მანქანა ჰყავს, ურჩევნია, იქ წაიღოს, მაგრამ გადასვლა არ შეუძლიათ. ზოგიერთ ბინადრობის ნებართვაში, „მოქალაქეობის“ გრაფაში – ხაზია გასმული, აი, ასეთი დოკუმენტით უშვებენ რუსეთში, ხოლო თუ გრაფა „მოქალაქეობაში“ საქართველო გიწერია, მაშინ – არა“.
„ამბობენ, რომ თუ რუსეთში წახვალ, საქართველოს საელჩოში, ის ახლა შვეიცარიის საელჩოს შენობაში მდებარეობს, და მოქალაქეობაზე უარს დაწერ, მაშინ ამ ქაღალდით შეძლებ აფხაზეთის პასპორტის მიღებას, მაგრამ ასეთს ჯერჯერობით არავის ვიცნობ. ერთზე გავიგე, თითქოს, უარი თქვაო, მაგრამ მაინც არაფერი მიიღოო“.
ლექციის დასრულების შემდეგ, ერთ-ერთი სოხუმელი სტუმარი, გალის რაიონის ხელმძღვანელზე, კონსტანტინ ფილიაზე დაყრდნობით, ამბობს, რომ პასპორტიზაციის საკითხი მალე გადაწყდება.
„ასე რომ, ჩვენ ჯერჯერობით საქმის კურსში არა ვართ, მაგრამ გადაწყვეტილება უკვე არსებობს, მხოლოდ დროის საკითხია“.
სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად. ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო
