ონლაინ-სწავლება - ჩავარდნა თუ გარღვევა? როგორ მოერგო ქართული სკოლა ახალ რეალობას

სულ – 593000 მოსწავლე, მათი 89 პროცენტი ანუ 527 ათასზე მეტი საჯარო სკოლაში სწავლობს, დანარჩენები – კერძოში.

სასწავლო პროცესი საქართველოში 3 მარტს შეწყდა და როგორც მინიმუმ სექტემბრამდე ნამდვილად არ განახლდება.

ანუ კორონავირუსის პანდემიის გამო, სკოლები სულ მცირე ოთხი თვით დაიკეტა.

მთელი ამ ხნის განმავლობაში მოსწავლეებს ონლაინ გაკვეთილები აქვთ – საჯარო და კერძო სკოლები დისტანციურად რეჟიმით მუშაობენ.

სასკოლო დისტანციური სწავლება საქართველოსთვის ახალია და მსგავსი პრაქტიკა საქართველოს სკოლებში არასოდეს ყოფილა. მოქმედი კანონმდებლობა კორონავირუსის პანდემიამდე სასკოლო დისტანციურ განათლებას საერთოდ არ ცნობდა და არ აღიარებდა.

მას შემდეგ, რაც სკოლები დაიკეტა, საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს რამდენიმე კვირა დასჭირდა, რომ ახალ რეალობას მეტ-ნაკლებად მორგებოდა.

შეიქმნა რამდენიმე პროგრამა, რომელთა დახმარებითაც ონლაინ სწავლება მიმდინარეობს.

პანდემიის გავრცელების შემდეგ, 600 ათასზე მეტ მოსწავლესა და 55 ათასამდე მასწავლებელს ავტომატურად გაუაქტიურდა პროფილები Microsoft office 365- ით გათვალისწინებული ყველა პროგრამისათვის, მათ შორის პროგრამისთვის Microsoft Teams. სწორედ Microsoft Teams-ს მოიხმარენ საჯარო სკოლებში. Teams-ი Microsoft-ის მიერ შექმნილი ონლაინსაკომუნიკაციო პლატფორმაა ორგანიზაციებისთვის. მას აქვს ვიდეოზარის, გუნდებად ორგანიზებისა და კალენდრის ფუნქცია. Teams-ის გამოყენება განსაკუთრებით საინტერესოა იმ ორგანიზაციებისთვის, რომლებსაც Office-ის პაკეტი აქვთ შეძენილი. 

კერძო სკოლებში უფრო პოპულარული პლატფორმა Zoom-ია.

დაიწყო სატელევიზიო პროექტიც – საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში გადაცემა „ტელესკოლა“ გადის, რომელიც სკოლის მოსწავლეებს ეროვნული სასწავლო პროგრამით  გათვალისწინებული გაკვეთილების სატელევიზიო ვერსიას სთავაზობს.

სახელმწიფომ საჯარო სკოლებს ასევე ონლაინ სწავლებისთვის პირველი ქართული პლატფორმა Feedc Edu– ც შესთავაზა. ეს პლატფორმაც უფასოა, ნებისმიერ სმარტფონზე  მუშაობს და არ სჭირდება მაღალი სიჩქარის ინტერნეტი. 

რას სთავაზობს სისტემა ბავშვებს, რომლებსაც ინტერნეტი და კომპიუტერი არ აქვთ?

თუმცა, ეს ონლაინ-შეთავაზებები სკოლის ყველა მოსწავლისათვის არ არის ხელმისაწვდომი.

განათლების მართვის საინფორმაციო სისტემის EMIS – ის ინფორმაციით, საჯარო სკოლის მოსწავლეთა დაახლოებით 20 პროცენტს არ აქვს წვდომა ინტერნეტთან და ელექტრონულ მოწყობილობებთან. ეს 105 ათას მოსწავლეზე მეტია.

ეს ნიშნავს იმას, რომ ქვეყნის მასშტაბით დაახლოებით ამდენი ბავშვი სრულად ან ნაწილობრივ მოწყვეტილი დარჩა ონლაინ სასწავლო პროცესს.

ონლაინ-სწავლებამ კიდევ უფრო გამოკვეთა ქვეყანაში არსებული მძიმე სოციალური პრობლემები. ათასობით ბავშვი, რომელთა მშობლებს არც სმარტფონი აქვთ და არც კომპიუტერი, თავიანთ თანატოლებთან შედარებით არათანაბარ პირობებში აღმოჩდნენ და განათლების უფლება შეეზღუდათ.

ასეთ შემთხვევაში, სისტემა უძლური აღმოჩნდა – მასწავლებლებს მხოლოდ ის შეუძლიათ, რომ ტელეფონით დაუკავშირდნენ ინტერნეტის მიღმა დარჩენილი ბავშვებს და მათ მშობლებს, თუმცა, ეს პედაგოგის პირად სურვილსა და მოტივაციაზეა დამოკიდებული.

გარდა ამისა, ონლაინ სწავლების პროცესში სხვა პრობლემებიც გამოჩნდა. მათ შორის, პედაგოგებისთვისაც. მათ ნაწილს, განსაკუთრებით ხანდაზმულებს, ონლაინ ტექნოლოგიებში გარკვევა გაუჭირდა.

საქართველოში 105 ათასზე მეტ ბავშვს არ აქვს წვდომა ინტერნეტთან.

ლევან კვარაცხელია წალენჯიხის მუნიციპალიტეტის კალისტრატე სალიას სახელობის ჯგალის თემის საჯარო სკოლის ფიზიკის პედაგოგია. დისტანციური სწავლების გამოცდილება მას აქამდე არ ჰქონია, თუმცა როგორც თავად ამბობს, ახალ ცხოვრებას მალევე აუღო ალღო

“გარდა ტექნიკური პრობლემებისა იყო ფსიქო-ემოციური ფაქტორიც. უცებ ერთ დღეს სკოლები დაიხურა და სახლში აღმოვჩნდით ყველანი, რაც დიდი შოკი იყო ყველასთვის. ამ მინიმალურ დროში მასწავლებლებმაც და მოსწავლეებმაც დიდი შრომა გავწიეთ – უამრავ ტექნოლოგიურ საშუალებებს გავეცანით და ავითვისეთ. რაკი სხვა გზა არ იყო, ბევრმა ჩემმა კოლეგამ უფრო სწრაფად აითვისა ის, რასაც ჩვეულებრივ დროს, ტრენინგების მეშვეობით, ბევრად მეტ დროს მოანდომებდნენ.“

როგორც კი დისტანციური სწავლება დაიწყო, ლევანმა ფეისბუკზე თავისი ყველა კლასისთვის ცალკე ჯგუფი შექმნა, სადაც კვირაში სპეციალურად ჩაწერილ ვიდეოებს უგზავნის. ფიქრობს, რომ ბავშვები ასე უფრო ადვილად აითვისებენ მასალას, ვიდრე ონლაინ გაკვეთილის დროს, რადგან ვიდეოს ხარვეზები არ აქვს.

„შეუძლებელია, რომ ყველა მოსწავლე თანაბრად იყოს ჩართული. ეს სკოლაშიც შეუძლებელი იყო, ზოგს დამატებითი დრო და ენერგია სჭირდება. თუმცა, ახლა ამას ინტერნეტისა და ტექნიკის  ხელმიუწვდომლობა ემატება,”- ამბობს იგი.

წალენჯიხელი მასწავლებელი ამბობს, რომ ჰყავს რამდენიმე მოსწავლე, რომლებსაც არც ტექნიკა აქვთ და არც ინტერნეტთან წვდომა.

“საკმაოდ მდიდარი მობილური ოპერატორები გვყავს… ძალიან გამიკვირდა, რომ ასეთ დროს ინტერნეტ პაკეტებზე შეღავათი არც ერთმა მობილურმა ოპერატორმა არ დააწესა,“ – ამბობს იგი.

ლევან კვარაცხელია ამბობს, რომ ეს პროცესი პედაგოგებისთვისაც არანაკლებ რთულია, ვიდრე მოსწავლეებისთვის:

„ონლაინ სწავლებას უფრო მეტი ენერგია მიაქვს, უფრო მეტს ვფიქრობ სხვადასხვა რესურსების შექმნაზე, რომ ბავშვები დავაინტერესო და ჩავრთო. ეს არ არის მარტივი, პირიქით ბევრად რთულია, ვიდრე კლასში ჩატარებული გაკვეთილი. ზოგიერთ მასწავლებელს, ვისაც რამდენიმე კლასი ჰყავს საგანში, ფაქტობრივად, არანორმირებულ  რეჟიმში უწევს მუშაობა.“

განათლების კოალიციის დირექტორი, გიორგი ჭანტურია მიიჩნევს, რომ ყველაფერი, რაც სახელმწიფომ დისტანციური სწავლებისთვის დაამკვიდრა, მხოლოდ ისეთ მოსწავლეებზეა გათვლილი, რომლებსაც ინტერნეტსა და გაჯეტებთან წვდომა აქვთ.

„ჩვენ ახლა სამინისტროსთან ერთად დამხმარე მასალას ვამზადებთ ბეჭდური სახით, რომელსაც იმ მოწაფეებს დავურიგებთ, ვინც სრულყოფილად ვერ ჩაერთო დისტანციური სწავლების პროცესში. არის სკოლები და არა მარტო კერძო სკოლები, რომლებიც კარგად აეწყვნენ ახალ სისტემას, მაგრამ ასევე არის პრობლემური სკოლები,” – ამბობს ის.

რა იქნება პანდემიის შემდეგ?

განათლების საკითხების მკვლევარის, სიმონ ჯანაშიას თქმით, ონლაინ სწავლების პრობლემა მხოლოდ უინტერნეტოდ დარჩენილი ბავშვებითა და ტექნიკური პრობლემებით არ შემოიფარგლება.

ხარვეზიანია სასწავლო პროცესი იმ შემთხვევებშიც, როდესაც ბავშვებს აქვთ წვდომა გაჯეტებთან და ონლაინ-გაკვეთილებს ესწრებიან.

მისი თქმით, დისტანციურად სწავლებას კოპლექსურად სწორი მიდგომა სჭირდება და სწავლის ხარისხი მხოლოდ მოწყობილობის ტექნიკურად ათვისებაზე არ არის დამოკიდებული. 

როდესაც ბავშვს ქაღალდზე პასტით დაწერას მოსთხოვენ, შეიძლება მას უკვე ვიდეოს ჩაწერა ერჩივნოს.

ოჯახში გაჯეტების რაოდენობა, სახლში არსებული ინდივიდუალური სივრცე, ინტერნეტის სიჩქარე, სწავლის მოტივაცია –  ეს ყველა ფაქტორიც გასათვალისწინებელია.

„ონლაინ კურსების მომზადებას სჭირდება ბევრი დრო და მორგებული უნდა იყოს ონლაინ ფორმატისათვის. მე რასაც ვუყურებ, ჩვენთან საკლასო ოთახში ჩატარებული გაკვეთილების ონლაინ ფორმატში გადატანას ცდილობენ, არადა ონლაინ სწავლებისათვის სულ სხვა უნარებს უნდა ფლობდე. ყველაფერს სჭირდება ცოდნა. ამისთვის, კი ყველა მოუმზადებელი იყო.“

ფსიქოლოგი მაიკო ნანიტაშვილი ამბობს, რომ სკოლის ამოვარდნა ბავშვის ცხოვრებიდან უარყოფითი მოვლენაა, რადგან სკოლაში ბავშვი განათლებასთან ერთად, ცხოვრებისათვის აუცილებელ სოციალურ უნარებს სწავლობს.

“ყველა სიახლეს აქვს თავისი რეგრესიც და რეგრესი ამ შემთხვევაში  სოციალური უნარების შეძენის ნაკლებობაა,” – ამბობს ის.

თუმცა, ის ფიქრობს, რომ დისტანციურად სწავლებას, თუკი ის დროებითი იქნება, აქვს დადებითი მხარეები:

„მე მაინც ვფიქრობ, რომ ეს პერიოდი ბავშვებზე კარგ კვალს დატოვებს, პირველ რიგში იმიტომ, რომ ეს არის დროებითი მოვლენა მათ ცხოვრებაში და ეს არის სიახლე. ბავშვები ინტერნეტ სივრცის სწორად გამოყენებას სწავლობენ და ონლაინ მუშაობის უნარს ივითარებენ. მათთვის ონლაინ სწავლა არ არის ისეთი ბარიერი და დაბრკოლება, როგორც ზრდასრულებისთვის.“

ის ფაქტი, რომ მასწავლებლებს მყისიერად მოუწიათ ახალ რეალობასთან შეგუება და დისტანციურ სწავლებასთან მორგება, განათლების მკვლევარებისათვის დადებითი მოვლენაა.

„პანდემიის გარეშე, ის შედეგი, რაც დღეს გვაქვს, ორი ან სამი წლის შემდეგ დადგებოდა, რადგან ჩვენთან აქამდე არ იყო ონლაინ სწავლება აღიარებული. ამ მხრივ, ალბათ საკანონმდებლო ცვლილებებიც დაიწყება და ეს მისასალმებელია,“ – ამბობს განათლების კოალიციის დირექტორი, გიორგი ჭანტურია.

თუმცა, სიმონ ჯანაშიას თქმით, არის შანსი, რომ ბავშვებს ახალი გამოცდილება ძალიან მოეწონოთ და გაუჭირდეთ ძველ მიდგომებთან დაბრუნება.

„ტექნოლოგიების გამოყენება თავისთავად მამოტივირებელია. როდესაც ბავშვს დავალების ისევ ქაღალდზე პასტით დაწერას მოსთხოვენ, შეიძლება მას უკვე ვიდეოს ჩაწერა ერჩივნოს. ამ პერიოდის შემდეგ, შესაძლებელია შერეული სწავლება უფრო პოპულარული გახდეს, სახელმწიფოსაც მოუწევს გარკვეული ნაბიჯების გადადგმა და კანონმდებლობის შეცვლა. ეს კი ნიშნავს, რომ ჩვენი საგანმანათლებლო სისტემა საერთაშორისო სისტემებთან შევა კონკურენციაში და ეს დადებითი მოვლენაა.“