მოსაზრება: საქართველოში დემოკრატიის დაცემის შესაჩერებლად, აშშ-ს კონგრესმა ჯერ უნდა დაარწმუნოს, შემდეგ - დასაჯოს
აშშ აჩერებს დემოკრატიის დაცემას საქართველოში
ქართული დემოკრატიის ეროზია ბოლო კვირების განმავლობაში გაძლიერდა და ჩუმი გრუხუნიდან ხმაურიან მეწყერში გადაიზარდა, რამაც ჩაითრია პატარა ქვეყნის ურთიერთობა ამერიკის შეერთებულ შტატებთან. მაშინ, როდესაც ვაშინგტონი მუშაობს საგარეო პოლიტიკის გადაუდებელ ზომებზე, მან უპირატესობა უნდა მიანიჭოს ქართველი ხალხის დახმარებას და არა მათი არალიბერალური და უწესრიგო მთავრობის დასჯას.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ კონგრესმა დაარწმუნოს ორივე – პროევროპულად განწყობილი და ევროპის მიმართ სკეპტიკურად განწყობილი ქართული საზოგადოების ელიტები, რომ მათი დაპირებები სანდოა. სხვა ყველაფერი ქმნის დიპლომატიურ რისკს – როგორც თბილისში მომუშავე ახალგაზრდა მკვლევარი, ვაკვირდებოდი საქართველოს გეოპოლიტიკურ იზოლაციას, რამაც მოარღვია მისი ვალდებულებები და გაართულა მარტივი გადაწყვეტილებების მიღება.
მას შემდეგ, რაც მმართველმა “ქართულმა ოცნებამ” კვლავ შემოაბრუნა კრემლის სტილის “უცხოური გავლენის აგენტების” კანონპროექტი, რომელიც ზღუდავს მედიას და არასამთავრობო სექტორს, საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატობაზე საუბარი თითქმის შეჩერდა. ევროკავშირმა ნათლად განაცხადა, რომ კანონპროექტი გააქრობს საქართველოს კონსტიტუციურად განმტკიცებულ იმედებს ევროკავშირის მიმართ. საქართველოს მთავრობის კრიტიკოსები ამბობენ, რომ საქართველოს დასავლური ინტეგრაციის თვითსაბოტაჟი მათი აშკარა მიზანია. მასობრივი საპროტესტო აქციების მონახულებისას, რამაც გაავსო პარლამენტთან მიმდებარე ქუჩები ბოლო კვირებში, აღმაფრთოვანა ქართველების მცდელობამ დაიცვან სამოქალაქო სივრცე, თავისუფლება, რაც ჩვენ ამერიკელებს ხშირად გვრჩება ყურადღების მიღმა.
საქართველოს ევროკავშირის ამბიციებიდან გადახვევამ იმოქმედა მის ურთიერთობაზე ამერიკის შეერთებულ შტატებთან, როდესაც მმართველმა ელიტამ გააჩინა შიშები დასავლური “გლობალური ომის პარტიის” მიმართ. რამდენიმე კვირის შემდეგ კი ამერიკის შერთებული შტატების სახელმწიფო მდივანმა ენტონი ბლინკენმა გამოაცხადა აშშ-საქართველოს ურთიერთობის “ყოვლისმომცველი გადახედვა”.
ვაშინგტონის ინტერესი საქართველოში სცდება გლობალური დემოკრატიის ფარგლებს. საქართველო არა მხოლოდ მჭიდროდ თანამშრომლობს აშშ-ს სამხედრო მიზნებთან, არამედ ის მდებარეობს გადამწყვეტი მნიშვნელობის მქონე ენერგეტიკულ მილსადენებთან. და შესაძლოა ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ საქართველო – სადაც რუსეთი 2008 წელს შეიჭრა და კვლავ ოკუპირებული აქვს მისი ტერიტორიები – დიდი ხანია უმკლავდება რუსულ სამხედრო აგრესიას. აშშ-ს მიერ ქართველი ხალხისთვის ზურგის შექცევა უპირველეს ყოვლისა მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს რუსეთის ირედენტიზმს [მოსახლეობის ჯგუფის (კომპაქტურად დასახლებული ეთნიკური ან რელიგიური უმცირესობის) სწრაფვა შეუერთდეს სხვა სახელმწიფოს – JAMnews] უკრაინაში, მოლდოვასა და სხვაგან.
ამჟამად ვაშინგტონმა შეიძლება პრიორიტეტულად მიიჩნიოს ორიდან ერთი გზა: მაქსიმალური დისკომფორტი მიაყენოს არალიბერალურ ქართულ მმართველ კოალიციას, ან შესთავაზოს მაცდური წინადადება რეპრესიული კანონმდებლობის გაუქმებით.
აგრესიული ვარიანტი, რომელსაც ამ ეტაპზე ირჩევს ვაშინგტონი, ნიშნავს ფოკუსირებას მიზანმიმართულ სანქციებზე საქართველოს მმართველი ძალის მთავარი წევრების, მათ შორის, მილიარდერ ბიძინა ივანიშვილის მიმართ, რომელიც ქვეყნის ყოფილი პრემიერმინისტრია და ყველასთვის ცნობილია, როგორც ჩრდილოვანი მმართველი. სანქციების ზომები მოიცავს აქტივების გაყინვას და ვიზის აკრძალვას პოლიტიკური ელიტებისა და უსაფრთხოების ძალებისთვის.
ჯერჯერობით, აშშ-ს ოფიციალურმა პირებმა პრიორიტეტი მიანიჭეს სანქციების პირველ გზას. 24 მაისს სახელმწიფო მდივანმა ბლინკენმა გამოაცხადა სავიზო შეზღუდვის პოლიტიკა მათთვის, ვინც „პასუხისმგებელია ან თანამონაწილეა“ ქართული დემოკრატიისთვის ძირგამომთხრელ საქმიანობაში. ანალოგიურად, ქართველი ხალხის აქტი (GPA), რომელიც სენატორებმა ჯინ შაჰინმა (D-NH) და ჯიმ რიშმა (R-ID) წარადგინეს 23 მაისს, აწესებს დამსახურებულ სადამსჯელო ღონისძიებებს არალიბერალური ქართველი მმართველებისთვის. კანონპროექტი წარმოადგენს ამერიკის მნიშვნელოვან პოზიციას ქართული ავტოკრატიის წინააღმდეგ, მაგრამ მისმა სადამსჯელო მიდგომამ შეიძლება შეარყიოს გრძელვადიანი მიზნები.
სანქციების მიდგომასთან დაკავშირებული პრობლემები ორმხრივია: როგორც ჩანს, სანქციებს არა მხოლოდ მწირი გავლენა აქვს, არამედ ანტიდასავლურ ნარატივს კვებავს, რომელიც შეერთებულ შტატებს ხატავს, როგორც თვითნებური საგარეო პოლიტიკის მიზნების არალეგიტიმურ აღმასრულებელს. „ქართული ოცნების“ პოლიტიკოსებმა სწრაფად უარყვეს აშშ-ის სანქციების მუქარის ეფექტურობა: ერთ უკიდურეს მაგალითში დეპუტატმა ლადო კახაძემ განაცხადა: „მხოლოდ ღმერთს შეუძლია ჩემი სანქცირება“. იმავდროულად, სხვებმა სანქციების იმპერიულ იარაღად დაასახელეს; პარლამენტის თავმჯდომარე შალვა პაპუაშვილმა სცენარი შეცვალა და აშშ „რუსულ მეთოდებში“ დაადანაშაულა.
უფრო სწორედ, ასეთი პოლიტიკური სვლა ქმნის ხაფანგ-22-ს აშშ-ს ინტერესებისთვის. სადამსჯელო ამერიკული სანქციები შექმნილია იმისთვის, რომ ქართულმა ოცნებამ არ გადაუხვიოს პროევროპულ გზას. მაგრამ იგივე სანქციები ამცირებს საქართველო-აშშ-ის ურთიერთობის გაგრძელების სარგებელს და ამით ამცირებს რუსეთთან კვლავ დაახლოების ხარჯებს.
უმჯობესია, ნაკლებად აგრესიული შეთავაზების ინსტრუმენტის შექმნა ქართული ოცნებისთვის, რათა მმართველი ძალა გაათავისუფლოს თავისი ანტიდემოკრატიული დღის წესრიგისგან. ეს წახალისებები, როგორიცაა გაძლიერებული სავაჭრო ურთიერთობები, ვიზალიბერალიზაცია და უსაფრთხოების დახმარება, ემსახურება ქართველი ხალხისა და მმართველი ელიტის ინტერესებს ერთდროულად.
გასაგებად რომ ვთქვათ, ქართველი ლიდერებს პირობით შეთავაზებებს არ მისალმებიან. არც აშშ-მ უნდა აარიდოს თავი სანქციებს მთლიანად. მაგრამ ვაშინგტონის ლიდერებმა თავიდან უნდა აიცილონ აგრესიული რიტორიკა და ამის ნაცვლად ხაზი უნდა გაუსვან თავიანთი დაპირებების პოტენციურ სარგებელს.
პირველ რიგში, დაპირებების პოლიტიკა არა მხოლოდ იცავს ვაშინგტონს არაკეთილსინდისიერის სახელისგან, არამედ აძლიერებს პროდასავლურ ოპოზიციას სამოქალაქო ორგანიზატორებისთვის ხელშესახები მიზნების მიცემით. დაპირებული ვიზა ლიბერალიზაცია შესაძლოა იყოს გადამწყვეტი ქართველი სტუდენტის გადაწყვეტილების მიღებისას დარჩეს სახლში, თუ შეუერთდეს პროტესტს პარლამენტთან.
როდესაც ბრძოლა მიმდინარეობს გაურკვეველი და ბუნდოვანი მტრის წინააღმდეგ, როგორიცაა სამოქალაქო სივრცის შეზღუდვა, ცხადი კრიტერიუმების განსაზღვრა მნიშვნელოვანია. და რადგან პრო-დასავლური ძალა ამჟამად „ქუჩებშია,“ როგორც აღნიშნა საქართველოს ექსპერტმა და ჰარვარდის პროფესორმა სტივენ ჯონსმა, ეს სტიმულები მოძრაობას მნიშვნელოვან წერტილებში უბიძგებს.
კვლავაც უნდა აღვნიშნოთ, რომ ეფექტური სტიმულებისთვის საჭიროა სანდო დაპირებები. “ქართული ოცნების” წამყვანი კრიტიკა პოტენციური სტიმულების პროექტების მიმართ უკავშირდება გაურკვევლობას, როგორც პირობების განსაზღვრის მხრივ, ასევე – რაც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია – კანონად ქცევის მხრივ. აშშ-ის წარმომადგენლის ჯო უილსონის მიერ 23 მაისს ცალკე წარდგენილი MEGOBARI Act-ი, აღმასრულებელ ორგანოს აძლევს საშუალებას თავად განმარტოს “დემოკრატიის განახლებისკენ მიმართული [საქართველოს] უწყვეტი პროგრესი”, – რაც სუბიექტურია. მართლაც, მსგავსმა საკანონმდებლო მცდელობებმა წარსულში ვერ შეძლო კანონის ძალის მოპოვება.
აქედან გამომდინარე, კონგრესმა უნდა შეაჩეროს საბრძოლო ენა და პრიორიტეტი მიანიჭოს სტიმულებს. კონგრესმა ეს დაპირებები უნდა დააკავშიროს მხოლოდ ვიწრო მაჩვენებელთან, კერძოდ, „უცხოური აგენტის“ კანონის გაუქმებასთან, ყოველგვარი სუბიექტური კრიტერიუმების გარეშე.
და კონგრესმა სწრაფად უნდა იმოქმედოს, რათა საქართველოს და რუსეთის ახლად დაწყებული შერიგება სრულმასშტაბიან რეალიგმენტად არ გადაიქცეს და მის ხალხს არ წაართვას სასურველი მომავალი.
პიტერ ჯონსი (Peter N. Jones) – არის ჰარვარდის უნივერსიტეტის Weatherhead-ის საერთაშორისო ურთიერთობების ცენტრის ასოცირებული წევრი და ჰარვარდის კოლეჯის უფროსი კურსის სტუდენტი.
აშშ აჩერებს დემოკრატიის დაცემას საქართველოში
