მოსაზრება ბაქოდან: არიან თუ არა აზერბაიჯანი და რუსეთი მოკავშირეები?

არის თუ არა აზერბაიჯანი რუსეთის მოკავშირე

მოსკოვში აზერბაიჯანისა და რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრა გაიმართა, რომელზეც მხარეებმა დღის წესრიგში არსებული სხვადასხვა საკითხები განიხილეს და მთავარი საკითხი – როგორც მოსალოდნელი იყო – რეგიონში კონფლიქტის დარეგულირებაა.

ბოლოდროინდელი მოვლენები რეგიონში და სერგეი ლავროვის განცხადებები აჩვენებს, რომ სინამდვილეში აზერბაიჯანი და რუსეთი მოკავშირეები არ არიან, აცხადებენ აზერბაიჯანული ანალიტიკური ცენტრის, “ატლასის” ექსპერტები.

აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრი ჯეიჰუნ ბაირამოვი მოსკოვში 5 დეკემბერს ჩავიდა. იქ ის რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრს, სერგეი ლავროვს შეხვდა. შეხვედრის დაწყებამდე რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ეწერა: „აზერბაიჯანი არის რუსეთის მნიშვნელოვანი პარტნიორი და მოკავშირე სამხრეთ კავკასიასა და კასპიის რეგიონში“.

არიან აზერბაიჯანი და რუსეთი მოკავშირეები? აღნიშნულ საკითხზე საკუთარი მოსაზრება აზერბაიჯანულმა ანალიტიკურმა ცენტრმა „ატლასმა“ გაავრცელა.

რუსი სამშვიდობოების მოქმედებები ყარაბაღში

„თუ რუსეთი აზერბაიჯანის „მოკავშირეა“, მაშინ რატომ არ განაიარაღებს სომეხ სეპარატისტებს ყარაბაღში? რუსეთის სამხედრო კონტინგენტი ყარაბაღში, პირიქით, აფართოებს თანამშრომლობას სომეხ სეპარატისტებთან.

მეორე მხრივ, აზერბაიჯანში დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ, რომელიც ყარაბაღის დასახლებებს სომხური სახელებით მოიხსენიებს.

რუსეთმა სომხეთთან ყარაბაღთან დამაკავშირებელი გზის გასწვრივ უცხო მოქალაქეების გადაადგილებისთვის პირობები შექმნა. ეს კი ეწინააღმდეგება აზერბაიჯანის კანონებს. ირანის სადაზვერვო სამსახურების წარმომადგენლები სომხეთის ტერიტორიის გავლით ყარაბაღში გადადიან და რუსი სამხედროები ამისთვის მათ პირობებს უქმნიან.

ყარაბაღში მყოფი რუსული სამხედრო კონტინგენტის სამხედრო მოსამსახურეები მიიჩნევენ, რომ ყარაბაღი აზერბაიჯანს არ ეკუთვნის. ამას ჩვენ ვიგებთ რუსი სამხედროების მიერ აზერბაიჯანელი ჟურნალისტების კითხვებზე პასუხებიდან, რომლებიც ყარაბაღის სომხეთთან დამაკავშირებელ გზაზე მუშაობენ.

ნიშანი Z ყარაბაღში რუსი სამხედროების სამხედრო აღჭურვილობაზე უკრაინის საოკუპაციო ომის დროს: ყარაბაღში იგივე ნიშნის გამოყენებამ აზერბაიჯანული საზოგადოების უკმაყოფილება გამოიწვია, რადგან აზერბაიჯანში საზოგადოება უარყოფითად არის განწყობილი რუსეთის საოკუპაციო ომის მიმართ უკრაინაში.

ამ ყველაფრიდან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ფრაზა „რუსეთი აზერბაიჯანის მოკავშირეა“ სიმართლეს არ შეესაბამება.” – ამბობენ ექსპერტები.

რეგიონში ერთობლივი პროექტების შესახებ

“ატლასი” ხაზს უსვამს, რომ „მიუხედავად ყველაფრისა, სხვადასხვა მიზეზების გამო, ოფიციალური ბაქო და მოსკოვი იძულებულნი არიან განიხილონ სხვადასხვა ერთობლივი საკითხები.“

„ბაირამოვისა და ლავროვის 5 დეკემბერს შეხვედრის შედეგების მიხედვით, აზერბაიჯანმა და რუსეთმა ხელი მოაწერეს ორი ქვეყნის საგარეო საქმეთა სამინისტროებს შორის 2023-2024 წლების შეხვედრების გეგმას.

“ბაქო მიესალმება რუსული კომპანიების მონაწილეობას ოკუპაციისგან გათავისუფლებული ტერიტორიების აღდგენაში”, განაცხადა ჯეიჰუნ ბაირამოვმა შეხვედრის შემდეგ გამართულ პრესკონფერენციაზე.

აღსანიშნავია, რომ ბაქოს მიერ გათავისუფლებულ ტერიტორიებს წელს რუსეთის ბიზნეს დელეგაციებიც ეწვივნენ.

საუბარი ასევე შეეხო ტრანსნაციონალური მარშრუტის „ჩრდილოეთი-სამხრეთის“ პროექტს. ჯეიჰუნ ბაირამოვმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ამ პროექტს აქვს დიდი პოტენციალი, მზარდი დაძაბულობა აზერბაიჯანსა და ირანს შორის კითხვებს აჩენს პროექტის განხორციელებაში. თუ ორ ქვეყანას შორის პოლიტიკური დაძაბულობაა, მათთვის უფრო რთული ხდება ერთობლივ პროექტებზე მუშაობა. ამ მიზეზით, ირანის ოფიციალური პირები ბოლო დროს სულ უფრო ხშირად საუბრობენ ჩრდილოეთი-სამხრეთის მარშრუტის სომხეთის ტერიტორიაზე გავლის შესახებ, მაგრამ ეს თითქმის შეუსრულებელი ამოცანაა.

სომხეთის გავლით გზების მშენებლობას მილიარდობით დოლარი და დიდი დრო სჭირდება, მაგრამ აზერბაიჯანი ამისთვის უკვე მზად არის. მიუხედავად ამისა, ჩრდილოეთი-სამხრეთის პროექტის სრულფასოვანი მუშაობისთვის საჭირო იქნება აზერბაიჯანსა და ირანს შორის დაძაბულობის განმუხტვას დაველოდოთ. ეს ასევე ხელს უშლის შეხვედრის ორგანიზებას 3+3 ფორმატში, რომელიც ლავროვმა შეხვედრაზე ახსენა.

ლაჩინის დერეფანში განვითარებულ მოვლენებზე

„მაგრამ მაინც, მთავარი საკითხი, რომელიც ბაირამოვისა და ლავროვის შეხვედრაზე განიხილეს, იყო რეგიონში მშვიდობის უზრუნველყოფის საკითხი.

ლავროვი შეეხო აზერბაიჯანის ზოგიერთი სამთავრობო უწყების მიმართვას, სამშვიდობო კონტინგენტის დროებითი განლაგების შესახებ, ტერიტორიაზე გარემოსდაცვითი სიტუაციის გამოძიების გამო.

დიდი ალბათობით, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ამ საკითხის განხილვა ჯეიჰუნ ბაირამოვის მიერ იყო შეთავაზებული, რადგან აზერბაიჯანმა რაც შეიძლება მალე უნდა დაიწყოს ყარაბაღიდან სომხეთისკენ მიმავალი გზის კონტროლი. ასევე, იმ დასახლებების, სადაც სომხები ცხოვრობენ და რუსი სამხედროები არ უნდა ჩაერიონ ამ პროცესში.

ლავროვმა ამ საკითხთან დაკავშირებით თავისი დამოკიდებულება ისე გამოხატა, რომ თითქოს ყარაბაღში სამშვიდობოებთან ერთად მუშაობენ აზერბაიჯანის სახელმწიფო სტრუქტურები და, სავარაუდოდ, ამაში აქტიურად არიან ჩართული რუსი სამხედროებიც.

თუ რუსეთი მართლაც აზერბაიჯანის მოკავშირეა, პასუხი ასეთი უნდა ყოფილიყო: „ყარაბაღი აზერბაიჯანის ტერიტორიაა და აზერბაიჯანის სახელმწიფო სტრუქტურები უფლებამოსილნი არიან ჩაატარონ გამოძიება ამ ტერიტორიაზე, რუსი სამხედრო მოსამსახურეები კი ითანამშრომლებენ მათთან“.

ბაირამოვის განცხადება, რომ „აზერბაიჯანი გარანტიას აძლევს ყარაბაღის სომეხ მოსახლეობას უზრუნველყოს მათი თანაბარი უფლებები სხვა მოსახლეობასთან“ იყო კიდევ ერთი გზავნილი ლავროვისადმი, რომ ოფიციალური ბაქო რეგიონს არანაირ სტატუსს არ მიანიჭებს და არ აპირებს ამ საკითხის არავისთან განხილვას“.

ალმა-ატას შეთანხმებები და მათი შეუსაბამობები

„სერგეი ლავროვმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მხარეთა შეთანხმება საზღვრის საკითხის ალმა-ატას შეთანხმებების საფუძველზე მოგვარების შესახებ სამუშაოს ამარტივებს. რაზეც ბაირამოვმა უპასუხა, რომ შესაძლოა წლის ბოლომდე აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების მომზადების შესახებ მოლაპარაკებების მესამე რაუნდი გაიმართოს და ალმა-ატას შეთანხმებები კარგ საფუძველს წარმოადგენს ამ პროცესისთვის.

ეს იმასაც ნიშნავს, რომ 2022 წლის ბოლომდე დიდია ალიევისა და ფაშინიანის მორიგი შეხვედრის ალბათობა.

ოფიციალური ბაქო არ არის წინააღმდეგი ალმა-ატას შეთანხმებებზე დაფუძნებული დისკუსიების. ერთადერთი პრობლემა ის არის, რომ სომეხი პოლიტიკოსები ცდილობენ ამ შეთანხმებების ინტერპრეტაციას საკუთარი ვერსიებით.

მათი აზრით, ალმა-ატაში ხელმოწერილი საზღვრების აღიარების დოკუმენტები ხელს არ უშლის „მთიანი ყარაბაღის დამოუკიდებლობას“. თუმცა, ბაქო ითხოვს, რომ სამშვიდობო ხელშეკრულებაში შევიდეს პუნქტი კონფლიქტის დარეგულირების შესახებ გაეროს წესდების საფუძველზე. ეს პირობა სრულად შეესაბამება აზერბაიჯანის ინტერესებს და ანეიტრალებს შეუსაბამობებს.“