”მდიდარს შეუძლია ჯარში არ იმსახუროს?” - სომხეთის თავდაცვის სამინისტროს ახალი პროექტი
სამხედრო სამსახურის მოკლევადიანი ანაზღაურება
საჯარო განხილვისთვის გამოქვეყნდა სომხეთის თავდაცვის სამინისტროს მიერ შემუშავებული ახალი კანონპროექტი. დავა გამოიწვია პროექტის ერთ-ერთმა დებულებამ, რომლის მიხედვით, ნებისმიერი წვევამდელი სახელმწიფო ბიუჯეტში 24 მილიონი დრამის [დაახლოებით 60 000 აშშ დოლარის] გადახდის შემთხვევაში ჯარში მხოლოდ 4-5 თვის განმავლობაში იმსახურებს.
პროექტი ჯერ არ არის მიღებული და, შესაძლოა, მასში ცვლილებები კიდევ შევიდეს, რადგან ის არამარტო ოპოზიციის, არამედ ექსპერტების მხრიდანაც მწვავე კრიტიკის საგანი გახდა. ამასთან, თავად სომხეთის მცხოვრებლების ნაწილს მიაჩნია, რომ პროექტი მისაღებია, რადგან შეძლებული ადამიანების შვილები სხვა ნებისმიერ შემთხვევაში მაინც შეიძლება გათავისუფლდნენ სამხედრო სამსახურისგან.
კანონპროექტის დეტალები: რა მიზნით მიიღება და რისთვის იქნება მიმართული წვევამდელების ანაზღაურება, რომლებსაც არ სურთ 2 წლის განმავლობაში სამსახური? ასევე რას ფიქრობენ ოპოზიციონერები, ექსპერტები და სომხეთის მცხოვრებლები სამინისტროს წინადადებაზე.
პროფესიულ არმიაზე გადასვლის ეტაპი
სომხეთის მთავრობის 2021-2026 წლების პროგრამა ითვალისწინებს სავალდებულო სამხედრო სამსახურის ვადის ეტაპობრივი შემცირებისთვის საკანონმდებლო ბაზის შექმნას. ვრცელდება ინფორმაცია, რომ ეს კანონპროექტი დამყარებულია უცხო ქვეყნების გამოცდილებაზე.
თავდაცვის სამინისტროს წინადადებით, მოსამზადებელი, საგანმანათლებლო ეტაპის ოთხნახევარი თვის გავლის შემდეგ, სამხედრო სავალდებულო სამსახურში გამოძახებულებს ვადამდე გათავისუფლების შესაძლებლობა მიეცემათ – ერთადერთი პირობა სახელმწიფო ბიუჯეტში 24 მილიონი დრამის გადახდაა.
თანხის ოდენობა გამოითვლება იმ ლოგიკით, რომ ერთი წვევამდელის ნაცვლად, ერთი საკონტრაქტო მოსამსახურე მიიღება, ხუთი წლის განმავლობაში კი ჯარისკაცი ყოველთვიური ხელფასის სახით 400 000 დრამამდე [დაახლოებით 1000 აშშ დოლარი] მიიღებს. პროექტის ავტორების თქმით, ეს გახდება მოტივაცია დაინტერესებული ადამიანების ჯარში სამსახურისთვის. ამასთან, ის გახდება პროფესიული სამხედრო სამსახურის სისტემის დანერგვის ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტი.
არსებითად, „სამხედრო სამსახურისა და სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ“ კანონში ცვლილებებისა და დამატებების პროექტი ითვალისწინებს საკონტრაქტო სამხედრო სამსახურის ახალი სისტემის შექმნას.
მის დასაბუთებაში ნათქვამია, რომ კანონპროექტის მიღება მიზნად ისახავს მთავრობის 2021-2026 წლების პროგრამის შესრულებას, რომელიც ითვალისწინებდა პროფესიულ არმიაზე გადასვლას.
ამიტომ აუცილებელია:
- კონტრაქტით სამხედრო სამსახურში შესვლის მიმზიდველობისა და ინტერესის გაზრდა;
- ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პროფესიული სამხედრო სამსახურის განვითარების წინაპირობების შექმნა;
- დანერგოს რიგითებისა და ოფიცრების სამხედრო სამსახურიდან საკონტრაქტო და ხანმოკლე სავალდებულო სამსახურზე გადასვლის სისტემები.
„კანონპროექტი არაკონსტიტუციურია“
თავდაცვის სამინისტროს პროექტი არ შეესაბამება ქვეყნის კონსტიტუციას და ასევე არის ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის დარღვევა, განაცხადა ადვოკატმა რობერტ ჰაირაპეტიანმა.
კერძოდ, მისი თქმით, პროექტი გულისხმობს მოქალაქეთა ქონებრივი მდგომარეობის დისკრიმინაციას. ადვოკატის განმარტებით, ირკვევა, რომ ღარიბებს, რომლებსაც არ შეუძლიათ 60 ათასი დოლარის გადახდა, ორი წლის განმავლობაში მოეთხოვებათ სამხედრო სამსახური, შეძლებულ მოქალაქეებს კი ამის თავიდან აცილება შეუძლიათ.
„რის გაკეთებას ცდილობენ? ისინი კანონის ფარგლებში ცდილობენ, აღარ არსებობდეს რეგულარული არმია, რომელიც 2018 წლამდე რეგიონში ყველაზე მებრძოლად ითვლებოდა. და ასეთი არაკონსტიტუციური გზით აპირებენ სახელმწიფო ბიუჯეტის შევსებას“, – განაცხადა რობერტ ჰაირაპეტიანმა.
მას ასევე მიაჩნია, რომ კანონპროექტი, სავარაუდოდ, სექტემბერში იქნება მიღებული, თუ ვიმსჯელებთ იმაზე, თუ როგორ ლობირებენ მას ხელისუფლების მხრიდან. თუმცა, ადვოკატის აზრით, ოპოზიციას შეუძლია ამ საკითხზე საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართოს.
“ნაციონალური ჯარი გადააქციე დაქირავებულ ჯარებად”
სომხეთის თავდაცვის მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ არტაკ ზაქარიანმა, რომელიც ახლა ოპოზიციური და სომხეთის რესპუბლიკური პარტიის წევრია, ასევე გააკრიტიკა თავდაცვის სამინისტროს კანონპროექტი:
„ისრაელში ვინმეს რომ ეთქვა, გათავისუფლდეს სამხედრო სამსახურისგან მდიდარი ადამიანიო, მაშინ ეს ქვეყანა დიდი ხნის წინ გაქრებოდა. ფაქტობრივად, თავდაცვის სამინისტროს ხელმძღვანელობა დიდხანს ფიქრობდა, როგორ „ეშვა“ ასეთი სისულელე იმისათვის, რომ ღარიბები კიდევ უფრო გაღატაკდნენ, მდიდრებმა კი თავი აარიდონ [სამსახურს] და სომხეთის რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალები ეროვნული არმიიდან გადაიქცეს დაქირავებულ ჯარებად. […]
და სად არის მოქალაქეთა თანასწორობა და სოციალური სამართლიანობა? და თუ ადამიანს ჰყავს სამი მამრობითი სქესის შვილი და არ აქვს 72 მილიონი დრამი? რა უნდა ქნას, ვინ გაათავისუფებს სამსახურიდან?“
“ასეა თუ ისე, მდიდრები მაინც არ მსახურობენ და დაე, ბიუჯეტი შეავსონ“
ამასობაში საზოგადოებრივი აზრი ორად გაიყო. ზოგი მხარს უჭერს ოპოზიციის მიდგომას, ზოგიც რადიკალურად საპირისპირო აზრისაა.
კერძოდ, სოციალურ ქსელებში წერენ, რომ ასე თუ ისე, მდიდარი ადამიანების შვილები მაინც თავს არიდებენ სამხედრო სამსახურს:
„ამის მრავალი მიზეზი არსებობს – მაგალითად „ჯანმრთელობის მდგომარეობა“ – ხოდა, დაე, შეავსონ სახელმწიფო ბიუჯეტი“.
„მაშინაც კი, თუ მდიდარი და ძალიან მდიდარი ადამიანების ერთ-ერთი ვაჟი მსახურობს ჯარში, ეს არის რაღაც VIP სერვისი. შეიძლება ითქვას, რომ ისინი ტვირთად იქცევიან ჯარისთვის“.
„ჯობია კანონიერად გადაიხადონ ბიუჯეტში და ამ ფულით კონტრაქტორებს აიყვანენ, რომლებსაც ღირსეულად გადაუხდიან. ასე რომ, თანდათან ქვეყანას ეყოლება პროფესიონალი ჯარი.“
