საია: ე.წ. კლანური მმართველობა კვლავ მართლმსაჯულების სისტემის მთავარი გამოწვევაა
კლანური მმართველობა სასამართლოში
“საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ” (საია) იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მონიტორინგის ანგარიში წარადგინა. ანგარიშში 2023 წლის 1 იანვრიდან 31 დეკემბრამდე პერიოდია განხილული. მონიტორინგის შედეგების მიხედვით, მართლმსაჯულების სისტემის მთავარ გამოწვევად ე.წ. კლანური მმართველობა რჩება.
ანგარიშში ასევ ვკითხულობთ, რომ ევროკომისიის მიერ მართლმსაჯულების ყოვლისმომცველი რეფორმების რეკომენდაცია ხელისუფლებამ ზედაპირულად შეასრულა, დისციპლინური სამართალწარმოების და სისტემაში არსებული საქმეები კი ჭიანურდება. ორგანიზაციის განცხადებით, პრობლემურია ე.წ. თავმჯდომარეობის კვოტის არსებობაც.
ანგარიშის ძირითადი მიგნებები
● მართლმსაჯულების სისტემის მთავარი გამოწვევა ე.წ. კვლავ “კლანური მმართველობაა“. ორწლიანი დაგვიანებით, პარლამენტმა არამოსამართლე წევრებად ისეთ კანდიდატებს დაუჭირა მხარი, რომ ამან, პლურალიზმის ნაცვლად, გავლენიანი ჯგუფის გაძლიერებას შეუწყო ხელი. დღემდე სხდომები დებატების და განსხვავებული აზრის გარეშე მიმდინარეობს.
● ევროკომისიის რეკომენდაციაში საუბარია მართლმსაჯულების ყოვლისმომცველ რეფორმაზე, თუმცა შემუშავებული ყველა საკანონმდებლო ცვლილება ზედაპირული ხასიათის იყო და სისტემაში არსებული რეალური გამოწვევების მოგვარებას არ ემსახურებოდა.
● სისტემაში არსებული საქმეთა გაჭიანურებისა და მოსამართლეთა ვაკანსიების მაღალი რიცხვის მიუხედავად იუსტიციის საბჭოს 2023 წელს პირველ და მეორე ინსტანციაში კონკურსი არ გამოუცხადებია. სასამართლო სისტემაში ახალი კადრების შედინებაზე, მათ გადანაწილებაზე კოლეგია/პალატებში სრული კონტროლი აქვს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს. ეს უფლებამოსილება სისტემის გასაკონტროლებლად მთავარი ბერკეტია მის ხელში.
● კვლავ პრობლემად რჩება საბჭოში ე.წ. თავმჯდომარეების კვოტის არსებობა. საანგარიშო პერიოდში საბჭოს არჩეული 8 წევრიდან 4 იმავდროულად კოლეგია/პალატის თავმჯდომარეობას ითავსებდა.
● დღემდე ჭიანურდება დისციპლინური სამართალწარმოება – საანგარიშო პერიოდში იუსტიციის საბჭომ მხოლოდ 1 სადისციპლინო სხდომა ჩაატარა. საჩივრების სიმრავლის მიუხედავად, რომელთა უმეტესობაც გაჭიანურებულ მართლმსაჯულებას ეხება, საბჭო არ დგამს ქმედით ნაბიჯებს ამ პრობლემის მოსაგვარებლად, რაც დისციპლინური სამართალწარმოების დროში გახანგრძლივების პირობებში ინდივიდუალურ მოსამართლეებზე ზეწოლის ეფექტიანი ბერკეტია.
● საანგარიშო პერიოდში ინფორმაციის საჯაროობის კუთხით მდგომარეობა მკვეთრად გაუარესდა და იუსტიციის უმაღლესი საბჭო სრულად დახურულ უწყებად გადაიქცა. საიას იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსთვის, 2023 წელს საჯარო ინფორმაციის მისაღებად გაგზავნილ 8 წერილზე პასუხი ამ დრომდე არ მიუღია.
● პრობლემები სასამართლო სისტემაში არსებული კორპორატივიზმის მხრივაც იკვეთება. საია-ს თქმით, სასამართლო სისტემის მთავარი მაკონტროლებელი პირები გავლენიანი მოსამართლეები არიან, რომლებმაც, ხელისუფლებასთან ალიანსში, სრულად მოირგეს მართლმსაჯულების სისტემა და ძირითადი ორგანო – იუსტიციის უმაღლესი საბჭო.
● გარდა ამისა, მონიტორინგის შედეგად გამოიკვეთა, რომ გამჭვირვალობის კუთხით მდგომარეობა უკიდურესად მძიმეა. გარდა ორგანიზაციის წერილებზე პასუხის არგაცემისა, საბჭოს ვებგვერდზე არ აუტვირთავს არცერთი სხდომის ოქმი, ასევე, ასევე, 2023 წლის 2 ივნისის მერე არ გამოუქვეყნებია მიღებული გადაწყვეტილებები. კანონით დადგენილ ვადაში საიტზე არ განთავსებულა არცერთი სხდომის თარიღი და დღის წესრიგი. რეგულარულად ხდებოდა მათი შეცვლა/გადადება, დღის წესრიგიდან საკითხების მოხსნა.
● არასამთავრობოების განცხადებით, ხელისუფლება კლანის წევრების კეთილსინდისიერების შემოწმებაზე უარით ევროინტეგრაციას აფერხებს
● მოსამართლეთა კონფერენციაზე ე.წ. ვეტინგის სისტემა დაგმეს და იუსტიციის საბჭოს 2 მოსამართლე წევრი აირჩიეს
აღსანიშნავია, რომ უზენაესმა სასამართლომ 11 მარტს გამოაქვეყნა განცხადება, რომლის მიხედვითაც, ის კატეგორიულად ეწინააღმდეგება საქართველოში მოსამართლეთა კეთილსინდისიერების შემოწმების საგანგებო პროცედურის, ე.წ. ვეტინგის დანერგვას.
ევროკომისიის გაფართოების ანგარიშში, რომელშიც საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის მინიჭებაზეა საუბარი, ნახსენებია მართლმსაჯულების სისტემაში დანიშნული პირების კეთილსინდისიერების შემოწმება – ე.წ ვეტინგი.
ვეტინგის სისტემა არის მოდელი, რომლის ფარგლებშიც მოწმდება მოსამართლეთა კეთილსინდისიერება და პროფესიონალიზმი, კომისია კი უცხოელი და ქართველი ექსპერტებით უნდა დაკომპლექტდეს. ამას ითხოვს ვენეციის კომისიაც.
“ქართული ოცნება” ამბობს, რომ პროცესში უცხოელი პარტნიორების მონაწილეობით ქვეყნის სუვერენიტეტს საფრთხე შეექმნება. მმართველი გუნდის განმარტებით, ე.წ. ვეტინგის სისტემა ოპოზიციის ინიციატივაა და მიზნად “საქართველოს სუვერენიტეტისთვის ძირის გამოთხრას” ისახავს.
“ქართული ოცნების” თავმჯდომარე და ყოფილი პრემიერმინისტრი, ირაკლი ღარიბაშვილი ე.წ. ვეტინგის სისტემის შესახებ დასმულ კითხვაზე პასუხობს, რომ დღეს ქართული სასამართლო გამართულად მუშაობს და ხელისუფლება არ დაუშვებს არავის ჩარევას ქართულ მართლმსაჯულებასა და სასამართლო სისტემაში.
ღარიბაშვილმა ასევე განაცხადა, რომ საქართველო, კანონის უზენაესობის მიხედვით, ლიდერია აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის, ამიტომ “გარედან მოწვეული უცხოელი მოქალაქეების” მიერ მოსამართლეთა კეთილსინდისიერების პროცესს ეწინააღმდეგება.
